Bankaların hizmet gelirleri 10 yılda 5 kat arttı

Mehmet KAYA

ANKARA - Türkiye'nin en fazla tartıştığı tüketici sorunlarından olan bankaların hesap işletim ücreti, havale ücreti gibi bankacılık hizmetlerinden aldığı ücretlerin toplamı 10 yılda 5 kattan fazla arttı. BDDK verilerinden yapılan derlemeye göre, bankaların bu hizmetlerden aldığı ücretlerin toplamı 2011 sonunda 13 milyar 292 milyon TL, 2012 ilk 9 ayı sonunda ise 10 milyar 868 milyon TL'ye ulaştı. 2011'de oluşan gelirler üzerinden yapılan hesaplamada, sadece bankacılık hizmetlerinden elde edilen gelir, mudi başına 256 TL oldu.

2010 yılında ise bu seviye 293 TL seviyesindeydi. Bankacılık hizmetlerine, kredilerden alınan ücret ve komisyonlar da eklenince mudi başına elde edilen gelir ise yıllık 329 TL'ye ulaştı. Yıllar içinde mudi başına gelirin hesaplanması ise yöntem değişikliği nedeniyle mümkün olmuyor. BDDK, bakiyesi sıfır olan hesapların 2010 itibariyle mudi sayısında dikkate almıyor. Bu nedenle, 2009 sonrasında mudi sayısında birkaç milyon birden azalma görülüyor. Ancak, bankaların toplam gelirleri içindeki payına bakarak bir karşılaştırma mümkün görünüyor.

Bankaların 2003 yılında toplam gelirleri içinde ücret, komisyon ve hizmet gelirlerinin payı yüzde 7,48 seviyesindeyken, her yıl düzenli bir artışla bu oran 2011 sonunda iki katına çıkarak yüzde 14,48'e yükseldi. Aynı dönemde işletme gelirlerinin toplam aktiflere oranı yüzde 3,94'ten yüzde 1,72'ye geriledi. Buna karşılık, işletme gelirlerinin, ücret ve komisyon gelirlerinin işletme giderlerini karşılama oranı 2004'deki yüzde 55,92 oranından, 2011 sonunda yüzde 64,97'ye ulaştı.
Bankacılık hizmet gelirlerinin hemen hemen tamamı mevduat bankaları tarafından sağlandı. Sektörün hemen hemen tamamı anlamına gelen mevduat bankaları, 13.2 milyar TL'lik sektör toplam hizmet gelirinin, 12.7 milyar TL'sini sağladı. Tek başına bankacılık hizmet gelirleri, bankaların tamamının personel giderlerinin 300 milyon TL fazlasına ulaştı. 2012 Eylül ayı sonu itibariyle personel giderlerinin toplamı 10.5 milyar TL olurken, aynı dönemde bankacılık hizmet gelirleri 10.8 milyar TL olarak gerçekleşti.

EFT sistemi bankalara ucuz, vatandaşa pahalıya satılıyor

Öte yandan, en fazla eleştirilen hizmet ücretlerinden biri olan elektronik fon transferi (EFT) ve havale ücretlerinde Merkez Bankası'nın altyapısını bankalara "çok ucuza" kullandırdığı belirtildi. Bankalar, havale ve EFT için Merkez Bankası tarafından işletilen altyapıyı kullanıyor. Her banka, kendi bilgisayar sisteminden EFT sistemine emirleri giriyor ve bu sistem otomatik olarak işlemi gerçekleştiriyor. Merkez Bankası yetkilileri geçtiğimiz aylarda  yaptıkları açıklamada, EFT sisteminden herhangi bir kar elde etmediklerini, bankalara bu sistemi sadece işletme bedelini karşılayacak kadar bir ücret belirleyerek kullandırdıklarını bunda da amaçlarının bankacılık sistemini desteklemeyi amaçladıklarını belirtmişlerdi. Banka yetkilileri, Bankaların müşterilere uyguladığı EFT-Havale ücretleriyle, Merkez Bankası'nın bankalardan aldığı ücretin karşılaştırılması istendiğinde ise rakam vermemiş ancak "kıyas kabul etmeyecek kadar küçük" kaldığını belirtmişti. Bankalar, internet bankacılığı işlemleri dahil EFT ve havale işleminden 100'TL'ye kadar olanlardan 5 ile 20 TL arasında değişen ücret talep ediyorlar. 1000 TL'lik bir gönderi ise 300 TL'ye kadar yükselebiliyor.