Sağlık Hizmetleri Alanında Sanayi İşbirliği Programı Uygulamaları neleri değiştirecek?

Sağlık Bakanlığı geçtiğimiz ay Sağlık Hizmetleri Alanında Sanayi İşbirliği Programı Uygulamaları Hakkında Tebliğ’i (1) (Tebliğ) çıkarmıştır. Tebliğ’in amacı Sağlık Sanayi İşbirliği Programı (Program) dahilinde gerçekleştirilecek olan faaliyetlerin usul ve esaslarını belirlemektir.

Tebliğ, özetle, sağlık hizmetleri alanında her bir proje kapsamında ana tedarik sözleşme bedeli 10 milyon ABD Doları ve üzeri olan, mal ile hizmetlerin yurt dışı alımları hakkında olup, yenilik, yerlileşme veya teknoloji transferini sağlamaya yönelik Sağlık Sanayi İşbirliği Programı uygulamalarını kapsıyor. Düzenleme Türk kamu kuruluşları ile özel firmalar arasında gerçekleştirilecek olan işlemler içindir. 

Tebliğ, “Sağlık Sanayi İşbirliği Programı” terimini aslında 4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu'nun 3'üncü maddesinin (u) Bendine Göre Yapılacak Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Sanayi İşbirliği Programı Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik’te(2) belirtilen “Sanayi İşbirliği Programı” yani İngilizce terimi ile “offset” anlamında kullanmaktadır ve Tebliğ, Program’ı yalnızca, 

i) sektörde yerlileşme, geliştirme ve teknoloji transferi; 

ii) Türkiye’deki üretim ve teknoloji yeterliliğinin geliştirilmesi;

iii) ürün ve hizmetlerin kalitesinin arttırılması ve yenilenmesi,

iv) kamu ihaleleri yoluyla uluslararası ortak işbirliği ve yatırım fırsatlarının temin edilmesi; konularında bir araç olarak yetkilendirmiştir.

Usuli aşamalar nelerdir?

Tebliğ kapsamına giren tüm konularla ilgili faaliyetler, Sağlık Bakanlığı nezdinde kurulan Sağlık Sanayi Geliştirme Komisyonu (Komisyon) tarafından yönetilecek, gerçekleştirilecek ve yürütülecektir edilecektir. Tebliğ’in 8'inci maddesine göre, ihtiyaç makamları, maliyeti en az 10 milyon ABD Doları olan mal veya hizmetlere ilişkin, en az 5 yıllık ihtiyaç planlarının da yer aldığı ihtiyaç listelerini düzenleyip, kendi bağlı oldukları genel müdürlüğe gönderecektir. Liste ve diğer ilgili belgeler, Komisyon’un onayına sunulacaktır. Komisyon’un değerlendirmesi sonucunda, ihtiyaç makamları, alımı Tebliğ’in kapsamına giren ihtiyaçları için yatırım projesi teklifleri hazırlayacaktır. Yatırım projesi teklifleri daha sonra Kalkınma Bakanlığı’na gönderilecektir. Bütçesi onaylanan projelerin ihalesine, ancak ilgili makamca gönderilen yazılı talebin Komisyon tarafından verilen onay sonrasında başlanılabilecektir.

Öngörülen ihale usulü

Tebliğ kapsamında yapılacak ihaleler, belli istekliler arasında ihale usulüne göre yapılır. İsteklilerin, ihalede yer alabilmek için aşağıda sıralanan teminatları vermeleri gerekmektedir: 

(i) söz konusu teklif bedeli üzerinden hesaplanan ve ilgili bedelin en az %3’ü olan hükmi teminat; 

(ii) ana tedarik sözleşmesinin en az %6’sı tutarında sabit teminat; ve 

(iii) Program taahhüt oranı üzerinden, en az %4’ü tutarında sabit teminat. 

Yukarıdaki sabit teminatlar, Program yükümlülükleri yerine getirilene kadar, 1 yıl boyunca devlet makamları tarafından tutulacaktır. 

Tebliğe göre Program yükümlülük oranları uyarınca, eğer ana tedarik sözleşme bedeli, sözleşmede öngörülen bir sebeple artar ya da azalırsa, (Her iki durum için de %20’lik bir üst sınır mevcuttur.) yüklenicinin Program yükümlülük bedeli de aynı şekilde artar veya azalır.

