Geri sayım başladı: 2026 Dünya Kupası bir taş atımı mesafede

Geçen hafta, FIFA başkanı Infantino’nun ‘can dos­tu’ ABD başkanı Trump’a barış ödülü takdim ettiği, Andrea Bocelli’den Robbie Williams’a şarkıcı ve grupların birbiri ardı­na sahneye çıktığı ve devlet baş­kanları ile eski ünlü sporcuların top çektiği ve âdeta bir şova dö­nüşen iki buçuk saatlik kura çe­kimini izlediniz mi? İzlediyseniz görmüşsünüzdür ki 2026 Dünya Kupası bir taş atımı mesafede ar­tık. Altı ay sonra Meksika – Gü­ney Afrika maçıyla turnuva açıla­cak. Toplam 104 maç sonunda da 19 Temmuz’da şampiyon belirle­necek.

Ama bugün konumuz kura çe­kiminden ziyade turnuvanın eko­nomik tarafı. Aslında 2026 Dün­ya Kupası’nın üç ev sahibi var: ABD, Kanada ve Meksika. Ancak, diğer iki ülkede sadece 13’er maç oynanırken ABD stadyumları tam 78 maça sahne olacak. Ayrıca çeyrek finalden itibaren tüm kar­şılaşmalar yine ABD’ye ayrıldı. Final maçı da New Jersey’de ya­pılacak. Kısacası ABD bu turnu­vada biraz kıdemli ev sahibi rolü­nü üstlenecek.

Malum, ABD’nin ev sahibi ola­rak içinde olduğu her büyük spor etkinliği gösterişli geçer ve yük­sek gelir temin eder. Bunun se­bebi uluslararası federasyonların dünyanın en büyük spor pazarı­nın bulunduğu ülkeden faydalan­mayı amaçlaması. Mesela ge­lecek 10 yılda Yaz Olimpiyatla­rı’ndan Kış Olimpiyatları’na ve Ragbi Dünya Kupası’na birçok dev şampiyonaya ABD şehirle­ri ev sahipliği yapacak. FIFA da hem futbolun cazibesini büyüt­mek hem gelirlerini artırmak için ABD’nin bulunduğu bu formülü en başından beri destekledi.

32’den 48 takıma

Öncelikle FIFA’nın her anlam­daki büyüklük sevdasıyla Dünya Kupası’ndaki takım sayısı 32’den 48’e çıkarıldı. Bu da otomatik olarak maç da 64’ten 104 yük­selmesine ve turnuvanın tam 39 gün sürmesine yol açacak. Daha fazla maç ve daha uzun turnuva ABD’nin ev sahipliğiyle birleşin­ce ortaya büyük bir mali bilanço çıkıyor. Öncelikle daha fazla maç daha çok bilet satışı ve daha faz­la yayın saati anlamına da geli­yor. Mesela 104 maçı toplam 6.5 milyon kişinin stadyumlarda iz­lemesi bekleniyor ki, bu rakam kupalar tarihinin seyirci rekoru­nu açık ara kıracak.

FIFA’nın kendi bütçesini Dün­ya Kupası’nı da içeren dört yıl­lık dönemler için hazırlıyor. Son projeksiyonlarına göre 2026’yı da içeren dört yıllık dönemde toplam gelirin 13 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu rakam 2019-2022 döneminde 7.5 milyar dolardı. Bu dev meblağın 4,8 mil­yar dolarlık kısmı yayın hakla­rından, 3 milyar doları sponsor­luklardan ve 2,7 milyar doları da bilet satışlarından gelecek. Ayrı­ca lisanslı ürün satışlarından da 500 milyon dolarlık bir gelir bek­liyor FIFA.

