Çin'i dünyaya her alanda daha fazla açacağız (1)

Prof. Dr. Seriye SEZEN / Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü Öğretim Üyesi

seriyesezen@hotmail.com

Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) 12. Ulusal Halk Kongresi’nin (UHK) ikinci yıllık olağan genel kurulu geçen ay yapıldı. Beş yıl için seçilen yaklaşık 3.000 üyeden oluşan UHK, yıllık genel kurullarında önemli yasaları kabul etmekte, hükümetin yıllık çalışma raporu ile izleyen yılın faaliyet planını onaylamakta, devlet başkanı ve başbakan gibi üst düzey devlet görevlilerini atamaktadır. Çin’in parlamentosu olan UHK’nın toplanmadığı zamanlarda onun adına Daimi Komitesi kararlar almaktadır. Ulusal Halk Kongresi toplantısından önce, ülkenin en yüksek siyasi danışma organı olan Çin Halk Siyasi Danışma Konferansının Merkez Komitesi yıllık genel kurulu da toplandı. 

Bu yılki UHK Genel Kurulunun özelliği, geçen yıl Mart ayında göreve gelen Li Keqiang başbakanlığındaki yeni hükümetin, bir yıllık icraatı ile 2014’te uygulayacağı politikalar, kalkınma planı ve bütçe için parlamentodan onay almış olmasıdır. Başbakan Li Keqiang’ın parlamentoya sunduğu hükümetin çalışma raporu parlamentoya hesap vermenin ötesinde, ülkenin 2014 yılı için hedeflerinin, izleyeceği politikaların yerli ve yabancı kamuoyuna duyurulması gibi bir işlev de görüyor. Çalışma raporu dışında, Ulusal Kalkınma ve Reform Komisyonu’nun sunduğu 2014 Ekonomik ve Toplumsal Kalkınma Planı ile Maliye Bakanlığının sunduğu 2014 bütçesi de bu bağlamda belirtilmeli. Parlamento toplantısına eşlik eden bakanların ve başbakanın basın toplantıları ise çalışma raporu ve diğer siyasa belgelerinde değinilen konuları oylumlandırıcı bir işlev görmekte. 

Ülke ekonomisinin büyümesine paralel biçimde dünya basınının giderek artan ilgiyle izlediği ve açılışının, yerel giysili azınlık milletvekillerinin katkılarıyla neredeyse bir siyasi “sergi” ya da “gösteri”ye dönüştüğü bu toplantılar süresince; Çin yönetimi uluslararası kamuoyuna ve piyasalara mesajlarını ilettiği gibi dünya kamuoyu da, özellikle yatırımcılar ülkenin yıllık politikaları hakkında bilgi edinmektedirler. 

Daha fazla reform daha fazla liberasyon

Li’nin parlamentoya sunduğu yıllık çalışma raporunda, ülkenin temel politikaları açısından birçok açıdan yeni bir unsur yoktur. Ülkenin makro ekonomik ve toplumsal politikaları Çin Komünist Partisi (ÇKP) içinde müzakere edilerek uzun vadeli belirlendiği ve temel yön değişiklikleri de partinin genel kurullarında yapıldığı için zaten UHK toplantılarında bir sürprizle karşılaşılmaz. Kaldı ki, geçen yıl oluşturulan yeni ÇKP yönetiminin liberal politikaları daha da derinleştirerek sürdürmesi de beklenmekteydi. Dolayısıyla ülkenin, 2013’teki ÇKP ve devlet yönetimi değişikliğinin ardından ilan edilen politikalar yolunda ilerlediği belirtilebilir. 

