ABD dolarında ilk kadın 2028’de yer alacak

Emre ERGÜL

ABD bir ilke imza atmaya hazırlanıyor. Tedavüldeki 7 ve tedavülde olmayan 5 banknotunda da tamamı hep erkeklerin fotoğrafını kullanan ülke, ilk kez bir kadını “paranın yüzü” yapacak. O kadının ismi Harriet Tubman… Amerikan tarihinin en önemli kadın hakları savunucularından olan Tubman, 20 dolarlık banknotlara basılacak.

Bahsi geçen banknotların ön yüzünü şu an eski başkanlardan Andrew Jackson’un fotoğrafı süslüyor. Tubman’ın fotoğrafının banknotun ön yüzüne konulması halinde, Jackson’un fotoğrafı banknotun arka yüzüne yerleştirilecek. ABD Başkanı Joe Biden çalışmaları başlatırken, Biden’ın 2024 Başkanlık seçimini kazanması halinde yeni 20 dolarların 2028’de piyasaya sürülmesi bekleniyor.

“İlk kadınlı Amerikan doları” fikri, kendilerine “Women at 20s” adını veren kadın hakları savunucularına ait. Bu sivil toplum kuruluşu, 2015’in başlarında Amerikan tarihinin en önemli 15 kadınının ismini yayınlayarak, bir internet oylaması yaptı. 10 haftalık oylamada, Harriet Tubman en fazla oyu alınca, “Women at 20s,” 12 Mayıs 2015’te ABD tarihinin ilk siyahi başkanı Barack Obama’ya bir teklifte bulundu: “Bir ABD banknotuna ilk kadın ve ilk siyahi insanın fotoğrafını koymak size yakışır.” Dönemin Hazine Bakanı Jacob Lew’e yönelik kampanyalar da sonuç buldu ve Tubman’lı 20 dolarlık banknotların 2020 yılında, Amerikan kadınının özgürlüğüne kavuşmasının 100’üncü yıldönümünde, piyasaya sürülmesi gündem oldu.

Ancak Obama’nın gidişi, Donald Trump’ın başkan olması ve bürokrasi derken, bu hayâl, 2020’de gerçekleşemedi. Ancak Joe Biden’ın seçilmesiyle “Tubmanlı banknot” fikri yeniden manşetlere çıktı. Biden’ın basın sözcüsü 25 Ocak 2021’de “Hazine Bakanlığı yeni 20 dolarlar için çalışmaları başlattı” dedi.

Amerikan basınına göre, yeni 20 doların akibeti 2024 Başkanlık seçimlerine bağlı. Biden bir kez daha kazanırsa, süreç hızlanacak; son tasarımına 2026’da karar verilecek olan Tubman’lı 20’likler 2028’de piyasaya sürülecek.

Türk kadını, 50 kuruş ve 50 TL’lik banknotta

Cumhuriyet tarihinde Türk Lirası’na fotoğrafı basılan ilk kadın, etnolog Sabiha Tansuğ’du. Tansuğ, 1968’de “Anadolu Kadın Başlıkları Sergisi” açtı. Dönemin Darphane Müdürü Sait Tanaçan, Tansuğ’un “Ankara Gelin Başlıklı” fotoğrafından etkilendi ve bunu 1971'de 50 kuruş üzerine bastı. Fatma Aliye de TL banknotlarının arka yüzünde yer alan ilk ve tek kadındır. 2009'dan bu yana 50 TL’de yer alan Aliye, ülkemizin ilk kadın filozofudur. 1862’de İstanbul’da doğan yazarın bazı eserleri Fransızca ve Arapça’ya çevrilmiştir. Aliye, 1936’da öldü.

Harriet Tubman kimdir?

Gerçek adı Araminta Ross… 1822’de Maryland’de doğdu, 1913’te New York’ta öldü. Kölelik karşıtı ve Amerikan İç Savaşı sırasında Konfederasyon aleyhine çalışıp, Birlik lehine casusluk yapmış bir hemşireydi. 13 yaşındayken “sahibi” tarafından kafasına aldığı darbe yüzünden ömrü boyunca başağrısı ve narkolepsiden şikayet etti. Bu olay, 20 yaşında köleliğe karşı başkaldırmasına neden oldu. 1862’de Güney Karolina’da katıldığı bir silahlı eylemde 700 kölenin özgürlüğüne kavuşmasına sebep oldu. ABD tarihinin en önemli kadın hakları savunucularından biridir.

