KOBİ’ler açısından uluslararasılaşma ve kalkınma ajanları

Baver ALYAKUT

İçinde bulunduğumuz dönem hiç tartışma götürmeksizin bütün organizasyonları değişime ve gelişime zorlamaktadır. Bu değişimin en önemli nedeni olan küreselleşme sınırlar ötesi işbirliğini kendi doğalında geliştirmekte ve firmalar için alışılageldik bir kavram olan "uluslararasılaşma"yı yıldız bir kavram haline yükseltgemektedir. Uluslararasılaşma (internationalization), en dar anlamı ile "bir işletmenin yurt dışı pazarlara açılma ve uluslararası faaliyetlere girme yöntemi" olarak tanımlanabilir. Bu açılım ithalat ve ihracat faaliyetleri, yurtdışına direkt yatırım ya da joint venture (Ortak Girişim) gibi çeşitli yöntemlerle olabilmektedir. Pazarlama dâhisi Michael Porter işletmelerin rekabet avantajı elde etme yolunun artık tek başına, faaliyet ya da iş süreçlerini daha verimli hale getirilmesinden geçmediğini belirtmekte ve sürdürülebilir rekabet üstünlüğü elde edebilmeleri için rakiplerinden farklı ve özgün bir rekabet yolu geliştirmeleri gerektiğini vurgulamaktadır. Sonuç olarak Porter ve alanda ki diğer uzmanlar, işletmelerin rekabet avantajını ancak küresel stratejik konumlandırma ile yakalayabileceğini ileri sürmektedirler. 

Uluslararasılaşma kobiler açısından küreselleşme ile gelinen yeni boyutta oldukça büyük önem arz etmektedir; çünkü kalkan finansal sınırlar fiziksel olarak kaldırmasa da mamullerin ve hizmetlerin dolaşımının önündeki fiziksel sınırları da büyük ölçüde kaldırmış durumdadır. Buna bağlı olarak da Kenya'da Amerikalı bir firma tarafından üretilen bir mamul, Almanya'daki aracı vasıtası ile Türkiye'ye satılabilmekte veya bunun tersi ve başka bir biçimi ile, Diyarbakır'da Diyarbakırlı bir firma ve İngiliz bir firmanın ortaklığı ile üretilen bir mamul Amerika'da ki alıcısına Fransa'da ki aracı vasıtası ile ulaştırılabilmektedir. Kobiler açısından olaya bakıldığında, çok uluslu dev şirketlerin son 10-15 yıldır yoğunlukla yaptıkları bu ticaret döngüsü artık küçük oyuncular içinde kaçınılmaz ve kaçırılmaz (!)bir fırsat haline gelmiştir.

Burada kobilerin çok uluslu dev firmalar ile rekabeti, ilk akla gelen sorunsallardan birini oluşturmaktadır. Kobilerin; dev şirketlerin sahip oldukları pazarlama bütçelerine, iş birliği ağlarına ve teknolojilere sahip olmadıkları su götürmez bir gerçektir ancak bu, uluslararasılaşma gerçekliğini reddetmemizi sağlayabilecek ve 'Kendi kabuğumuzda kendimize yeteriz' tezini doğrulayacak yeterli ve güçlü bir argüman değildir. Bu noktada yapılması gereken ilk iş; kabullerimizi ve mevcut yapımızı sorgulamak olmalıdır. KOBİ olmamız; bulunduğumuz kente hapsolmamız ve uluslararası piyasalara açılmamamız gerektiği anlamına mı; yoksa KOBİ olarak da pekâlâ uluslararası piyasalara yelken açıp küresel rekabetin bir parçası olabileceğimiz anlamına mı gelmektedir? KOBİ olarak yurtdışı pazarlara açılma çabalarımızda yabancı dil engelimiz var mıdır? Yabancı pazarın özelliklerini (kültürünü tanımama, yasal sistemler…)  biliyor muyuz? Finansal yapımız yeterince güçlü mü? Yabancı müşterilerle iletişim kurma sorunlarımız var mı? İşletmemizin sahip olduğu deneyim ihracat sürecimizi destekleyecek düzeyde midir? Dış ticaret ile ilgili işleri yürütecek bir uzmana kadromuzda ihtiyaç var mıdır? Pazar araştırması yapabiliyor muyuz? … gibi bir dizi soru ile bu analizi gerçekleştirebiliriz. Bu soruların yanıtları ile de uluslararasılaşma perspektifinde izleyeceğimiz stratejiyi belirleyebiliriz… Bu strateji aşağıdaki şekilden de izlenebileceği üzere farklı biçimlerde gerçekleşebilir.

