Yeni teşvik sisteminde haksız rekabet tartışması

Hüseyin GÖKÇE

ANKARA - Türkiye'de ay sonunda yürürlüğe girmesi beklenin yeni teşvik modeline ilişkin arayışlar Ekonomi Koordinasyon Kurulu gündeminde uzun süredir görüşülmeye devam ediliyor.

Bölgelere göre kademeli olarak verilecek teşviklerde, illerin çoğunun mevcut yerlerinden memnun olmamaları yüzünden yaptıkları baskının süreci uzattığı ifade ediliyor. Hatta bu baskının, AB'nin öngördüğü 26 bölgeye ayrılmış Düzey-2 sınıflandırmasından vazgeçilmesine bile yol açabileceği öne sürülüyor.

Kaynaklar, yatırımlar faaliyete geçtikten sonra uygulanan teşvik unsurlarının yatırımın başlangıcında da verilmesi yönünde görüşlerin masaya yatırıldığını bildirdiler. Son bir haftada iki kez toplanan EKK, 16 Ocak Pazartesi günü tekrar bir araya gelecek. Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar'da yapılacak değişiklikle oluşturulacak yeni teşvik sistemini, vergi, prim, yatırım yeri ve sektörlerden ziyade hangi ilin hangi bölgede yer alacağına ilişkin iller arasında rekabetin geciktirdiği ifade ediliyor.

Bölgesel ve sektörel teşvik sistemine geçildiği 2009 yılından bu yana verilen teşvikler eski yıllara göre ciddi şekilde artış gösterdi. Ancak bu artıştan 3 ve 4'üncü bölgede yer alan geri kalmış iller yerine daha çok gelişmiş 1 ve 2'nci bölgedeki iller faydalandı. Yeni teşvik sisteminde de aynı yöntemin kullanılması yönündeki çalışmalara ise çok sayıda ilden tepki geldiği belirtiliyor.

81 ilin ayrı değerlendirilmesi gündemde

Yürürlükteki teşvik mevzuatı, İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırması- Düzey 2 bölgeleri uyarınca teşvik verilmesini öngörüyor. Türkiye'yi temelde 26'ya ayıran sistemde, İstanbul, İzmir ve Ankara tek bir bölge olarak kabul edilirken, kalan 23 bölgede 2 ile 6 arasında değişen sayıda il yer alıyor. Bu 26 sınıf ise teşvik kararnamesinde 4 ayrı bölüme ayrılıyor, en gelişmiş il grupları birinci bölgede, az gelişmiş veya en az gelişmiş olanlar 4'üncü bölgede bulunuyor.

Alınan bilgilere çok sayıda ilin işadamları ve milletvekilleri, bulundukları bölgeyi beğenmedikleri için baskı yapıyor. Bu baskının ise teşviklerde 81 ili 26 bölgeden ayırıp ayrı ayrı değerlendirerek desteklenmesi yönünde görüş oluşması ihtimalinin ortaya çıkardığı öne sürülüyor. Yine sözkonusu baskılar yüzünden,  teşviklerde çalışmaları yeni tamamlanan sosyoekonomik gelişmişlik endeksinin de ilk etapta gözardı edilebileceği iddia ediliyor.

Yatırım sırasında teşvik

Öte yandan halen makine KDV desteği, sosyal güvenlik primi gibi destekleri yatırıma başlangıçla birlikte alan yatırımcılar, bölgeye göre değişen oranlarda yatırım indiriminden de faydalanıyorlar. EKK'da yapılan görüşmelerde ise yatırım öncesinde ve sırasında verilen teşviklerin artırılması konusu gündeme geldi.

Uzmanlar yatırım sırasında mevcutlara ek olarak verilebilecek teşviklerin, yatırım indirimi olduğunu belirterek, "Halen yatırım tamamlanıp kar etmeye başladıktan sonra o yatırımla sınırlı olmak üzere indirimli vergi uygulaması yapılıyor. 1990'lı yıllarda olduğu gibi şirketin başka alanlardaki faaliyetlerinden elde ettiği gelirlerin, teşvik belgesi başlar başlamaz indirimli vergi oranlarından faydalanması da bir yöntem olabilir. Ancak Maliye Bakanlığı bu işe kolay kolay izin vermez" görüşünü dile getirdiler.

Faiz desteği daha etkin hale getirilmesi öneriliyor

Kaynaklar halen belirli alt sınıra bağlı olarak verilen yatırım teşvik belgelerinin getirdiği haklardan her yatırımın faydalanması yönünde bir çalışmanın da devam ettiğini belirttiler. Yine bu kapsamda halen çok etkin kullanılmayan faiz desteğinin de farklı bir yapıya oturtulabileceği konuşuluyor.

Mevcut kararnamede, talep eden yatırımcılara üç ve dördüncü bölgelerdeki TL kredilerinde 3-5 puan, yabancı para cinsi kredilerde ise 1-2 puan faiz desteği verilmesi öngörülüyor.