Hurda araçlar kumbarada birikecek
KOCAELİ'DEN / Mehtap AKBAŞ ÇİFTCİ
Bir otomobil ortalama 17 bin ayrı parçadan meydana geliyor. 1 tonluk yeni otomobilin gerekli araç parçalarının demir madeni kazanımı sırasında 9 kat yani 9 ton, alüminyumda ise en az 7 kat atık oluşuyor. Otomobilin bileşenlerini sayacak olursak yüzde 75'i metaller, yüzde 12'si plastikler, geri kalanı ise cam, tekstil, kauçuk, yağlar ve çeşitli likitler… Araçlardaki katalitik konvertörler, civa içeren anahtarlar, asbest içeren balatalar, yağ ve yakıt filtreleri, akü ve hava yastıkları ise tehlikeli malzemeler grubunda. Gerçekler bu kadar net olunca, ömrünü tamamlamış, hurdaya çıkmış otomobillerin çevre ve insan sağlığı açısından nasıl tehlike arz ettiğini anlamak güç olmuyor haliyle.
Geçtiğimiz günlerde Anel Doğa Entegre'nin hurdaya çıkan araçları ekonomiye kazandırmak amacıyla geliştirdiği 'Otokumbara' projesinin lansmanına katıldım. Elektrikli ve elektronik atıkların geri dönüşümünü sağlayan firma için 'Otokumbara' önemli bir proje.
Yılbaşında yürürlüğe giren, Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan 'Ömrünü Tamamlamış Araçların Yönetmeliği' bu alanda bir ilk. Bilmeyenler için hatırlatalım; Avrupa'da bir süredir uygulanan bu yönetmelik ömrünü tamamlamış araçların trafik tescilinden kaydının silinmesi için lisanslı teslim noktalarına teslimini zorunlu kılıyor. Ve araçların ağırlıklarının en az yüzde 85'inin geri dönüşümünü, tekrar kullanımını zorunlu kılıyor. Bu oranın 2015'te yüzde 95'e çıkacağını belirtmekte fayda var. Yani bugüne kadar ülkemizde gelişi güzel değerlendirilen, kısmen yeniden kullanıma hazır hale getirilen, dahası tehlikeli atıkları çevreye bırakılan otomotivde bu durum artık suç sayılacak. Bir hurda aracın elde tutulmasının vergi vs. maliyeti yıllık 200 TL. 2009 yılında 163 bin aracın trafikten kaydının silindiğini belirtirsek, durumun önemini daha net kavrarız kanımca.
Anel Doğa, 81 ilde oluşturduğu 618 araç toplama istasyonuyla geri dönüşüm projesinde yerini aldı. Hedefi; yaptığı 20 milyon dolarlık yatırımla hurda araçların usulüne uygun geri dönüşümünü sağlamak. Şu anki kapasitesi yıllık 100 bin araç.
Önemli bir detay; burada hurda aracın negatif bir piyasa değeri olduğundan, araç sahibi bertaraf etmek için bir ödeme yapmak zorunda kalabilir. Avrupa'da yıllardır uygulanan bu sistemde ve ülkemizdeki yasal düzenlemede araç sahibine bir ödeme yapılması zorunlu değil. Bazı ülkelerde sembolik ücretler ödeniyor. Örneğin, Macaristan'da araç başına 12 euro. Ancak, kaza sonucu hurdaya ayrılan araçlarda çok da eski olmayan modellerde araç özelinde belirlenecek bir ücret sahibine ödenebilir.
Geri dönüşümden bu kadar bahsetmişken ilginç bir noktaya değineyim. Ömrünü tamamlayan akü kurşuna, lastik izolasyon malzemesine, otomobil tekstili ek yakıt hammaddesine, otomobilden çıkan sıvılar ise petrole dönüşüyor ve ekonomiye yeniden kazandırılıyor. Kaynakların hızla tükendiği çağımızda dilerim bu sistem hak ettiği ilgiyi görür.