'Kırım krizi, Rusya'ya kuşkuyu artırdı'
Avrasya Araştırma Enstitüsü Analisti Momınkulov, Orta Asya ülkelerinin Ukrayna trajedisini çok iyi anladığını ve gerekli dersleri aldığını açıkladı
ASTANA - Uzmanlar, Kırım'ın tek taraflı bağımsızlığını ilan ederek Rusya'ya bağlanma kararı almasının, bölgenin önemli aktörü Kazakistan ile Rusya'nın ilişkilerine nasıl yansıyacağını değerlendirdi.
Almatı merkezli Avrasya Araştırma Enstitüsü Direktörü Murat Çemrek, Ukrayna krizi sonrası Kazak dış politikasındaki Rus ağırlığının daha somut hale geldiğini belirterek, "Kazak dış politika yapıcıları, Astana'nın her yerden çok Moskova'ya fiziksel değilse bile zihinsel yakınlığının farkındadırlar ve Moskova da bunun farkında'' değerlendirmesinde bulundu.
Kırım'daki refarandumdan sonra Kazakistan'ın Rusya'yı memnun edebilecek açıklamalar yaptığını hatırlatan, Çemrek, buna karşın kriz sonrası Kazakistan-Rusya ilişkilerinin kırılganlaştığını söylemenin yanlış olmayacağını savundu.
Çemrek, ABD'nin diğer başkanlarının aksine Barack Obama'nın daha çok iç politikayla ilgilendiğini, bu nedenle de Rusya'nın Kırım'ı kolayca ilhak ettiğini ileri sürdü.
"Kazakistan, Rusya'nın yanında yer almış oldu"
Avrasya Araştırma Enstitüsü analisti Daniyar Kosnazarov ise her ne kadar çok yönlü dış politikadan bahsedilse de Ukrayna krizinde, Kazak dış poitikasında Rusya'nın ağır basmaya devam ettiğini vurguladı.
Kazakistan'ın Ukrayna krizi sırasında başlangıçta toplum nezdindeki reaksiyonu da hesaba katarak, krizle daha az ilişkilendirilmek istediğini dile getiren Kosnazarov, "Tutarli olma gayreti çercevesinde arabulucu yeteneklerini kullanmayı yeğleyen Kazakistan, diğer yandan da BM Genel Kurulu'nda 16 Mart'ta yapılan Kırım referandumunu yasadışı ilan eden ve Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü teyit eden karar oylamasında çekimser kalarak Rusya'nın yanında yer almış oldu" dedi.
Orta Asya ülkeleri ne yapacak
Avrasya Araştırma Enstitüsü Analistlerinden Doç. Dr. Canat Momınkulov da Ukrayna krizi sonrası Orta Asya ülkelerinde tutum değişiklikleri olup olmayacağı konusunu değerlendirdi.
Momınkulov, Orta Asya ülkelerinin Ukrayna trajedisini çok iyi anladığını ve gerekli dersleri aldığını savunarak, Kırım'ın ilhak edilmesinden sonra sadece Orta Asya ülkelerinin değil, Belarus dahil olmak üzere bütün eski Sovyet ülkelerin Rusya'ya kuşkuyla bakmaya başladığını ileri sürdü.
Orta Asya ülkelerinin jeopolitik çevresi ve sorunlarının aynı olduğunu belirten Momınkulov, "Ukrayna krizi, Orta Asya ülkelerinin birbirine doğru yönelmelerini ve bölgesel güç olan Özbekistan veya Kazakistan'a yaklaşmalarını sağlayabilir. Kırım'ın alınması Orta Asya ülkelerini ayrışmaya değil aksine doğal birleşmeye itecek" diye konuştu.
Kazakistan-Rusya ilişkileri
Kazakistan'ın her şeye karşın Rusya'ya güvendiğini ve onunla birlikte olmanın çok daha güvenli olduğuna inandığını savunan Momınkulov, Kırım'ın ilhakı gibi durumun Kazakistan topraklarında yaşanması ihtimalinin çok düşük olduğunu belirtti.
Momınkulov, Rusya'nın Kazakistan'a yakın sınırlara roketlerini yerleştirmesinin hem Kazakistan'a hem de Çin ve ABD'ye uyarı olarak yorumlanabileceğini söyledi.
Rusya'nın tüm bu caydırılık hamlelerine karşın, Nazarbayev'in Avrasya Birliği'ni başlatması ve kendisini desteklemesi durumunda Moskova'nın Astana'nın en yakın muttefiği olmayı sürdüreceğini dile getiren Momınkulov, "Rusya'nın Kazakistan'a olumsuz bir tavır takınması lehine değil. Olası askeri müdahale durumunda Rusya Kazakistan'ı kaybeder. Orta Asya'dan çekilmek zorunda kalır. Eğer Moskova Kazakları kaybederse Avrasya politikası da birlik de olmaz. Günümüzde 19. yüzyılda olduğu gibi silahla tekrar bir 'fethetme' hareketine girişen bir Rusya olacağını düşünmek saçma'' diye konuştu.
Kazakistan topraklarındaki Rus nüfusunun ilerleyen dönemlerde azalma eğilimi göstereceğini iddia eden Momınkulov, ülkede 2030'dan sonraki Rus oranı'nın yüzde 10-12'ye gerileyeceğini savundu.
Kazakistan batı kampına yaklaşır mı?
Momınkulov, Kazakistan'ın bölgedeki son krizin ardından Batı'ya daha fazla yaklaşma ihtimaline ilişkin soruya, Ukrayna'nın Batı kampında yer almak arzusuyla toprağının bir kısmı olan Kırım'ı Rusya'ya vermek durumunda kaldığını hatırlatarak yanıt verdi.
Özbekistan'ın Ukrayna'nın toprak bütünlüğünü savunduğunu hatırlatan Momınkulov, bölgede Batı'yla yaklaşabilecek tek ülkenin Özbekistan olduğunu ifade etti.
Rusya'ya yönelik yaptırımlar
Momınkulov, Rusya'nın Ukrayna krizi sonrası uğrayabileceği olası ambargolar ve petrol fiyatlarında yaşanabilecek düşüşlerin hem Rusya hem de Kazakistan'ın aleyhine olduğuna işaret etti.
Avrasya Birliği müzakerelerinde uzlaşılan maddelerin şeffaf şekilde açıklanmadığını ifade eden Momınkulov, konuyu çalışmak isteyen uzmanlara bilgiye erişiminde herhangi bir destekte bulunulmadığına dikkati çekti.