ABD'li kadınlar sadece madeni parada yer buldu

Amerikan banknotlarında hiç kadın yer almazken, iki kadının portreleri madeni paralara basıldı. İlki Susan B. Anthony’di. 1979- 1981 arasında basılan Anthony’li 1 dolarlar, “ilgi görmedi." Diğer kadın da Kızılderili Sacagawea’ydı. Sacagawea’li altın paralar 2000-2008 arasında kullanıldı.

Banknottaki portreye kim karar veriyor?

Banknot değişimi tabi ki başkanların başlattığı bir süreç. Kongre ve Senato’nun onayı sonrası, ABD Hazine Bakanı’nın son imzasıyla karar alınıyor. Federal kanunlara göre, Amerikan banknotlarının üzerine yaşayan bir kişinin fotoğrafı basılamaz.

Mevcut banknotlarda 5 başkan ve 2 kurucu var

Piyasadaki Amerikan dolarlarının üzerinde hepsi erkek olan 5 eski başkan ve ülkenin 2 kurucu üyesinin fotoğrafı bulunmaktadır: George Washington, Thomas Jefferson, Abraham Lincoln, Alexander Hamilton, Andrew Jackson, Ulysses S. Grant ve Benjamin Franklin. Şu an kullanılmayan 500, 1000, 5000, 10000 ve 100000’lik banknotların üzerinde de yine eski başkan ve hazine bakanlarının fotoğrafı bulunmaktaydı. 1945’te basımı durdurulan bu banknotlar, 1969’a kadar piyasada kullanıldı. İşte Amerikan dolar banknotları:

1 $ – George Washington 1 doların üzerinde fotoğrafı olan George Washington, Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk başkanıydı. Banknot ilk olarak 1862’de, Hazine Bakanı Salmon P.Chase'in fotoğrafıyla basıldı. Washington’un fotoğrafı banknota girdiğinde, takvimler 1869’u gösteriyordu.

2 $ – Thomas Jefferson 2 dolarlık banknot ilk olarak, ülkenin kurucularından Alexander Hamilton’un fotoğrafıyla 1862’de basıldı. ABD’nin üçüncü başkanı olan Thomas Jefferson, 2 dolarlık banknota 1869’da girdi.

5 $ – Abraham Lincoln 5 dolarlık banknot ilk olarak 1914 yılında, ABD’nin 16’ncı Başkanı olan Abraham Lincoln’un fotoğrafıyla basıldı. O günden beri de değişmedi.

10 $ – Alexander Hamilton Bu banknot 1914 yılında, üzerinde ülkenin 7’nci Başkanı Andrew Jackson’un fotoğrafıyla piyasaya sürüldü. 1929 yılında banknot değişti ve üzerine ülkenin kurucularından ve eski hazine bakanlarından Alexander Hamilton’un fotoğrafı yerleştirildi.

20 $ – Andrew Jackson İlk 20 dolarlık banknot basıldığında yıl 1914’tü ve üzerinde ülkenin 22 ve 24’üncü Başkanı Grover Cleveland vardı. 1929’da banknotun üzerine Andrew Jackson’un fotoğrafı konuldu.

50 $ – Ulysses S. Grant ABD’nin 18’inci Başkanı Ulysses S. Grant, ilk basıldığı 1914 yılından bu yana 50 dolarlık banknotun üzerini süslüyor.

100 $ – Benjamin Franklin Ülkenin kurucularından Benjamin Franklin hiçbir zaman ABD Başkanı olmadı. Franklin, basıldığı 1914'ten bu yana 100 doların yüzü.

500 $ – William McKinsley William McKinsley, ABD’nin 25’inci Başkanı’ydı. 1918-1945 yılları arasında basılan banknot, 1969 yılına kadar tedavüldeydi.

5000 $ – James Madison 500 ve 1000 dolarlık banknotla aynı akibete uğradı. Üzerinde 4’üncü Başkan James Madison vardı.

1000 dolar – Grover Cleveland Bu banknot da 500 dolar gibi 1918- 1945 yılları arasında basıldı. Üzerinde eski Başkan Grover Cleveland’ın fotoğrafı bulunuyordu.

10000 $ – Salmon P. Chase Üzerinde sadece bir dönem hazine bakanlığı yapan Salmon P.Chase’in fotoğrafı olan 10 bin dolarlık banknotlar 1918- 1945 arasında basıldı, 1969’a kadar kullanıldı.

100000 $ – Woodrow Wilson Üzerinde 28’inci Başkan Woodrow Wilson’un portresinin olduğu 100 bin dolarlık banknot hiçbir zaman piyasaya sürülmedi, Federal Rezerv tarafından “altın sertifika” olarak kullanıldı.