CAT: Türkiye’nin iklim çalışmaları: Kritik derecede yetersiz

Didem ERYAR ÜNLÜ

Climate Action Tracker (CAT) ülkelerin iklim değişikliği alanında yaptıkları bildirimleri inceleyerek raporlayan uluslararası bir sivil toplum kuruluşu.

CAT, hükümetlerin iklim eylemlerini derecelendirme sistemini Paris Anlaşması’nın 1.5°C derecelik uzun dönemli ısınma limitini daha iyi yansıtması için güncelledi.

33 ülkeyi kapsayan güncellemede kategori sayısını dörtten altıya çıkardı. Bu kategoriler şöyle: Rol model; 1.5°C derece Paris Anlaşması ile uyumlu; 2°C derece ile uyumlu; Yetersiz; Çok yetersiz; Kritik derecede yetersiz.

Yeni kategoriler hükümetlerin Paris Anlaşması çerçevesinde sundukları iklim taahhütlerinin yeterlilik ve adaletliliğinin vurgulanmasına katkıda bulunmayı amaçlıyor.

CAT’in değerlendirmesi, ABD, Rusya, Türkiye ve Suudi Arabistan gibi ülkeleri “kritik derecede yetersiz” ve Japonya ve Güney Afrika’yı “çok yetersiz” kategorisinde tanımlıyor.

“Yeterli” kategorisi “1.5°C derece Paris Anlaşması’yla uyumlu” ve “2°C derece ile uyumlu” olarak iki kategoriye ayrılmış durumda.

Tüm hükümetler 2°C derece ile uyumlu hedefler ortaya koydukları takdirde, ısınma 2°C derecenin altında tutulabilecek, ancak 2°C derecenin oldukça altında tutulması mümkün olmayacak. Bunun sonucunda da Paris Anlaşması’nın 1.5°C derece limitiyle uyumlu olamayacak kadar yüksek bir sonuç ortaya çıkacak.

12 ülkenin eylemsizliği ile dünya 3 dereceden fazla ısınacak

CAT değerlendirmesi, hükümetlerin Paris Anlaşması çerçevesinde verdikleri Ulusal Katkı Beyan’larında (NDC) belirttikleri taahhütlere dayandırılıyor. Fakat, ne yazık ki, birçok ülkede iklimle mücadele eylemlerinin Ulusal Katkı Beyanları’ndan daha zayıf olduğu izleniyor.

New Climate Institute uzmanlarından Hanna Fekete’nin değerlendirme hakkında yaptığı yorumlar pek umut verici değil: “33 ülkelik listemizde yer alan 12 ülkenin eylemsizliğiyle, dünya 3°C dereceden fazla ısınacak. Burada yapılması gereken daha çok iş var.”

En az çaba gösterenin kim olduğu daha net görülüyor

Climate Analytics uzmanlarından Bill Hare ise, yeni değerlendirme hakkında şu bilgileri veriyor:

“Bu yeni kategorileri oluşturmamızın nedeni hükümetlerin iklim taahhütlerinin Paris Anlaşması’nın 1.5°C derecelik ısınma limiti hedefini tutturmak için yeterli olup olmadığını daha kesin bir biçimde göstermek ve eylemlerini değerlendirmek için bir referans çizgisi sağlamak. Bir önceki derecelendirme sistemimizde, 33 ülkenin çoğu iki kategoriye giriyordu: ‘Orta’ ve ‘Yeterli değil”. Bu derecelendirme bir hükümetin göreceli ve mutlak performansının değerlendirilmesini zorlaştırıyordu. ‘Orta’ kategorisi yedi yıl kullanıldı. Bu kategorideki bir iklim taahhütünün, ısınmayı Paris Anlaşması’ndaki 1.5°C derece ile sınırlandırmak bir yana, 2°C derecenin altında tutmak için yetersiz kaldığını gördük. Böylece bu kategorinin adı ‘yetersiz’ olarak değiştirildi. Aynı şekilde, geniş bir küresel ısı artış aralığını kapsayan ‘yeterli değil’ kategorisinde o kadar çok ülke vardı ki, bunu da, ’Çok yetersiz” ve ‘Kritik derecede yetersiz’ olarak iki kategoriye ayırdık. Artık en az çaba gösterenin kim olduğu ve çaba arttırılmadığı takdirde sonuçların ne olacağı daha net görülüyor.”

İklim mücadelesinde 'rol model' yok

33 ülkenin küresel ısınma mücadelesinin değerlendirildiği çalışma şöyle:

• Kritik derecede yetersiz: Şili, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye, Ukrayna, ABD.

• Çok yetersiz: Arjantin, Çin, Japonya, Singapur, Güney Afrika, Güney Kore

• Yetersiz: Avustralya, Brezilya, Kanada, AB, Endonezya, Kazakistan, Meksika, Yeni Zelanda, Norveç, Peru, İsviçre, BAE.

• 2 derece ile uyumlu: Kosta Rica, Etiyopya, Hindistan, Filipinler, Gambia.

• 1.5 derece Paris Anlaşması ile uyumlu: Fas

• Rol Model: -

Çin ve Hindistan hedeflerinin ilerisinde

Her ne kadar “çok yetersiz” kategorisinde yer alsa da, Çin yenilenebilir enerji gelişiminde ulusal planlarının ilerisine geçmiş durumda. İlk başta belirlediği hedefleri planlanandan dört yıl önce gerçekleştiren Çin, 2020 fotovoltaik gelişim hedefini kısa bir süre önce iki kat arttırdı. Hindistan ise hem elektrikli araç hedeflerinde, hem de yenilenebilir enerjilerin artışında pozitif bir gelişme gösteriyor.