Yabancı pazarlara giriş biçimleri

Kaynak: Pan, Y. ,Tse, K.D. (2000). The hierarchical model of market entry modes. Journal of International Business Studies 31/4, 538.

Giriş biçiminin seçimi

Yatırım gerektirmeme

Yatırım gerektirme

İhracat

Anlaşma sözleşme

Ortak yatırım

Şubeleşme

Dolaylı ihracat

Dolaysız ihracat

Lisans

Ar-Ge

ittifak

Şekilden de takip edilebileceği üzere yatırım gerektiren ve yatırım gerektirmeyen iki ana kol üzerinde şekillene bilecek uluslararasılaşma stratejilerinin her ikisi de aslında KOBİ'lerin karşılamakta zorlanabilecekleri bir takım temel maliyetler ortaya çıkarmaktadır. Bir KOBİ'nin bu maliyetleri tek başına karşılamasının yaratacağı sorunları göz önünde bulundurarak KOBİ'lere minimum maliyetle maksimum verimliliği sağlayabilecekleri uluslararasılaşma faaliyetlerini geliştirebilmeleri için için bağımsız kurumsal danışmanlık hizmetlerinden yararlanmaları ilk adım için gerekli görünmektedir.Kurumsal şirketlerin ise KOBİ'lere yardımlarında şu amaçlara yönelik faaliyetleri atlamamaları gerekmektedir:

" Orta ve küçük ölçekli kobilerinin uluslararası düzeyde rekabet gücünü artırmak

" Uluslararası pazar araştırmaları ile sektörlere ve bölgelere uygun dış pazarları tespit etmek

" Dünya'nın önde gelen fuarlarına KOBİ'ler ile birlikte hazırlanmak, katılmak, fuar süresince öncesi ve sonrası gerekli teknik desteği vermek

" Potansiyel yabancı müşterilere ulaşmanın zor olduğu noktada şirketler arasında köprü görevi görmek

" Uluslararasılaşma sürencinde ihtiyaç duyulan teknik destek konularında eğitimler düzenlemek yolu ile firmaların kendi kendilerine yetebilir hale gelmelerini sağlamak

" Ticaret Heyetleri ile ülke ziyaretleri gerçekleştirmek sureti ile yeni ilişkilerin gelişmesine aracılık etmek

" Belirlenen pazarlara yönelik organizasyonlar (firma eşleştirme, ziyaret, network oluşturma) gerçekleştirmek yolu ile dış ticaretin gelişmesine katkı sunmak

" KOBİ'lerimizin yabancı şirketlerle etkili ve verimli iletişim kurma bilme yeteneklerinin gelişmesini sağlamaktır.

Bilinmelidir ki  dünyanın aldığı yeni rekabetçi boyut ve mevcut sanayi yapısının kendisini bu sürece hazırlaması ve açması aşamasında uluslararasılaşma faaliyetleri çok büyük önem arz etmektedir. Bu süreçte Kalkınma Ajansları gibi yerel unsurların sanayicilere, imalatçıları ve ticaret yapanlara katkıları, kritik ve hassas bir noktada durmaktadır. Ülkemizin dört bir yanında kurulmuş olan Kalkınma Ajansları istihdam ettikleri uzman personel ve yerele özel geliştirdikleri stratejiler ile ülke ekonomisine çok büyük katkılarda bulunmak için yola çıkmış durumdadırlar. Bu stratejilerin önemli bir ayağınıda uluslararasılaştırma faaliyetlerinin alması tamda bu noktada büyük önem arz etmektedir.

KOBİ'lerimiz yukardaki amaçlara ulaşmak için Kalkınma Ajansları ile birlikte hareket edilebilirler. Bu bağlamda  gerçekleştirebilecekleri faaliyetler aşağıdaki gibi dizayn edilebilir:

Konuyla ilgili bilinmesi gereken en önemli nokta belki de  uluslararasılaşmanın  sadece bir fuara katılmak ile ulaşılabilecek bir nokta sonuç değil; bir süreç meselesi olduğudur. Bu bağlamda ilgili tüm kurumların (kamu-özel) yaratacağı sinerji ile Türkiye'nin tüm kentlerinde KOBİ'ler mevcut ihracatlarını artırıp, bölgelerinin cazibe merkezi haline gelmelerinde en büyük katkıyı sağlayacaklardır. Bunu yaparkende en önemli destekçileri Kalkınma ajansları olacaktır.

Uluslararasılaştırma faaliyetleri

Alım ve satım heyeti

Eşleştirme faaliyetleri

Ticari heyet organizasyonları

Sektör odaklı uluslar arası Pazar araştırmaları

Etkin fuar katılımı ve yönetimi

KOBİ özel dış ticaret danışmanlığı