THY’nin stratejisi
Strateji askeri kökenli bir kavram…
Antik Yunan’da ‘strategos’
general anlamına geliyordu…
Büyük İskender…
Jülius Sezar…
Napolyon Bonapart…
Savaşların strateji ustaları…
En popülerlerinden biri ise
Napolyon’un sonunu getiren
Waterloo Savaşı’nda önemli bir
rol oynayan Carl Von
Clausewitz…
Prusyalı asker ve entellektüel…
19. yüzyılda yazdığı ünlü eseri
Savaş Üzerine hemen bütün
dünya dillerine çevrildi…
Bugün bile strateji üzerine
birşeyler okuduğunuzda hemen
karşınıza çıkıyor…
Ona göre, “Savaş, siyasetin başka
araçlarla devamı…”
“Strateji bir savaş planıdır” diyor,
“Taktik zaferler fiziki olgulardır…
Ama stratejik zafer manevi bir
olgudur…”
***
Bütün stratejistler Batı’dan değil…
Mustafa Kemal Paşa’nın
Sakarya Savaşı öncesindeki;
“Hattı müdafaa yoktur…
Sathı müdafa vardır…
O satıh bütün vatandır…”
ünlü emri ile şekillendirdiği strateji
formülasyonu, İstiklal Savaşı’nın
bütünündeki başarının kilidini
açmıştı…
***
İstanbul’un fethi kabul edilmiş bir
başka strateji ustalığıdır…
Fatih Sultan Mehmet’in büyük
dedesi Hüdavendigar ismiyle
anılan I. Murat da 40’ın üzerinde
savaş yönetmiş ve hiç yenilmemiş
bir asker padişahtı…
Veziri Çandarlı Kara Halil
Hayrettin Paşa’ya 14. yüzyılda
söyledikleri bu başarısını
anlamlandırıyor:
“Usta bir kumandan eylem
öncesindeki danışmalarında
gayet ihtiyatlı davranır… İcrada ise
yıldırım sürati gösterir…”
***
20’nci yüzyılla birlikte strateji
sadece bir askeri kavram
olmaktan çıktı…
Diplomaside, politikada,
ekonomide ön aldı…
Özellikle dev şirketler için bir
tercih değil, bir zorunluluktu
artık…
Alfred Sloan…
General Motors’u 1920’lerden
‘50’lere uzanan dönemde 40 yıl
yönetmiş… Ona göre stratejinin
temeli, “ekonomoninin ve spesifik
pazarların geleceği konusunda
ayrıntılı araştırma ve öngörülere
dayanan bir plan…”
Sloan’a danışmanlık yapmış ama
onu eleştirmekten de geri
durmamış “guruların gurusu”
lakaplı Peter Drucker ise,
“Stratejinin temelinde piyasalar,
sektördeki ve diğer sektörlerdeki
teknolojiler, müşteriler ve müşteri
olmayanlar ile değişen dünya
ekonomisi hakkında organize
bilgi bulunmalıdır” diyor…
***
Kenichi Ohmae…
Lakabı ‘Bay Strateji’…
Diyor ki;
“Strateji, atılım veya savunma için
en doğru zamanı seçerek ve
uzlaşmanın limitlerini doğru bir
şekilde değerlendirerek, en iyi
sonucu alma sanatıdır..”
Yine 1980’ler ve ‘90’larda bir
başka guru Michael Porter;
“Rekabetçi stratejinin hedefi”
diyor, “Sektördeki konumun
korunması için savunmaya veya
atağa yönelen kararların alınması
olmalıdır”…
“Ve tabii yapılan yatırıma karşılık
yüksek bir getiri sağlamak…”
***
21. yüzyılda strateji kavramı
değişti… Neredeyse tamamen…
Ve köklü biçimde…
Dün başlangıç noktası eldeki
mevcut kaynak ve imkanlardı…
İyi yöneticiden beklenen, bu
kaynak ve imkanları en verimli ve
akılcı şekilde kullanmak…
Ve bunlarla makul hedeflere
ulaşmaktı...
