Afrika'da cazibesi artan yeni üsler ve sektörler!

EVRİM KÜÇÜK

İSTANBUL - Dünya ekonomisinde ağırlığı giderek artan Afrika içerideki ve dışarıdaki şoklara karşı dayanıklılığı sayesinde sağlıklı ekonomik büyümesini sürdürüyor. Bu yıl Afrika ekonomisinin yüzde 4.8, gelecek yıl ise yüzde 5 ile 6 oranında büyümesi bekleniyor. Demografik dinamizmi, hızlı kentleşmesi ve doğal kaynakları kıtada büyüme potansiyelini artırıyor. Yabancı yatırımcı da bu pazarın sunduğu fırsatları değerlendirmek için Afrika'ya akın etmeye devam ediyor.

Afrika'nın cazibesi diğer bölgelerden daha hızlı artıyor. 2011 yılında dünyanın üçüncü önemli yatırım adresi olan Afrika şu an Kuzey Amerika'dan sonra yatırımcıların ikinci gözdesi. 2013'te kıtaya yapılan doğrudan yabancı yatırımlar (DYY) yüzde 12.9 artarak 52.6 milyar dolara çıktı. Afrika'ya sermaye akışı yüzde 12.9 ile güçlü büyüme kaydetti. Proje başına ortalama değer 70.1 milyon dolar olarak gerçekleşti. Afrika'nın küresel doğrudan yabancı yatırım projelerinden aldığı pay yüzde 5.7 ile son 10 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Ancak DYY projeleri sayısal olarak yüzde 3.1 azaldı. Bunun başlıca nedenlerinden biri Kuzey Afrika'daki politik belirsizlikler. Buna karşın Güney Afrika'daki projelerin sayısında yüzde 4.7 artış yaşandı.

Güney, doğu ve batı mıknatıs gibi yatırım çekiyor

Denetim şirketi Ernst and Young (E&Y) Afrika'ya giden sermayeyi değerlendiren bir rapor hazırladı. Rapora göre Afrika'da geçtiğimiz yıl üç trend ivme kazandı. İlk olarak Sahra Altı Afrika'nın (SAA) toplam projeler içindeki payı yükselirken, yatırılan iş imkanları rekor düzeye çıktı. Doğu ve Batı Afrika'da ekonomik büyümenin hız kazanmasına paralel olarak buralarda ve Güney Afrika'da yatırım patlaması yaşandı. Batı Afrika, kıtadaki yatırımların yüzde 17'sini kendine çekerken, Doğu Afrika da yatırımlardan yüzde 17 pay aldı. Güney Afrika'nın payı ise yüzde 33 oldu. Güney Afrika Cumhuriyeti yatırımları mıknatıs gibi çekmeye devam ederken aralarında Gana, Nijerya, Kenya, Mozambik, Tanzanya ve Uganda'nın bulunduğu başka ülkeler de yatırımcının radarına girdi. Kenya ve Gana 2013 yılında ilk kez Afrika'nın en çok yabancı yatırım toplayan ilk dört ülkesi içine girdi. Yatırımcıların kendine üs olarak belirlediği üç pazar var; güneyde Güney Afrika, batıda Nijerya ve doğuda Kenya. Söz konusu üç ülke Sahra Altı Afrika'daki doğrudan yabancı yatırımların yüzde 40'ını çekti. Bu tip yatırımların dördüncü büyük destinasyonu Angola oldu. Kara kıtanın kuzeyindeki en cazip yatırım merkezleri ise Fas ve Mısır.

E&Y'nin raporunda öne çıkan yatırım merkezleriyle ilgili şu bulgulara yer verildi:

Gana: 2007-13 döneminde Afrika'da DYY projelerinde en hızlı artış bileşik yıllık büyüme oranı yüzde 50'nin üzerine çıkan Gana'da yaşandı. Proje sayısı açısından kıtanın dördüncü büyük pazarı oldu. Büyük petrol yataklarının keşfi bunda etkili. Bölgesel standartlara oranla güçlü kamu kurumlarına sahip olan ülkede hükümet etkin bir şekilde çalışıyor. Limanları iyi idare ediliyor, mal ve finans piyasaları gelişmiş durumda.

Kenya : 2007-13 döneminde DYY projelerinde bileşik yıllık büyüme oranı yüzde 50'ın üzerinde. Doğu Afrika tüketicilerine ulaşmak için önemli bir geçiş noktası. Petrol yataklarının keşfi ülkenin cazibesini artırıyor. Teknoloji, medya ve telekomünikasyonda yatırım üssü haline geldi. Ülkede 14.5 milyar dolarlık bir enformasyon teknolojisi merkezi inşa ediliyor.

Mozambik: 2013'te DYY projeleri yüzde 32 artarak 33'e çıktı. Büyük kömür ve doğalgaz yatakları var. Altyapı projeleri öne çıkıyor. Şu an ülkede 32 milyar dolarlık aktif altyapı projesi yürütülüyor. Kömür rezervlerini ana arterlere bağlamaya yönelik otoyol ve demiryolu ulaşım ağı projelerine yoğunlaşıldı. Limanlara da yatırım yapılıyor.

Zambia: DYY projelerinde ilk 10'a geçtiğimiz yıl girdi. Dünyanın üçüncü büyük bakır üreticisi. Madencilik endüstrisi dışındaki yatırımları finanse etmek için bir servet fonu kurmaya çalışıyor. Hükümet turizm ve tarım sektörlerini desteklemek amacıyla altyapı yatırımlarını artırıyor.

