Kooperatifle ticari muamelede bulunma yasağı
Soner ALTAŞ / Sanayi ve Ticaret Bak. Müfettişi
Bilindiği üzere, ülkemizdeki kooperatiflerin büyük bir çoğunluğu 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'na tabidir. 1163 sayılı Kanunda kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ile personeli tarafından işlenilen birtakım fiiller suç sayılmış ve bunlar için ağır cezalar öngörülmüştür. Kanunun cezai sorumluluk getirdiği ve yasakladığı bu fiillerden birisi de "kooperatifle ticari muamelede bulunulması"dır.
Nitekim, 1163 sayılı Kanunun 59uncu maddesinin 6ncı fıkrasında "yönetim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dışında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele yapamaz." denilerek, kooperatiflerin yönetim kurulu üyeleri ile personeline kooperatifle ticari muamelede bulunma yasağı getirilmiştir.
Kooperatifler Kanunu'nun Ek 2. maddesinin birinci fıkrasında ise, bu yasağa aykırı davranan, bir başka deyişle, ortaklık işlemleri dışında kendisi veya bir başkası adına, doğrudan veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari işlem yapan kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile personeline, üç aydan iki yıla kadar hapis ve elli günden beşyüz güne kadar adlî para cezası ile verilmesi öngörülmüştür.
Örneğin, inşaat işleri ya da inşaat malzemeleri ticareti ile iştigal eden konut yapı kooperatifi yönetim kurulu üyesi ya da personeli, kooperatifin inşaat işlerini ya da inşaat için gerekli malzemeleri ortağı olduğu şirketten temin edemez. Eder ise, suç işlemiş sayılır ve Kanunun ilgili maddesi gereği cezalandırılır.
Ancak, burada iki hususa dikkat etmek gerekir. Birincisi, Kanunla yasaklanan fiil, "ortaklık işlemleri dışında" kooperatifle ticari muamelede bulunulmasıdır. Dolayısıyla, ortak içi işlemler çerçevesinde kooperatifle ticari muamelede bulunulması yasak kapsamına girmez. Yine, suç olarak değerlendirilebilmesi için, kooperatifle yapılan ticari muamelenin "kooperatif konusuna" ilişkin olması gerekir.
Kooperatif yönetim kurulu üyeleri ile personelinin bu ince ayrıntıya dikkat etmesi ve doğrudan ya da dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren ticari işlemler yapmaktan kaçınmaları gerekir.