Li’nin parlamentoda okuduğu raporun terminolojisi de bu ilerlemenin yönünü vermektedir (1). “Sosyalizm” sözcüğünün yalnızca üç kez kullanıldığı raporun anahtar sözcüğü, 84 kez kullanılan “reform”; ana mesajı da, “Çin’i her alanda dünyaya daha fazla açacağız” ifadesidir. Başbakan Li’nin konuşmasında, “Çin usulü sosyalizmin bayrağını daha yukarıya taşımak”, “Çin hala sosyalizmin başlangıç aşamasındaki gelişmekte olan bir ülkedir” gibi söylemlerle sosyalizme göndermeler bulunsa da, ÇKP tüzüğündeki “Marksizm-Leninizm” ve “Mao Zedong düşüncesi” ilkelerinin atlanarak yalnızca 1980 sonrasında tüzüğe eklenenlerin vurgulanması dikkat çekicidir. 1980 sonrasında, zaten var olan Marksizm-Leninizm ve Mao Zedong düşüncesinin yanı sıra Parti tüzüğüne yeni rehber ilkeler eklenmişti. 1990’larda “Deng Xiapoing Kuramı”, 2000’lerin başında, Partiye işadamlarının katılımını meşrulaştıran “Üç Temsilci Yaklaşımı” ve nihayet 2007’de “kalkınmaya bilimsel yaklaşım”, ÇKP’ye yön veren ilkeler olarak parti tüzüğüne girmişti. “Marksizm-Leninizm” ile “Mao Zedong düşüncesi” ilkelerinden söz edilmemesi, yeni yönetimin bir anlamda Mao dönemiyle arasına bir mesafe koyduğunun işareti olarak görülebilir. Rapora bir bütün olarak bakıldığında; her alanda reformların derinleştirilmesi, daha piyasa dostu bir ekonomik politika, yolsuzlukla ve çevre kirliliğiyle mücadele, enerji tasarrufu, iç tüketimin artırılması ve tüketimi besleyecek toplumsal politikalar gibi hedefl er ön plandadır. Ülke sorunlarının çözümü kalkınmada görülmekte ve birincil görevin ekonomik kalkınmanın sürdürülmesi olduğu vurgulanmaktadır. Hükümetin çalışma raporu, yıllık plan ve bütçe raporu bir arada değerlendirildiğinde, Çin’in 2014 politikalarının ana başlıkları şöyle belirtilebilir:

İç tüketime dayalı büyüme hedefine devam 

Çin 2004 yılından itibaren bol ve ucuz emeğe dayalı, eşitsizlikleri artıran, çevreyi ve tarımsal toprağı tahrip eden büyüme modelini bırakarak; iç tüketime dayalı, toplumsal eşitsizliklere ve çevre korumaya duyarlı yeni bir kalkınma modeline yönelmişti. Hükümet, “kalkınmaya bilimsel yaklaşım” söylemiyle sloganlaştırılan bu politikanın süreceğini bir kez daha yinelemiştir. Bu hedef büyüme hızının yavaşlaması anlamına geldiği gibi bir dizi toplumsal ve ekonomik önlemleri gerektirmektedir. Küresel özel tüketim içindeki payı %8 olan (2) Çin’de tüketimin kitleleştirilmesi, %50’ye yaklaşan tasarrufl arın tüketime yönlendirilmesi, yurttaşların geleceklerini güvencede hissetmelerine, bu da başta ücretlerin ve sosyal politikaların iyileştirilmesine bağlıdır. Bunun doğal sonucu, “ucuz emek cenneti” olmaktan zaten uzaklaşmakta olan Çin’in bu özelliğinin ve düşük emek maliyeti “üstünlüğünün” daha da zayıfl amasıdır. 

Hükümet raporu, tüketimin artırılması amacıyla, gelir dağılımının, sosyal güvenlik ve sağlık sigortası sisteminin iyileştirilmesine ve göçmen işçilerin sorunlarını çözmeye yönelik önlemleri içermektedir. 

Sosyalizmden kapitalizme yönelişin ülkede yarattığı büyük iç göç Çin’in önemli sorun alanlarındandır. Kırlardan kentlere akan emekçi kesimler, hane halkı kayıt sistemi (hukou) nedeniyle kentsel hizmetlerden yararlanamamaktadır. Yeni yönetim geçen yıl kentlerdeki göçmen işçilerin durumlarının iyileştirilmesinin gerekliliği üzerinde durmuştu. Hükümet, 200 milyonu aşan bu işçilerden 100 milyonuna ikamet belgesi verilerek kentsel hizmetlerden yararlanır hale geleceklerini taahhüt etmiştir.

1-Raporun tam metni için bkz. http://www.npc.gov.cn/englishnpc/ Speeches/2014-03/18/ content_1856703.htm
2-The Economist, January 25th-31st 2014, s. 7.

Yarın: Çift haneli büyüme sona erdi