Tanzanya: Yeni keşfedilen doğalgaz yatakları ülkeyi yatırımcı için cazip kılıyor. Afrika'nın üçüncü büyük altın üreticiliği için Mali ile yarışıyor. Ancak altyapının gelişmemiş olması iş yapma maliyetini yükseltiyor. Bu sorunu çözmek amacıyla hükümet özel şirketleri altyapı projelerine davet ediyor. Uganda: 2013'te en çok yatırım alan 10 ülkeden biri. Güçlü GSYH artışı, hızlı büyüyen nüfus dikkat çekiyor. Ülkede varlığını büyüten çok uluslu şirketlerden biri SABMiller. İçecek devi Uganda'da geçen yıl ikinci fabrikasını açtı. Tarım sektörü de yatırımlara açık.

Nijerya: 170 milyonluk nüfusuyla Afrika'nın en büyük tüketici pazarlarından biri. İş ortamı giderek iyileşiyor. Abuja Kalkınma Şehri adı altında akıllı bir kent kurmayı planlıyor. Devlet kontrolündeki elektrik şirketlerinin özelleştirilmesi ilgi görüyor.

Ruanda: Son 10 yılda önemli ciddi bir büyüme grafiği çizdi. 2014'te büyüme yüzde 7.5, gelecek yıl ise yüzde 7.0 olarak tahmin ediliyor. Dünya Bankası'nın İş Yapma Kolaylığı listesinde 32'nci sırada. 2010'da tüm ülke fiber optik kablolarla örüldü. Bu da finans sektörünün gelişmesine olanak sağladı. Turizm, ulaştırma, lojistik, enformasyon teknolojileri, eğitim gibi sektörlerinin gelişmesi için altyapıyı iyileştirme çabasında.

Yıldızı yeni parlayan şehirler

Afrika'ya yapılan yatırımlarda yıldızı parlayan şehirlere de göz atalım. Bu şehirleri birbirine bağlamak amacıyla ulaşım koridorları ve ticaret rotaları geliştiriliyor. Afrika'nın güneyinde yatırımlar önce Güney Afrika'nın Johannesburg sonra da Cape Town şehirlerine akıyor. Kenya'nın başkenti Nairobi ve Nijerya'nın Lagos şehirleri üçüncü ve dördüncü sırada. Kuzey Afrika'da Kasablanca, Kahire ve Tunus iş yapmak için öncelikli olarak tercih edilen şehirler. 2007-2013 döneminde yapılan doğrudan yabancı yatırımların adresleri arasında Cezayir'in Cezayir kenti, Fas'ın Tangler Tetouan, Mısır'ın El Kariye, Gana'nın Acra, Angola'nın Luanda, Tanzanya'nın Darüselam, Mozambik'in Maputo, Güney Afrika'nın Guateng, Kwa Zulu-Natal şehirleri de bulunuyor. E&Y anketinin katılımcıları, daha fazla yatırım çekmek için Afrika şehirlerinin altyapıyı, tüketici tabanı, yerel işgücü maliyetleri, verimlilik ve vasıfl ı çalışan gibi kritik faktörlerin geliştirilmesine odaklanması gerektiği uyarısı yapıyor.

Afrika ülkelerine birbirine yatırımlarını artırdı

İkinci bir değişim ise Afrika'nın kendi içindeki yatırımların tüm zamanların en yüksek seviyesini yakalaması. 2007-2013 döneminde bileşik yıllık büyüme oranı yüzde 31.5 oldu. Bölgesel entegrasyonun güçlenmesi kıta içindeki yatırımları teşvik etti. Doğrudan yatırımlarda bir diğer Afrika ülkesinin kaynak olduğu projelerin payı yüzde 22'nin üzerine çıktı. Bu tip yatırımlar kıtada ikinci önemli istihdam kaynağı haline geldi. Diğer Afrika ülkelerine en aktif şekilde yatırım yapan ülkeler Güney Afrika, Kenya ve Nijerya oldu. Yatırımların geneline bakıldığında ise ABD ile İngiltere Afrika'daki en büyük yatırımcılar olurken, Hindistan başta olmak üzere Asya ülkelerini imza attığı projeler de arttı.

Finansal hizmetler, perakende ve telekom başı çekiyor

Üçüncü bir trend olarak ise yatırımların odağındaki sektörlerin çeşitlendiği, madencilikten tüketiciye dayalı sektörlere doğru yatırımların yön değiştirdiği görülüyor. Doğrudan yabancı yatırımlarda kilit olan madencilik, metal, kömür, petrol ve doğalgaz sektörlerindeki yatırımlar hız keserken, ekonomik aktivitenin çeşitlenmesi ve gelir düzeyindeki artışla birlikte hizmet ve tüketici odaklı sektörler yatırımcı için daha cazip hale geldi. Özellikle teknoloji, medya, telekomünikasyon (TMT) perakende, tüketim malları, finansal hizmetlerde yabancı yatırım giderek yükselen bir grafik çizdi. 2013'te İngiliz bankacılık grubu Standard Chartered Afrika'da 100 milyon dolarlık yatırım açıklarken, birçok banka varlığını artırma planlarını duyurdu. Komünikasyon altyapısındaki iyileşmenin akabinde IBM, Intel, Microsoft ülke ofisleri kurdu. Bharti Airtel birçok Afrika pazarında yatırımlarını artıran şirketler arasında. Tüketici harcamalarında artış beklentisi Afrika'da perakende yatırımlarının çoğalmasına neden oluyor. Geçen yıl Procter and Gamble mevcut tesislerini büyütmek ve yenilerini inşa etmek için 450 milyon dolarlık yatırım planları açıkladı. Carrefour CFAO ile ortaklığa giderken, Wal Mart Sahra Altı Afrika ülkelerinde 90 yeni satış noktası açacağını bildirdi.