(13:00)'Sosyal Güvenlik'te merak edilenler

ANKARA - Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, vatandaşları Sosyal Güvenlik Reformu hakkında bilgilendirmek için bir broşür hazırladı. Broşürde, erken emekliliğin finansman dengesini bozan en önemli nedenlerden biri olduğu vurgulanıyor. Broşürde, neden sosyal güvenlik reformuna ihtiyaç duyulduğu, reformun amacı, yaşanan süreç ve reformda gelinen nokta ile reformun ana parametrelerinin neler olduğu konuları yer alıyor. Broşürdeki bilgilere göre, nüfus yapısındaki değişim, erken emeklilik, prime esas kazançların düşük gösterilmesi, kayıt dışı istihdamın yüksekliği, prim tahsilat oranlarının düşüklüğü, aylık bağlama oranlarının yüksek, prim ödeme gün sayılarının düşük olması ve sosyal güvenlik hak ve yükümlülükleri arasında norm birliğinin bulunmaması nedeniyle sosyal güvenlik reformuna ihtiyaç duyuldu. Erken emekliliğin, finansman dengesini bozan en önemli nedenlerden biri olduğuna dikkat çekilen broşürde, SSK, Bağ-Kur ve Emekli Sandığı'na tabi emeklilerin yüzde 62'sinin yaşının, asgari emeklilik yaşı olan 58-60 yaşın altında olduğu belirtildi. Broşürde, sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemi için 4 sigortalının bir emekliyi finanse etmesi gerekirken, bu oranın Türkiye'de 1,9 olduğu ifade edilerek, OECD ülkeleri arasındaki karşılaştırmalara göre, Türkiye'nin en uzun süre emekli maaşı ödeyen ülkeler arasında yer aldığı vurgulandı. Kurum prim gelirlerinin durumunun, insanların sosyal güvenlik hakkından yoksun kalmalarını veya yeterince yararlanamamalarını doğrudan etkilediği kaydedilen broşürde, özellikle SSK kapsamındaki zorunlu sigortalıların yaklaşık yüzde 60'nın, asgari ücret ve asgari ücrete yakın prime esas kazanç üzerinden prim ödediği, bu durumun kurumun prim gelirlerinin azalmasına neden olduğu ifade edildi. Türkiye'de prim ödeme gün sayılarının düşük olduğu kaydedilen broşürde, prim ödeme gün sayısının İtalya, Avusturya, Portekiz ve Norveç'te 14 bin 400 gün, İspanya'da 12 bin 600 gün, İngiltere'de ise 14-16 bin gün olduğu belirtildi. Broşürde, Türkiye'de sigortalıların 5 ayrı kanuna tabi olarak çalıştıkları,bu durumun çalışanların hak ve yükümlülükleri arasında norm ve standart birliği bulunmuyor. Broşüre göre, "sigorta hak ve yükümlülükleri bakımından norm ve standart birliğini sağlamak, tüm vatandaşlara eşit ve adil hizmet sunulmasını sağlayacak genel sağlık sigortası rejimini oluşturmak, yoksulluğa karşı daha etkin koruma sağlamak, suretiyle adil, kolay erişilebilir, mali açıdan sürdürülebilir bir sosyal güvenlik sistemine ulaşabilmek reformun temel amaçları arasında" yer alıyor. Reformun ana parametreleri Broşüre göre, "reformun ana parametrelerini ise emeklilik sisteminin temel yapısı değiştirilmeksizin, aylık bağlama oranları, emekliliğe hak kazanma yaşı, emeklilik için gerekli prim ödeme gün sayısı ve güncelleme katsayısı gibi kurallarda değişikliğe gidilmesi" oluşturuyor. 5510 sayılı Kanunla yapılan düzenleme ile emeklilik yaşı ilk defa Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte işe başlayanlar için 58-60 olarak uygulanacak ve yaş 2036'dan itibaren emekli olacaklarda kademeli olarak 65'e yükseltilecek. Prim ödeme gün sayısı da Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 7100 günden başlamak üzere her yıl 100 gün artırılacak. 9000 gün şartı, 2028 yılında ilk defa çalışmaya başlayacakların emekliliğinde uygulanacak. Bağ-Kur ve Emekli Sandığı açısından prim ödeme gün sayısı bakımından herhangi bir değişiklik olmayacak. 5510 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemede, her bir yıl için aylık bağlama oranı yüzde 2 olarak uygulanmak suretiyle sigortalıların sistemde daha uzun süre kalmaları teşvik ediliyor. Bu durum emeklilik aşamasında aylık bağlama oranlarını yükseltecek. Broşürde, "güncelleme katsayısı belirlenirken refah payı da dikkate alındığından, aylıklarda herhangi bir kayıp meydana gelmeyeceği" ileri sürüldü. Çalışanların prime esas kazançları kazancın ait olduğu yıl ile emeklilik talep tarihi arasında geçen yılların güncelleme katsayısı ile çarpılmak suretiyle bulunacak güncel kazançların aylık ortalamasının, aylık bağlama oranı ile çarpılması suretiyle emekli aylığı hesaplanacak. Diğer düzenlemeler Ölüm gelir