Türkiye’deki Roman çocuklar okula gitmiyor

Didem ERYAR ÜNLÜ

Toplam sayısının iki milyon ila beş milyon arasında olduğu düşünülen Türkiye’deki Roman nüfus ve Abdallar gibi benzer toplumsal grupların en büyük sorunu barınma ve eğitim imkanlarına ulaşamamaları.

Sıfır Ayrımcılık Derneği ve Uluslararası Azınlık Hakları Grubu (MRG)’nun ortaklaşa hazırladığı «Görmezlikten Gelinen Eşitsizlik: Türkiye’de Romanların Barınma ve Eğitim Hakkına Erişimi” adlı rapor, Türkiye’de Roman nüfusunun barınma ve eğitim haklarını kullanmada karşılaştıkları sorunları ortaya koyarken, bu sorunların uluslararası standartlara uygun olarak nasıl çözülmesi gerektiğine dair bir yol haritası çiziyor.

Rapora, Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu ve İngiltere Büyükelçiliği’nin desteği ile gerçekleştirilen rapor, barınma ve eğitim gibi iki önemli alanda Roman toplulukların karşı karşıya kaldıkları engelleri şöyle sıralıyor:

En büyük sorun evsizlik

Raporda evsizlik birincil mesele olarak tanımlanıyor. Evsiz Roman ve Romanlar gibi yaşayanlar için ihtiyaç duyulan konut sayısının en az 3 milyon olduğu belirtiliyor.

Rapordaki tespitlere göre Romanlar ve Romanlar gibi yaşayanların çoğu yoksul olup yüzde 80’i gecekondularda ve bir kısmı kentsel dönüşüm projelerinin tehdidi altında olan yoksul mahallelerde yaşıyor.

Raporda kentsel dönüşüm uygulamaları sonucunda Romanların, şehrin başka bir kısmında diğer gruplardan ayrı bir şekilde yaşamaya maruz bırakılmasının süreklileştiği vurgulanıyor.

Okula kayıt oranı en düşük grup

Rapor, Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan gruplara mensup çocukların, okula kayıt oranının en düşük olduğu gruplar olduğunu da ortaya koyuyor. Aynı zamanda Roman çocukların okuduğu okullara atanan öğretmenlerin atama süresi dolmadan kurumdan ayrılmaya çalıştığı ve bu okulların sürgün yeri, norm kadro fazlası öğretmenlerin görev yaptığı okullar olduğu ifade ediliyor.
Öğrencilerde izlenen devamsızlık da büyük bir sorun olarak öne çıkıyor. Çocukların okula devamsızlık yapması ya da okulu terk etmesindeki başlıca nedenler; ebeveynlerin, eğitim ve bilinç eksikliğinden dolayı eğitime gereken önemi vermemesi, çocuk işçiliği; çocuğun çalışarak aile bütçesine katkıda bulunma mecburiyeti, ebeveynlerin çocuğun temel eğitim giderlerini karşılamakta zorlanması olarak sıralanıyor.

Çözüm önerileri Raporda öne çıkan çözüm önerilerinden bazıları şöyle;

“Roman mahalleleri” biçiminde ortaya çıkmış yerleşim yerleri ortadan kaldırılmalı, Romanların tecrit halinde yaşamlarını sürdürmelerine son verilmeli, ancak bu yönde atılacak adımlarda Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan grupların ihtiyaç ve talepleri de dikkate alınmalı.

Göçebe yaşayan, tarım işçisi ve mevsimlik işçi Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan grupların konaklayabileceği sağlıklı ve nitelikli barınma merkezleri inşa edilmeli.

Kentsel dönüşüm alanlarının belirlenmesinde Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan gruplara yönelik ayrımcılık yapılması engellenmeli.

Nüfusa kayıtlı olsun olmasın Romanlar ve Romanlar gibi yaşayan gruplara mensup tüm çocukların okullara kaydının yapılması.

Bu grupların çocuklarının okulu terk etmelerini engellemek ve öğrenimlerine devam etmelerini sağlamak için ailelerine dönük yemek, kıyafet, araç gereç, ulaşım gibi konularda destekleme programları geliştirilmeli. Bu grupların geneline hakim olan eğitim düzeyi düşüklüğünün ortadan kaldırılmasına yönelik, başta okuma-yazma kursları olmak üzere farklı biçimlerde çalışmalar yürütülmeli.