İşyeri kira geliri elde edenler vergi iadesi alabilirler
Bülent SEZGİN / Vergi Denetmeni
Gerçek kişilerin vergilendirilmesine ilişkin esasları düzenleyen Gelir Vergisi Kanunu, (GVK) gelirin unsurlarını 7 başlık altında toplamış olup bunlardan biri gayrimenkul sermaye iratlarıdır. Kanun, bazı mal ve hakların kiraya verilmesinden elde edilen iratları, gayrimenkul sermaye iradı olarak tanımlamıştır. Bu kapsamda, gayrimenkullerin gerçek kişiler tarafından işyeri olarak kiraya verilmesinden elde edilen gelirler, GVK uygulamasında gayrimenkul sermaye iradı olarak değerlendirilmektedir.
İstisnai haller dışında, işyeri kira ödemeleri üzerinden GVK'nın 94'üncü maddesi hükmü gereğince %20 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılmaktadır. Tevkifat bir ön vergileme olup kişinin ileride ödeyeceği gelir vergisine mahsup edilmek üzere yapılmaktadır.
2009 yılında 22.000 TL'nin üzerinde tevkifata tabi tutulmuş işyeri kira geliri elde edenler, söz konusu gelirlerini 2010 yılı Mart ayının 25'inci günü akşamına kadar, bağlı bulundukları vergi dairesine yıllık gelir vergisi beyannamesi ile bildirmek zorundadırlar.
Beyanname vermek zorunda olanlar, işyeri kira gelirine ilişkin gayrisafi hasılattan (gelir vergisi stopajı yapılmadan önceki tutardan) gayrimenkule ilişkin GVK'nın 74'üncü maddesinde yazılı gerçek giderleri (aydınlatma, ısıtma, su ve asansör giderleri, idare giderleri, sigorta giderleri, gayrimenkulün satın alınmasında için ödenen faiz giderleri, vergi, resim, harç ve şerefiyeler, onarım giderleri, bakım ve idame giderleri, zarar, ziyan ve tazminatlar) ya da gerçek giderlere karşılık olmak üzere yıl içinde tahsil ettikleri gayrisafi kira bedelinin %25'ini götürü gider olarak indirebilmektedirler. Bu şekilde gelir vergisi matrahı tespit edildikten sonra anılan Kanun'un 103'üncü maddesinde yazılı tarife uygulanmak suretiyle gelir vergisi hesaplanacak, hesaplanan gelir vergisinden kesinti yoluyla ödenen vergiler mahsup edilecek ve böylelikle ödenmesi gereken gelir vergisine ulaşılacaktır. Ödenecek gelir vergisi çıkması durumunda, çıkan vergi Mart ve Temmuz aylarında iki eşit taksitte ödenecektir.
Gerek GVK'nın 103'üncü maddesinde yer alan tarifenin %15'ten başlıyor olasına rağmen tevkifatın %20 oranında yapılıyor olması, gerekse işyeri kira gelirlerinin safi tutarının tespiti sırasında gayrimenkule ilişkin gerçek giderlerin ya da gerçek giderlere karşılık olmak üzere gayrisafi hasılatın %25'inin götürü gider olarak indirilebilmesi hususları, bazı hallerde beyanname veren mükellefler için ödenecek gelir vergisi çıkmamasına, bunun ötesinde iade alınabilecek vergi çıkmasına neden olmaktadır.
Öncelikle konunun en uç durumuna işaret edelim. Beyanname vermek durumunda olup gerçek gider uygulamasını seçen bir kişi, yıl içinde tahsil ettiği gayrisafi kira bedeli kadar gerçek gider yapması durumunda, tevkif edilen verginin tamamını iade alabilecektir. Bir gerçek kişinin 2009 yılında brüt 75.000 TL tutarında işyeri kira geliri elde ettiğini, bu tutar üzerinden kiracı tarafından %20 oranında (15.000 TL) gelir vergisi tevkifatı yapıldığını ve kişinin yıl içinde gayrimenkule ilişkin GVK'nın 74'üncü maddesi kapsamında 75.000 TL tutarında gerçek gider yaptığını kabul ederek hesaplamayı aşağıdaki tabloda gösterelim.
Gayrisafi kira bedeli (X) 75.000
Gerçek giderler (Y) 75.000
Gelir vergisi matrahı (X-Y) 0
Hesaplanan gelir vergisi 0
Kesinti yoluyla ödenen vergi (75.000 x %20) 15.000
İadesi gereken gelir vergisi 15.000
Görüleceği üzere mükellef, kiracı tarafından tevkif edilen verginin tamamını iade alabilmektedir. Zira gerçek gider tutarı, yıl içinde elde edilen gayrisafi kira tutarı kadardır. Bu uç durum dışında gerçek gider ve elde edilen kira tutarına bağlı olarak, iade alınabilecek vergi tutarı değişebilecektir.
Uygulamada işyeri olarak kiraya verilen gayrimenkullere ilişkin gerçek gider tutarı elde edilen hasılatın oldukça altında kalmaktadır. Bu nedenle mükellefler genellikle kendi menfaatleri doğrultusunda, gidere ilişkin belge aranılmayan götürü gider uygulamasını seçmektedirler.
Götürü gider uygulamasının seçilmesi durumunda 2009 yılında 95.600 TL'nin altında işyeri kira geliri elde edenlerin beyanname üzerinde ödenecek gelir vergisi çıkmayacak, iade alabileceği vergi çıkacaktır.
Bir gerçek kişinin 2009 yılında brüt 94.000 TL tutarında işyeri kira geliri elde ettiğini, bu tutar üzerinden kiracı tarafından %20 oranında (18.800 TL) gelir vergisi tevkifatı yapıldığını ve götürü gider uygulamasını seçtiğini kabul ederek hesaplamayı aşağıdaki tablodaki gibi gösterebiliriz.
Gayrisafi kira bedeli (A) 94.000
Götürü gider (A x %25) (B) 23.500
Gelir vergisi matrahı (A-B) 70.500
Hesaplanan gelir vergisi 18.700
Kesinti yoluyla ödenen vergi (94.000 x %20) 18.800
İadesi gereken gelir vergisi 100
Sonuç olarak götürü gider uygulamasının seçilmesi durumunda iade alınabilecek işyeri kira geliri seviyesini 95.600 TL'nin altı olarak ortaya koymak mümkün iken, gerçek gider yönteminde giderin tutarına bağlı olarak beyanname vermeyi gerektiren 22.001 TL gelir seviyesinde dahi iade alınabilecek vergi doğabilmektedir.
Tevkif edilen verginin hesaplanan vergiden fazla olması ve nihai olarak iadesi gereken gelir vergisi çıkması durumunda, mükellefler bağlı oldukları vergi dairesinden bir yıl içinde iade talebinde bulunabileceklerdir.
İade talebinin dilekçe ile yapılması şarttır. İade tutarının 10.000 TL'yi geçmemesi durumunda yıl içinde yapılan tevkifata ilişkin tablo (Tablo örneği 252 seri no'lu Gelir Vergisi Genel Tebliği ekinde yer almaktadır.) ile kira kontratının dilekçeye eklenmesi yeterlidir. İade tutarının 10.000 TL'yi aşması durumunda, aşan kısmın iadesi; 6183 sayılı Kanun hükümlerine göre teminat gösterilmesi halinde veya Vergi Usul Kanunu'na göre vergi incelemesine yetkili olanlarca düzenlenecek vergi inceleme raporuna göre veyahut yeminli mali müşavir tasdik raporuna göre yerine getirilecektir.