FIFA’nın elbette giderleri de var. Stadyum, güvenlik, seyahat gibi başlıkları içeren operasyon giderleri 2,5 milyar doları bula­cak. 1,1 milyar doları katılımcı ülkelere para ödülü ve kulüple­re tazminat olarak dağıtacaklar. 1,7 milyar doları dayanışma fonu adı altında dünya futbol ailesine verecekler. Prodüksiyon ve pa­zarlama giderlerinin toplamı da 900 milyon doları bulacak. Geri kalan 5 milyar doları aşan meblağ FIFA’nın kasasına girecek. Mer­kezi İsviçre’de bulunan FIFA’nın kurumlar vergisinden muaf ol­duğunu ve gelecek yıl için ev sa­hibi ülkelerden vergi muafiyet­leri koparmayı başardığını hatır­latalım.

Turizme katkı bekliyorlar

Az evvel sıraladıklarım Dün­ya Kupası markasının sahibi ve düzenleyicisi FIFA’ya da­ir rakamlardı. FIFA bu işten kârlı çıkacak her turnuvada olduğu gibi. Peki ev sahipleri bir şey kazanmayacak mı bu ka­dar çabadan sonra? Bu konuda­ki tartışmalar uzun süredir de­vam ediyor. Amerikalı uzman Prof. Andrew Zimbalist’in başını çektiği bir grup araştırmacı böy­le mega etkinliklere ev sahipli­ği yapmanın kısa vadede ekono­mik getirisi olmadığı görüşünde. 2022’de yayınlanan bir makale­ye göre de 1966’dan bu yana Dün­ya Kupası düzenleyip de zarar et­meyen iki ülke Meksika ve Rusya olmuş.

Buna karşılık FIFA’nın Dünya Turizm Örgütü WTO’yla beraber hazırladığı ‘sosyoekonomik etki raporu’ ev sahibi ülkelerin eko­nomisine ciddi katkı yapacağı­nı iddia ediyor. Rapora göre ge­lecek yıl Dünya Kupası’na bağlı harcamaların üç ülkedeki topla­mı 13,9 milyar doları bulacak. Sa­dece ABD’de harcamaların 11 milyar doları bulması bekleni­yor. FIFA’nın yapacağı 3,8 mil­yar dolarlık harcamaya yaklaşık 6,5 milyon izleyicinin 7,5 milyar dolarlık harcaması da eklenecek. OpenEconomics’in analizine gö­re Kuzey Amerika dışından gele­cek futbol turistleri ortalama 12 gün geçirecek ve ikişer maç izle­yecek. Tüm bunlar için de gün­de 416 dolarlık harcama yapacak. FIFA ve WTO’un hesaplamaları­na göre tüm diğer faktörler ekle­nince Dünya Kupası’nın yalnızca ABD ekonomisine getirisinin 30 milyar doları bulması bekleniyor.

Kupa’ya gölge düşürebilecek üç sorun

1. Aşırı pahalı biletler: Özellikle Kuzey Amerika dışından gelecek seyirciler için maç biletlerindeki dinamik fiyatlandırma büyük sorun. Grup maçlarında bile fiyatlar yüzlerce doları bulabiliyor. Mesela bundan önceki üç kupada 160 ila 200 dolarlık çeyrek final üçüncü kategori biletleri halen 725 dolara satılıyor. Bu rakamlar birçok futbolsever için caydırıcı olabilir.

2. Trump’ın vize boykotu: Başkan Trump döneminde ABD Dışişleri Bakanlığı 19 ülkenin vatandaşına seyahat izni vermiyor. Bu ülkeler arasında Dünya Kupası vizesi almış İran ve Haiti de var. Bunlara playoff’tan gelen Demokratik Kongo da eklenebilir. Bu ülkelerin futbolcuları ile teknik ve idari kadrolarına vize verilecek. Ama taraftarlarına izin yok. Sınır kapılarında tatsızlık çıkması büyük olasılık.

3. Aşırı hava olayları: Bu yılkı Dünya Kulüpler Şampiyonası’ndan şahit olduğumuz aşırı hava olayları gelecek Dünya Kupası’ndan da yaşanabilir. Dallas’ta ve Houston’da günün ortasında oynanan maçlarda aşırı sıcak olursa oyuna ara verilecek mi? FIFA bu yıl bunlara pek hazırlıklı olmadığını gördük. Maç ve yayın programındaki aksamalara hazır olalım.