Ukrayna, ticarete set çekiyor

Evrim KÜÇÜK

İSTANBUL - Dünya Ticaret Örgütü'nün (DTÖ) küresel ticarete ilişkin 2012 yılı büyüme tahminlerini aşağı çektiği ve ticarette korumacılığın tehlikeli bir şekilde arttığı uyarısı yaptığı bir dönemde Ukrayna, ticaret ortaklarını şoke eden taleplerde bulundu. Kiev yönetimi, yüzlerce ithal üründeki gümrük tarifelerini yükseltmek istediğini bildirdi. Ukrayna'nın böyle bir hamlede bulunmasının, 18 trilyon dolarlık küresel ticaret sistemi için tehdit oluşturabileceği ifade ediliyor.

Dünya Ticaret Örgütü üyelerine geçtiğimiz hafta gönderdiği ve Reuters'in elde ettiği 'gizli' ibareli dokümanda Ukrayna, 350'den fazla üründe yasal olarak uygulayabildiği tarifelerin sınırını yükseltmeyi planladığını bildirdi. Tasarıda yer alan rakamlara göre, Kiev'in planı 2011 yılı verileriyle 4.6 milyar dolarlık ithal ürünü kapsayacak. Diplomatlar, ellerine 14 Eylül'de geçen belgenin, karardan etkilenecek kalemlerin detaylandırıldığı 85 sayfalık eki olduğunu söylediler. Belgede, Ukrayna'nın DTÖ üyelerine getirilebilecek ayrıcalıklar konusunda görüşmeler yapmaya ve konsültasyonlarda bulunmaya hazır olduğu kaydedildi.

Sistemik çöküş yaşanabilir

Ukrayna'nın tarifeleri yükseltmeye çalışması, küresel ticaret ortakları tarafından kaygıyla karşılandı. DTÖ yetkilileri, Ukrayna'nın girişiminin, örgütün kuralları çerçevesinde uygulanabilir olduğunu belirtmesine rağmen ABD, Kiev'in bu yönde alacağı kararların ciddi sorunlar doğurabileceği uyarısı yaptı. Bazı ticaret uzmanları, yüzlerce ticaret anlaşmasının gözden geçirilmesine neden olabilecek söz konusu planın, dünya çapında korumacı politikaları tetikleyebileceğinden korkuyor. Hatta uzmanlara göre, Ukrayna'nın otomobil, kamyon, tarımsal makine, et, çiçek, meyve, sebze, çamaşır makinesi ve tıbbı malzemeye kadar birçok sektördeki ürüne ait ticari kuralları değiştirme girişimi bir bakıma, DTÖ üyeliği kurallarını da yeniden görüşmeye açtığı anlamına geliyor.

Diplomatlara göre, Ukrayna'nın talep ettiği değişimlerden etkilenecek ithalatın büyüklüğü, diğer ülkelerin DTÖ kurallarını ihlal etmeden Ukrayna'yı cezalandırmalarını engelleyecek kadar fazla. DTÖ Genel Sekreteri eski Yardımcısı Anwarul Hoda, bu nedenle Ukrayna'nın gerçekten büyük bir tehdit oluşturduğunu ifade etti. DTÖ uygulamaları konusunda otorite olarak kabul edilen Hoda, "Eğer Ukrayna planlarını hayata geçirir ve gümrük duvarlarını yükseltir fakat diğer ülkeler hiçbir şey yapamazsa, sistemik bir çöküş yaşanabilir" şeklinde konuştu. Avrupa Birliği ticaret sözcüsü John Clancy, yaptığı yazılı açıklamada, Ukrayna'nın taleplerinin şaşırtıcı olduğunu belirterek, "Yaptığımız ilk değerlendirmelere göre, vergi artışı ticaretin büyük bir bölümünü etkileyecek. AB'nin ihracatının 2 milyar euroluk kısmının bu karardan etkileneceğini tahmin ediyoruz" dedi. Clancy, Ukrayna'nın diğer bazı ürünlerde gümrük duvarlarını aşağı çekmesi gerektiğini vurguladı.

Ukrayna'nın ithalat ürünlerde vergileri yükseltme planı, AB'nin yanında, ABD, Japonya, Güney Kore, Avustralya, Kanada, Brezilya, Çin ve Hindistan dahil birçok ülkeyi etkiliyor. Türkiye'nin Ukrayna ile ekonomik ve ticari ilişkilerinin yasal çerçevesini 1992 yılında imzalanan "Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması" ile 1996 yılında imzalanan "Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması" ile "Çifte Vergilendirmenin ve Vergi Kaçakçılığının Önlenmesi Anlaşması" oluşturuyor. İki ülke arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması için müzakerelerin başlatılmasına yönelik görüşmeler devam ediyor.

Ukrayna ile Türkiye'nin toplam ticaret hacmi 2010 yılında 5 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti. Ukrayna'dan ithal edilen sanayi girdisi niteliğindeki hammaddeler ikili ticaretin Ukrayna lehine seyretmesine neden olurken, Türkiye halen Ukrayna'nın en çok ihracatta bulunduğu 2. ülke konumunda bulunuyor. Büyük çoğunluğu KOBİ niteliğinde olmakla birlikte 400'ü aşkın Türk firmasının faaliyet gösterdiği Ukrayna'da, Türkiye'nin yaptığı doğrudan dış yatırımlarının miktarının 1 milyar doları aştığı tahmin ediliyor. Ukrayna'da faaliyet
gösteren Türk müteahhitlik şirketlerince 1992-2010 yılları arasında üstlenilmiş olan 128 projenin toplam tutarı 2.8 milyar dolara ulaşmış durumda.

Dünya ticaretinde büyüme %2.5'e inecek

DTÖ, dünya ticareti büyüme tahminlerini düşürdü. Örgüt, bu yılın nisan ayında yüzde 3.7 olan dünya ticareti büyüme tahminlerini yüzde 2.5'e çekti. Bu oran ile dünya ticaretinin büyüme oranı, son 20 yılın ortalama değerinin de altında kalıyor. DTÖ, bu yıl gelişmekte olan ülkelerin ihracat artışının yüzde 1.5'te alacağını öngördü. DTÖ, Avrupa'daki borç krizinin dünya ticaretinin ihracata dayalı olarak büyümesi umudunu yok ettiğini belirterek, 'hükümetlerin daha fazla korumacı tedbirlere başvurması tehlikesinin arttığı uyarısını yaptı. DTÖ, 2013 büyüme tahminlerini de 5.6'dan 4.5'e çekti. DTÖ Başkanı Pascal Lamy,"Bu durgunluğun ana sebebi, Avrupa borç krizi" dedi. Lamy, ABD'de büyümenin beklenenden zayıf olduğuna ve Japonya'da ekonomik görünümün iyi olmadığına dikkati çekti.