Yetkilendirilmiş yükümlü gümrük işlemlerini kolaylaştırabilecek mi?

Bugüne kadar Yetkilendirilmiş Yükümlü Sertifikası alan toplam 14 firma var. Bu firmalardan 3 adeti nakliyeci firmalar, 11 adeti ise ithalat ve ihracat yapan firmalardır. İthalatta yerinde gümrükleme ve izinli alıcı uygulamaları yıl sonunda devreye girecek olan Gümrük İşlemlerinin Kolaylaştırılması Yönetmeliği geçtiğimiz ay yürürlüğe girdi. 

Yeni yönetmeliğe göre Onaylanmış Kişi Statü belgelerinde değişikliğe gidilmekte ve 01.01.2017 tarihinden itibaren A ve B sınıfı Onaylanmış Kişi Statü belgeleri kaldırılacaktır. Ayrıca A ve B sınıfı Onaylanmış Kişi Statü belgelerinden süresi dolanlar maksimum bu tarihe kadar uzatılmakla birlikte, yeni başvuruların kabul edilmeyeceği belirtilmiş ve uygulama buna göre yapılmaktadır. Bu uygulama ile yeni belge almak isteyen firmalar Yetkilendirilmiş yükümlü kapsamına alınması amaçlanmaktadır. (Bu usulün yani mevcut belge sahiplerinin belge süresinin uzatılması ama yeni belge almak isteyen firmaların başvurularının kabul edilmemesi hakkaniyete uygun olmadığını da vurgulayarak belirtmek isterim) 

Uluslararası statüde de geçerliliği olacak olan Yetkilendirilmiş Yükümlü olmanın avantajları elbette Onaylanmış Kişi Belgesi'ne kıyasla çok daha fazladır. Ama bunun yanından sahip olma kriterleri karşılaştırıldığında büyük farkların olduğu açıktır.

Onaylanmış Kişi Statüsü'ne sahip olabilmek için gümrük kurallarına uyum ve mali yeterlilik şartı aranırken, Yetkilendirilmiş Yükümlü olmak isteyen firmaların, bunlara ilaveten düzgün ve izlenebilir bir kayıt düzeni ile emniyet ve güvenlik standartlarına da sahip olması gerekmektedir. Bu kapsamda firmalar güncel ISO 9001 ve ISO 27001 sertifikalarına sahip olmaları zorunludur. 

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı verilerine göre A sınıfı belge sahibi 437 firma, B sınıfı belge sahibi 1022 firma, C sınıfı 564 firma vardır. 

A ve B sınıfı belge sahibi olan toplam 1459 firma İthalatta kolaylık sağlayan, mavi hat yani ertelenmiş kontrol hakkına sahiptir. 2013 yılında İthalat beyannamelerinin %59’u bu Onaylanmış Kişi Statüsü firmalar tarafından yapılmıştır. Yani İşlem gören ithalat beyannamelerinin yarısından fazlası A ve B sınıfı belge sahibi firmalarca üretilmiştir. Bu beyannamelerin %46’sı mavi hat olarak işlem gördüğünü, genel ithalat beyannamelerinde ise mavi hattan işlem gören beyanname oranının %27 olduğunu belirtmek istiyorum. Özetle idarelerinde işlem gören her 100 ithalat beyannamesinin 27 tanesi mavi hattan işlem görmüştür. 

Toplamı 1459 adet olan A ve B sınıfı belge sahibi firmalar, yeni yönetmelikle 2.5 yıl içinde yetkilendirilmiş yükümlü kapsamına alınmaya çalışılmakta, kriterleri karşılayamayan firmaları ise mevcut mevzuata göre ithalatta mavi hat yetkisi olmayan C sınıfı Onaylanmış kişi kapsamına alınması amaçlanmaktadır. 

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’nın her ayın ilk haftasında yayınladığı gümrük işlem süreleri ithalat İstatistikleri incelediğimizde, mavi hattın ne derece önemli olduğu açıkça görülecektir. Zaten gümrük idarelerinde muayene memuru sayısı, beyanname hacmi ile kıyaslandığında sayılarının yetersiz olduğu ortadadır. Şimdi bu mevcut 1459 firmanın çoğunun Yetkilendirilmiş Yükümlü olamayacağı varsayımıyla mavi hat kapsamından çıkarılacak olması durumunda gümrük idarelerindeki iş yoğunluğu altından kalkılamayacak bir seviyeye ulaşacaktır. En basit tahminle mevcut görevlerini güçlükle yetiştirmeye çalışan muayene memurlarına, ilaveten %27 ek iş yükü çıkacağı görülmektedir. 

A ve B sınıfı mevcut belge sahibi firmalar bu kriter ve şartlarla en iyimser tahminle en fazla %10’u, Yetkilendirilmiş statüye geçebilecek, geriye kalan %90’ı ise C sınıfına yönelmek zorunda kalacaktır. Hatta bu %10 rakamı bile mevcut şartlar ile çok abartılı olabilecek bir rakamdır.
Bakanlık, Yetkilendirilmiş Yükümlü kapsamına daha çok firmanın dahil olmasının sağlanması için kriterleri değiştirmelidir, Eğer değiştirmeyecekse, olması gereken ithalatta mavi hat uygulaması kapsamını C sınıfı belge sahiplerine de vermelidir. Böylece Yetkilendirilmiş Statü kapsamına giremeyecek bir çok firma, C sınıfı ile yetinerek en azından ithalatta mavi hattan yararlanmalıdır. Aksi takdirde her sene artan ithalat hacmi ile Gümrük idarelerimiz altından kalkamayacak kadar iş yükü ile karşı karşıya kalacaktır.

Amacı, Gümrük işlemlerinin kolaylaştırması olan Yetkilendirilmiş Yükümlü uygulaması kapsamına, mevcut kriterler ile az sayıda firmanın girebilecek olması sebebiyle, önümüzdeki yıllarda gümrük işlemlerini zorlaştıran bir uygulama haline dönüşeceği bugünden net bir şekilde görülmektedir.