Bugün önce büyük ve iddialı
hedefler belirleniyor…
Sonra eldeki imkanlar bu hedefe
göre geliştiriliyor…
Gerektiğinde imkanlar yoktan var
ediliyor…
Stratejide yeni eğilim bu…
Özellikle büyük oyuncular arasına
katılmayı hedefleyenler için…
***
Eminim birçoğunuz yılın ilk
günlerinde gazetemizde
yayınlanan Hamdi Topçu
röportajını okumuşsunuzdur…
Hani, Atatürk Havalimanı
üzerinde doluluktan dolayı
havada tur üstüne tur atarken
kıyasıya eleştirdiğimiz THY’nin
Yönetim Kurulu Başkanı…
Topçu, ses getiren o röportajında
THY’nin nasıl büyüdüğünü
anlatıyordu…
Düşündüm de…
Belki THY’nin son dönemdeki
gelişmesine bir de bu gözle
bakmalı…
***
THY’nin önemini anlatmaya
gerek bile yok…
Her şey bir yana, hepimiz
müşterisiyiz…
Bayrak taşıyan bir havayolu…
Belki de Türkiye’nin dünyada en
çok bilinen markası…
Yolcu sayısı, filosundaki uçak
adedi, personel sayısı, uçulan
nokta sayısı…
Son 8 senelik rakamlardan
oluşan bazı verileri bu sayfadaki
tabloda sizlerle paylaştım…
Onun için uzun uzun
yazmıyorum…
Her alanda büyüme çarpıcı
biçimde kendini gösteriyor…
***
THY geçen yılın rakamlarına göre
dünyada;
Faaliyet gelirleri bakımından
19’uncu…
Toplam yolcu sıralamasında
21’inci sırada…
Daha üst sıralarda yer aldığı
alanlar da var…
Örneğin, dış hat yolcu
sıralamasında dünyada 10’uncu…
Uçulan nokta sayısında ise
dünyada 7’nci büyük havayolu…
Bu veriler THY’yi, dolayısıyla
Türkiye’yi havacılıkta birinci lige
çıkarıyor…
Şimdi soru şu:
Birinci ligde ne yapacağız?
Stratejimiz ne olacak?
***
Hamdi Topçu, gazetemizdeki
röportajında, 2023 hedefini ‘her
bakımdan dünyanın en büyük 10
havayolu arasına girmek’ olarak
açıkladı…
“Hep başa güreşebilen…
Jeopolitik önemini kavramış…
Potansiyelini de kimseye
kaptırmayan bir THY…”
Topçu ve THY yetkilileri inançlı…
50’nci, 40’ıncı sıralardan bugünkü
konuma gelmek herkesi
cesaretlendiriyor ama…
Kabul etmek gerekir ki, ortaya
konulan hedef kolay değil…
Bundan sonra THY’nin işi çok
daha çetin…
Özellikle de Avrupalı büyük
havayollarıyla rekabetinde…
Bugün THY, Avrupa’da toplam
yolcu sayısı bakımından
dördüncü…
İlk üçte, British Airways, Air
France ve Lufthansa var…
Dolayısıyla hedef belli…
Tabii, bu şirketler de boş
durmayacak…
Doğaldır ki, rakip havayolları
THY’nin bu gelişiminin önünü
kesmeye çalışacaklar…
Her yolla…
Nitekim, sıkıntılar yaşanıyor…
THY Avrupa’da rekabet
kurullarına şikayet ediliyor…
Olmadı hat verilmiyor…
Bir bakıyorsunuz, Kanada’nın
THY’ye hat vermekte diretmesinin
arkasından sizinle birçok alanda
işbirliği yapan ‘dost’ bir Avrupalı
havayolu çıkabiliyor…
***
THY, Türkiye’nin rüzgarını
arkasına alarak kanatlandı…
Turizm hareketleri de işin önemli
bir parçası ama…
Rüzgarı esas olarak iki güç
oluşturuyor:
Biri dünyanın dört bir yanında
kendisine pazar arayan Türk
girişimcileri…
İkincisi Türkiye’de orta sınıfın
gelişmesiyle birlikte artan talep…
TÖSHİD’in verilerine göre, iç
hatlarda yolcu sayısı 5 yılda 5 kat
arttı ve 2010 yılı sonunda 50.5
milyona ulaşıldı…
Bu gelişme, aynı zamanda
THY’nin yanı sıra, toplamda 360
yolcu uçağı kapasitesine ulaşan
Pegasus ve diğer Türk havayolu
şirketlerinin de başdöndürücü
büyümelerinin itici gücü…
Ve bu eğilim devam edecek
görünüyor…
Türkiye’de iç hatlar 20 yılda en
hızlı büyecek pazarlardan biri
olarak gösteriliyor…
***
Bu dinamizm dünyada yok...
