Entelektüel bir milyarder

DR. UĞUR TANDOĞAN

Babanın mesajı

“Üniversitedeki ikinci yılımın sonunda not ortalamam “B-eksi“ idi. Bunun beni idare edeceğini düşünüyordum. Boston’da iyi vakit geçiriyordum. Askeri okulun disiplininden kurtulmuştum. M.I.T, devam aramıyordu; sınavlardan geçmemiz ve projeleri tamamlamamız yetiyordu. Bu yeni özgürlüğümün tadını çıkarıyordum. Yaz tatilindeki arada Wichita’ya döndüğümde babam beni yanına oturttu ve şöyle konuştu : Evlat, sonunda hayatını amelelik yaparak da kazanabilirsin; bu beni hiç ırgalamaz. Ama eğer okul paranı benim vermemi istiyorsan, kendini bu işe vermelisin.” Not ortalamam, mucizevi bir biçimde bir kademe atlayarak “A-eksi“ oldu.”

Koch Industries

Yukardaki sözler, Charles G. Koch’a ait. Charles G. Koch Amerikan bir işadamı. Koch Industries’in ortağı, Yönetim Kurulu Başkanı ve CEO’su. Kardeşi David Koch da Executive Vice President olarak görev yapıyor. İki kardeş şirkette yüzde 42’lik hisselere sahipler. Şirket, babaları Fred C. Koch’tan miras kalmış. Başlangıçta petrol rafinesi ve kimyasallarla uğraşırlarken, şimdi proses ve kirlilik kontrolü ekipmanları ve teknolojileri; polimerler ve fiberler; cam; mineraller; enerji; gübreler; emtia ticareti ve servisi; orman ve tüketim malları ve çiftçilik de uğraşları arasına girmiş. Forbes’un 2016 sıralamasına göre Amerika’nın ikinci büyük özel şirketi. Geliri 100 milyar doların üstünde ve 100 bin çalışanı var.

Okuyan-yazan milyarder

Charles Koch’un, ilk derecesi genel mühendislik. Nükleer ve kimya mühendisliğinde olmak üzere, iki de yüksek lisans derecesi var; hepsi de M.I.T’den. Charles G. Koch’un kişisel serveti 40 miyar dolar. Ama mütevazı bir hayat yaşıyor. Şirketin merkezi, Wichita, Kansas’ta. Günde dokuz saat veya daha fazla zamanını ofiste geçiriyor. Şirketin kantininde yemek yiyor. Çevresiyle fazla ilgilenmiyor. Örneğin, değerli sanat koleksiyonu için “O tip şeylerle karım ilgileniyor” diyor. En çok ilgilendiği şey, kitaplar ve fikirler. Okuyor da okuyor. “Aynı fikirde olmadığım birçok şey okurum. Ama onların da bakış açılarını anlamalıyım” diyor. Bu arada kitap da yazıyor: Market Based Management, The Science of Success ve son kitabı Good Profit.

İyi kâr...

Charles Koch babasının şirketine 1961 yılında katılmış. Şirketin değeri o zaman 21 milyon dolarmış. Babasının ölümü üzerine 1967 yılında şirketin başına geçmiş. S&P 500 INDEX’ine göre şirket 27 kat büyümüş. Charles Koch, para kazanmak nedir biliyor. Son kitabının adı “İyi Kâr”(Good Profit.) Ancak “iyi kâr”dan anladığı, “yüksek oranda kâr” ya da “en yüksek kâr” değil. Kendi deyimi ile “iyi kâr” demek, “İlkeli girişimcilik”ten gelen, müşterilere üstün değer yaratırken daha az kaynak kullanan ve her zaman yasalara uyarak ve ahlâk bütünlüğü içinde davranarak gelen kâr.

MBM’in beş boyutu

Koch Industries “Pazara Dayalı Yönetim” (Market Based Management-MBM) diye bir yönetim tarzına göre yönetiliyor. Bu yönetim tarzında beş ilke var:

- Vizyon: Müşterilerimize, alternatifl erine göre daha fazla değer verdiği ürünler ve hizmetler sunarken kaynakları daha verimli kullanmak. Sonuç olarak müşterilere ve topluma yarar sağlayarak kâr etmek.

- Erdem ve yetenekler: Becerilere ve zekâya sahip olmak önemlidir. Dünyadaki en parlak MBA’leri işe alabiliriz. Ama doğru değerlere sahip olmazlarsa, sonunda biz kaybederiz. Bu nedenle, önce kişinin değerlerine bakarız, sonra yeteneğine.

- Bilgi süreçleri: Yeni işe aldığımız kişilere, problemlere daha iyi çözümleri olduğu zaman yöneticilerine saygılı bir biçimde meydan okumalarına sadece izin verdiğimizi değil; bunun bir zorunluluk olduğunu söyleriz.

- Karar verme hakları: Bir mülkü, kiralayandan çok mal sahibi daha iyi korur. Bir çalışan da iyi tanımlanmış işe sahip olursa, karar verme hakkına sahip olursa, gurur duyucu sonuçlar alır. Sonuçları geliştirir; özellikle de kişinin rolü, becerileri ve yeteneklerine uyumlu ise.

- Teşvikler: Eğer kişi daha fazla değer üretiyorsa, Koch’ta bir kişi yöneticisinden daha fazla para kazanabilir. Amacımız, bütün çalışanlarımızı, rolleri ne olursa olsun, katkılarını maksimize etmek için motive etmektir.

Sonuç

Charles G. Koch, radikal görüşleri olan bir kapitalist . Ama iyi bir iş adamı, yaratıcı bir entellektüel ve cömert bir hayırsever. Siyasi görüş olarak sıkı bir klasik liberal. Bu ilginç kişiliği okurlar da bilsin istedim.