Sayılarla İstanbul Tahkim Merkezi
Ticari uyuşmazlıkların çözümü için en etkin yol nedir? Bu sorunun genelgeçer bir cevabı yok. Ancak ticari uyuşmazlıkların çözümü için, iş yükü ağır olan devlet mahkemeleri yerine tahkim sıkça tercih ediliyor. Uyuşmazlıkların tahkim yoluyla çözümlenmesine karar verdikten sonra ise tahkimin bir tahkim kurumunun kurallarına tabi olarak mı (kurumsal tahkim) yoksa bir tahkim kurumunun kurallarına tabi olmaksızın mı (ad hoc tahkim) yürütüleceğine karar vermek gerekiyor. Burada çoğu defa kurumsal tahkim tercih ediliyor ve tahkim yargılamasının tahkim hizmeti vermek için kurulmuş kurumlardan (örneğin, Milletlerarası Ticaret Odası) birinin kurallarına tabi olarak yürütülmesi öngörülüyor.
Tahkim hizmeti vermek için kurulmuş kurumlardan biri de İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC). ISTAC, Divan Başkanı Prof. Dr. Ziya Akıncı’nın deyimiyle “tahkim alanında Türkiye’nin projesi”. ISTAC’ın hedeflerinden biri, Türkiye’nin uluslararası bir tahkim merkezi haline gelmesi.
ISTAC, İstanbul Tahkim Merkezi Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları’nın yürürlüğe girdiği 26 Ekim 2015 tarihinden bu yana tahkim hizmeti veriyor. Bu yazımızda, bu tarihten Mart 2018’e dek geçen 2,5 yıllık sürede, ISTAC’ın Türkiye’yi bir uluslararası bir tahkim merkezine dönüştürme hedefine doğru ne kadar yol kat etmiş ve neleri başarmış olduğu sorularını sayılarla cevaplayacağız.
ISTAC, ilk tahkim talebini Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları’nın yürürlüğe girmesinden sonraki ilk iki aylık dönemde, yani 2015’in son iki ayında aldı. Bundan sonra, 2016 yılında açılmış dava sayısı ISTAC’ın bugüne kadar almış olduğu tüm tahkim taleplerinin %27’sine tekabül ediyor. Bu oran, 2017 yılında %40’a çıkmış. Yani ISTAC’ın almış olduğu tahkim taleplerinin sayısında ciddi bir artış söz konusu. Daha da önemlisi, 2018 yılının ilk iki ayında ISTAC’ın almış olduğu tahkim talepleri, ISTAC’ın bugüne kadar almış olduğu tüm tahkim taleplerinin %27’sini oluşturuyor. Yılın ilk iki ayına ilişkin bu veri, ISTAC’ın bu yıl alacağı tahkim taleplerinin sayısının geçen yıla göre dikkat çekici şekilde artacağı beklentisi yaratıyor.
Bu davalardaki uyuşmazlık tutarları 15 bin TL ile 800 milyon TL arasında değişiyor. Bu uyuşmazlıklar satış sözleşmeleri, eser sözleşmeleri, hizmet sözleşmeleri, şirketler hukuku, fikri mülkiyet, deniz hukuku gibi farklı alanlardan kaynaklanıyor. Uyuşmazlık tutarlarının ve uygulama alanlarının çeşitliliği, iş insanlarının, ISTAC tahkimini güvenilir bir uyuşmazlık çözüm yöntemi olarak benimsemiş olduklarını gösteriyor.
Yukarıdaki sayısal veriler, ISTAC tahkiminin sağladığı güvenin sonucu olarak, ne kadar benimsendiği ve kullanıldığını gösteriyor ki, sonucun gayet olumlu olduğunu söylemek gerekir. Ancak, ISTAC’ın, Türkiye’nin uluslararası bir tahkim merkezi haline gelmesi hedefi açısından kritik olan noktaya, yabancı başvuruculara da bakmak önemli. Davaların taraflarının %16’sı yabancı kökenli. Bu davalarda Afrika, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Arap Emirlikleri, Fransa ve Hindistan’dan taraflar var. Bu bilgiler, ISTAC’ın söz konusu hedefini gerçekleştirmek için doğru yolda olduğunu gösteriyor.
Ayrıca, davalarda tarafların %13’ü kamu kurum ve kuruluşu. Kasım 2016’da Başbakanlık, kamu kurum ve kuruluşlarınca akdedilecek sözleşmelerden kaynaklanabilecek uyuşmazlıkların çözümü için ISTAC tahkiminin tercih edilmesini teşvik eden bir genelge yayımladı. Bunu takiben, Kamu İhale Kanunu’na tabi ihalelerde kullanılan tip sözleşmelerde ISTAC tahkiminin öngörülmesini mümkün kılan değişiklikler yapıldı. Dolayısıyla, kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu davaların sayısının daha da artması muhtemel görünüyor.
ISTAC’ta, kadınların tahkim yargılamasına hakem olarak katılım oranı da ülkemiz ortalamalarına kıyasla olumlu. ISTAC nezdindeki davaların %30’unda hakem heyetinin başkanı bir kadın ve yine bu davaların %30’unda hakem heyetinin çoğunluğu kadınlardan oluşuyor.
Tüm bu sayısal veriler, ISTAC’ın Türkiye’yi uluslararası bir tahkim merkezi haline getirme hedefi açısından umut vaat ediyor. Gurur verici bir diğer gelişme de ISTAC’ın, Tahkim ve Arabuluculuk Kuralları’nın yürürlüğe girmesinden yaklaşık iki yıl gibi kısa bir süre sonra, tahkim alanında saygın bir yayın kuruluşu olan Global Arbitration Review tarafından bölgesel tahkime ilişkin rehberinde “yakından incelenmeye değer kuruluşlar” arasında gösterilmiş olması. Umuyoruz önümüzdeki dönemde ISTAC konusunda daha da olumlu haberler almaya devam edeceğiz, emeği geçen herkese teşekkürler.