Program taahhütleri: 4 farklı kategori takdimi.

Yatırım projesi teklifi verenler, Program uygulamalarıyla paralel olarak, ilgili ana tedarik sözleşmesinde belirlediği üzere, Program’ın asgari oranlarını yerine getireceğini taahhüt eder. Teklif verenler Program taahhütlerini, aşağıdaki kategoriler dahilinde yerine getirilebilecek olup, aşağıda C ve D kategorilerindeki taahhütler, yalnızca A ve/veya B kategorilerinde belirtilen taahhütlerle birlikte verilebilir.

Kategori A (Yerli Üretim Katkısı), bir ürünün ve ürünün belirli bir kısmının, üstlenici taahhütüyle, Türkiye’de yerli içerik ve Türkiye’de var olan tesisler kullanılarak, Program uyarınca, en az %30’luk bir katma değer ile üretilmesidir. Kategori B (Yatırım) ise, bir ürünün ve ürünün belirli bir kısmının, üstlenici taahhütüyle, Türkiye’de yerli içerik ve Türkiye’de yeni kurulacak olan bir tesis ile, Program uyarınca, en az yüzde 30’luk bir katma değer ile üretilmesidir.

Kategori C (Teknolojik İşbirliği), üstlenicinin, yerli sanayiye, AR-GE veya teknoloji tesisleri kurarak teknolojik yeterlilik sağlaması ve bu tesislerde çalışan Türk mühendis veya uzmanların yabancı çalışanların ¾’ünden az olmamasını ve işletme, servis, bakım ve tamir personelinin en az %90’ının Türk olmasını, Program çerçevesindeki taahhütler uyarınca taahhüt etmesi iken Kategori D (İhracat) ise üstlenicinin Program dahilindeki taahhütleri uyarınca Türkiye’den ihraç yapmasıdır.

Uygulanabilecek yaptırımlar 

Eğer yüklenici, ilgili Program yılındaki Program taahhütlerini, Program sözleşmesi veya ana tedarik sözleşmesi’nde belirtilen miktara ve koşullara göre yerine getirmezse, sözleşme yükümlülüklerini yerine getirmesi için yükleniciye yazılı bir taleple en az 60 günlük bir onarım süresi verilir. Eğer yüklenici bu süre içerisinde yükümlülüklerini yerine getirmeze, yüklenici söz konusu Program dönemindeki yükümlülüklerinin yüzde 10’u tutarında bir cezai şart ödemekle yükümlüdür. Yüklenici bu ceza koşulunu ödese dahi Program taahhütlerini yerine getirme borcu devam edecektir. Eğer yüklenici ceza koşulunu zamanında ödeyemezse, söz konusu ceza koşulu, yükleniciden alınan teminat bedelinden karşılanacaktır. 

Kamuoyu Tebliğ’e nasıl bakıyor?

Tebliğ, yalnızca Türk kamu kuruluşlarıyla özel kurumlar (yerli ya da yabancı) arasındaki işlemleri ilgilendirdiğinden ulusal ekonomiye, gelişime katkı sağlıyor ve yerli mallara destek veriyor amaçlı olarak değerlendirilebilir. Ancak bizim de katıldığımız diğer bir görüşe göre ise, özellikle yabancı firmalar için, bu uygulamalar eşit yaklaşım ilkesine aykırıdır. Nitekim yabancı sermayenin ülkemize girmesini istiyorsak, yabancı yatırımcılar için teşvik yapılması gerekmektedir. Oysa Program bunun aksine yabancı yatırımcıların ülkemizdeki yatırım faaliyetlerini zorlaştırıcı niteliktedir.

(1) 20 Aralık 2015 tarihli ve 29568 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan, Sağlık Bakanlığı tarafından düzenlenen Sağlık Hizmetleri Alanında Sanayi İşbirliği Programı Uygulamaları Hakkında Tebliğ.

(2) 15 Şubat 2015 tarihli ve 29268 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununun 3 Üncü Maddesinin (u) Bendine Göre Yapılacak Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Sanayi İşbirliği Programı Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik.