Doğu Avrupa'nın üretim modeli robotlarla değişiyor
Batı Avrupa şirketlerine oranla ucuz işgücü ve vergi teşvikleri sayesinde yabancı yatırım çekmeyi başaran işgücü-yoğun bölgenin üretim modelinde otomasyona geçişle birlikte önemli bir değişim yaşanıyor.
EVRİM KÜÇÜK
DIŞ HABERLER - Orta ve Doğu Avrupa'da imalat sektörü dönüşüm geçiriyor. Dünyanın adapte olmaya çalıştığı Endüstri 4.0 reformlarını hızlandıran Doğu Avrupa'da birçok şirket otomasyon yatırımlarını artırdı. Orta ve Doğu Avrupa'da kullanılmaya başlayan robot sayısı önceki seneye göre yüzde 28 artarak 9 bin 900 oldu. Avrupa ortalamasına göre iki kat hızla robotlaşan bölgede otomasyonun en çok kullanıldığı sektörler ise otomotiv, plastik ve kimyasal madde üretimi.
Pazarını kaybetmek istemeyenler için otomasyon can simidi
2008 yılında patlak veren finans krizi ve 2011 yılında Avrupa Birliği'nin (AB) zengin ülkelerine işçi göndermenin önündeki engellerin kaldırılmasıyla Doğu Avrupa'da oluşmaya başlayan istihdam açığına çare olarak robotlar devreye girmeye başladı. Dünyanın birçok yerinde siyasiler ve ekonomistler robotların insanların yerini almasının yaratacağı toplumsal sorunlar konusunda endişe ederken, yıllarca uyguladıkları ucuz işgücü politikasıyla yakaladıkları pazar paylarını kaybetmek istemeyen Doğu Avrupa'daki şirketler için otomasyon can simidi oldu.
Batı Avrupa şirketlerine oranla ucuz işgücü ve vergi teşvikleri sayesinde yabancı yatırım çekmeyi başaran işgücü-yoğun bölgenin üretim modelinde otomasyona geçişle birlikte önemli bir değişim yaşanıyor. Finans krizinden önce bölgede işgücü ucuzdu, eleman bulmak kolaydı ancak sermaye sıkıntısı çekiliyordu. Şimdi ise bu trend tersine döndü. Sermaye var ve işgücü maliyeti yükseldi ve şirketler sahip olduğu sermayeyi daha modern ve işlevsel teknolojilere yatırmak istiyor.
Avrupa ortalamasının iki katı hızla robotlaşıyor
Frankfurt merkezli Uluslararası Robot Federasyonu'nun (IFR) verilerine göre geçtiğimiz yıl Orta ve Doğu Avrupa'da kullanılmaya başlayan robot sayısı önceki seneye göre yüzde 28 artarak 9 bin 900 oldu. IFR, 2020 yılına kadar bölgeye yapılan robot satışlarının yıllık ortalama yüzde 21 ile Avrupa ortalamasının iki katı artacağını öngörüyor. İmalat sektöründe 10 bin işçi başına düşen endüstriyel robot sayısını gösteren robot yoğunluğu 137 ile Slovenya ve 137 ile Slovakya'da bulunuyor. Bu ülkeleri 101 ile Çek Cumhuriyeti, 57 ile Macaristan, 32 ile Polonya izliyor. Polonya'da robot yoğunluğunun az olmasının sebebi çok fazla Ukraynalı'nın burada çalışmasını bağlanıyor. Slovakya ve Çek Cumhuriyeti'nde otomasyon ağırlıklı olarak otomotiv sektöründe kullanılıyor. Avrupa'da robotların en yoğun olarak kullanıldığı sektörlerin başında otomotiv geliyor. Plastik ve kimyasal üretimi ikinci sırada. Otomotiv dışındaki metal üretimi, gıda ve içecek, endüstriyel makine, elektrik/ elektronik robot kullanımının en yoğun olduğu sektörlerden. Robotlaşma oranının en yüksek olduğu sektörler ise madencilik, elektrik, su ve gaz tedariği, temel metaller.
Çek ve Macar şirketlerde otomasyona hızlı geçiş
K&H, Raiffeisen Bank, OTP bank gibi kuruluşlar da otomasyon yatırımlarının artmasını bekliyor. Ipsos tarafından 100 Çek şirket arasında yapılan bir anket, geçtiğimiz yıl şirketlerin 3'te 1'inin eleman sıkıntısı nedeniyle siparişleri geri çevirdiğini ve şirketlerin yüzde 25'inin otomasyon planlarına ağırlık verdiğini ortaya koyuyor. Macaristan'daki Vesz- Mont, Hirtenberger Automotive Safety, Dinax Water otomasyona milyonlarca dolar yatırım yapan şirketlere örnek. Söz konusu şirketlerin yetkilileri, endüstriyel robotların onlarca kişinin yerine kullanılabildiğini, böylelikle çalışanların farklı bölümlere kaydırılarak verimliliği artırdıklarını söylüyor. Orta Avrupa'nın en büyük tedarikçileri arasında Japon Yamaha, Mitsubishi Electric, Omron, Alman Kuka, Danimarkalı Universal Robots gibi şirketler yer alıyor.
İşgücü sıkıntısı ekonomi üzerinde büyük baskı oluşturuyor
Doğu Avrupa'da bir süredir şirketler maaşları yükseltiyordu fakat bu durum nüfusu hızla yaşlanan bölgede gençleri kalıp çalışmaya ikna etmek için yeterli değil. Doğum oranlarının böyle düşük seyretmesi halinde Polonya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Macaristan'ın toplam nüfusunun 2050 yılında 8 milyon kişi azalarak 56 milyona ineceği tahmin ediliyor. Ekonomistler; Almanya, Hollanda, Fransa gibi Batı ülkelerinde bile eleman sorunları yaşandığına dikkat çekerek, işgücü sıkıntısının 2020 yılına gelmeden Doğu Avrupa ekonomisi üzerinde baskı oluşturmaya başlayabileceği uyarısı yapıyor. Avusturya merkezli Erste Group tarafından yayınlanan bir raporda, istihdam konusunda en büyük sıkıntıyı Macaristan'ın yaşadığı fakat Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Polonyalı şirketlerin de etkilenmeye başladığı belirtiliyor.