Havacılıkta yolcu sayısı pek
büyümüyor…
Özellikle de gelişmiş ülkelerde…
Türkiye dar gövdeli uçaklar
alırken sorun yoktu…
THY’nin bölgesel bir havayolu
olarak kalacağı düşünülüyordu…
Ama ne zaman ki, ABD’ye 5
noktada sefer konuldu…
Ne zaman ki, İstanbul, Afrika’dan,
Asya’dan gelen yolcular için bir
bağlantı noktası haline
dönüşmeye başladı…
Rahatsızlıklar da boy gösterdi…
***
Tabii, bu rahatsızlıklar sadece
Türkiye’ye yönelik değil…
Büyük havayolları Katar’ın geniş
gövdeli uçaklarını da Avrupa’nın
başkentlerine indirmiyor…
Kısacası, havacılıkta sıkıntı ve
riskler arttı…
Bu da giderek konsolidasyonu
öne çıkarıyor…
Yani havacılık şirketleri arasında
birleşmeleri…
Büyükler görece küçükleri ya da
mali yönden zayıf düşenleri
kanatları altında topluyor…
Havacılıkta bugün konsolidasyon,
büyük havayollarının
oluşturdukları şemsiye altında
toplanma hareketi olarak
kendisini gösteriyor…
***
Avrupa’da bugün üç şemsiye
oluştu…
Biri British Airlines’ın…
Bir diğeri Air France’ın…
Üçüncüsü de Lufthansa’nın…
Yani İngiliz, Fransız ve Alman
havayollarının…
British Airways İspanyol havayolu
İberia’yı aldı…
Oluşturduğu şemsiyenin ismi One
World…
Sky Team ise Air France’ın
öncülük ettiği oluşum…
Fransız havayolu, bir süre önce
Hollanda havayolları KLM’I fiilen
bünyesine kattı…
Üçüncü şemsiyenin adı Star
Alliance...
Lufthansa ise Avusturya
Havayolları’nı ve İsviçre
Havayolları Swiss’i… Ayrıca
Alitalia için İtalya’da şirket
kurdu…
***
Görünen o ki, havacılıkta
konsolidasyon yani şemsiyeler
artacak…
Rekabet yoğun…
Riskler büyük…
THY’nin bu süreçte ne yapacağını
belirlemesi gerekiyor…
Dünya havacılığının yarınki
büyük resminde yeri
ne olacak?
O da bir şemsiyenin altına mı
girecek?
Yoksa kendisi yeni bir şemsiye mi
açacak?
Yani, filmin esas oyuncusu mu,
yoksa figüranı mı olacak?
***
Leon Troçki…
Kızılordu’nun başkomutanı…
İstanbul Büyükada’ya sürgüne
gönderilmeden önce Sovyet
devriminin savaş bakanıydı…
“Siz, strateji ile
ilgilenmeyebilirsiniz” diyor;
“Ama strateji sizinle muhakkak
ilgilenir…”
Stratejide en eski usta bir Çinli
general…
Sun Tzu…
Ya da bizdeki okunuşuyla Sunzi…
Millatan Önce 500’de yazdığı
Savaş Sanatı adlı eseri dünyanın
bilinen en eski askeri strateji
çalışması…
“Taktiği olmayan strateji zafere
giden en uzak yoldur” diyor
Sunzi;
“Stratejiye bağlı olmayan taktik ise
yenilgiden önceki gürültüdür…”
***
Bakarsınız, Avrupa havacılığında
bir şemsiye de Türkiye’nin
rüzgarıyla kanatlanan Türk Hava
Yolları açar…
Elbette, vaktin tamam olup
olmadığına işin ehli karar verir…
Ama bana sorarsanız, zamanın
ruhuna uygundur…