veya aylığı almakta iken evlenen eş ve kız çocuklarına evlenme yardımı yapılmazken, yeni düzenleme ile bu ödeneğin verilmesi öngörülüyor. Emzirme ödeneği miktarı 50 YTL'den 203 YTL'ye, cenaze ödeneği 246 YTL 59 YKr'den 608 YTL'ye yükseltiliyor. Erken yaşlanmış olduğu tespit edilenlere ise, Kanunda öngörülen prim ödeme gün sayısının yanında 55 yaşını doldurmuş olmaları şartıyla, yaşlılık aylığı bağlanacak. Broşürde, fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işlerin, ağır, riskli ve sağlığa zararlı olup, çalışanları fiziki, ruhi ve fizyolojik bakımdan olumsuz yönde etkileyen ve bu işlerde çalışanların diğer alanlarda çalışan insanlara göre daha fazla yıpranmalarına neden olan ve ömürlerini kısaltan işler olduğu belirtildi. Broşüre göre, fiili hizmet süresi zammı kapsamındaki işler belirlenirken, AB ve gelişmiş ülke uygulamaları doğrultusunda iş sağlığı, iş güvenliği ve teknolojik gelişmeler incelenerek, iş yerlerinde her türlü tedbir alınmasına rağmen yaptıkları işler dolayısıyla çalışanlarının yaşam beklentisi ülke ortalamasının altında kalan iş kolları için uygulama yeniden düzenlendi. Yeni düzenlemede mevcut sigortalıların mülga kanunlara göre hak ettikleri fiili hizmet süresi zammı hakları ile kamu görevlilerinin itibari hizmet süresi hakları da mevcut haliyle korunuyor. Ücretlerin bankalar vasıtasıyla ödenmesi hususunda Kanunda ve ilgili kanunlarda düzenlemeler yapılmak suretiyle kayıt dışılığın önlenmesi amaçlanıyor. Genel sağlık sigortası Broşüre göre, mevcut düzenlemelerde, sağlık hizmetlerinden yararlanmak için farklı koşullar aranırken, yeni düzenleme ile bu farklılıkların ortadan kaldırılarak sağlık hizmetlerinde de norm ve standart birliği sağlandı. Yeni düzenleme ile tüm vatandaşların sağlık güvencesi kapsamına alınmasını öngörülüyor. Getirilen düzenleme ile halen sağlık hizmetlerinden yararlananlara ilave olarak; isteğe bağlı sigortalılar, 18 yaşına kadar çocuklar, vatansızlar ve sığınmacılar, Türkiye'de ikamet eden ve kendi ülkesinde sigortalı olmayan yabancı ülke vatandaşları kapsama alınacak. 18 yaşından küçük çocuklar, anne ya da babaları tescil edilmese veya prim ödeme ve diğer yükümlülüklerini yerine getirmeseler dahi sağlık yardımlarından yararlandırılacaklar. Primler "Aile içinde kişi başı geliri asgari ücretin üçte birinden az olması" nedeniyle genel sağlık sigortası primini ödeme gücü olmayan vatandaşların primleri devlet tarafından karşılanacak. Aile içindeki kişi başına düşen aylık geliri; brüt asgari ücretin üçte biri ile asgari ücret arasında olanlar, 24,34 YTL, brüt asgari ücret ile brüt asgari ücretin iki katı arasında olanlar, 73,01 YTL, brüt asgari ücretin iki katından fazla olanlar da 146,02 YTL tutarındaki primleri kendileri ödeyecekler. 18 yaşından küçük çocuklar, anne ya da babaları tescil edilmese veya prim ödeme ve diğer yükümlülüklerini yerine getirmeseler dahi sağlık yardımlarından yararlandırılacaklar. Sağlık hizmetlerinden yararlanmak için mevcut uygulamada SSK'da 90 gün, Bağ-Kur'da 240 gün hastalık sigortasından prim ödeme şartı, yeni düzenlemede 30 gün olarak belirlendi. İş kazası ile meslek hastalığı halleri, askeri tatbikat ve manevralarda sağlanan sağlık hizmetleri, afet hali nedeniyle sağlanan sağlık hizmetleri, aile hekimi muayeneleri, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri, kronik hastalıklar ile hayati önemi haiz protez ve ortezler, kontrol muayeneleri, organ, doku ve kök hücre naklinde, katılım payı alınmayacak. Ayrıca, vazife malullüğü aylığı alanlar, İstiklal Madalyası verilmiş bulunanlar ve şeref aylığı alanlar ile bunların eşleri, vatani hizmet tertibinden aylık alanlar, nakdi tazminat aylığı alanlar, Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu hükümlerine göre koruma, bakım ve rehabilitasyon hizmetlerinden ücretsiz faydalanan kişiler ve harp malullüğü aylığı alanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık alanlardan da katılım payı alınmayacak. Katılım paylarında üst sınır Broşüre göre yeni düzenlemede, katılım payı üst sınırları yeniden düzenlendi. 506 sayılı Kanun kapsamındaki aktif sigortalı ile bakmakla yükümlü olduğu eş, çocuk, ana ve babası için asgari ücretin 1,5 katı, emekliler için asgari ücret tutarında, çalışan Bağ-Kurlularda birinci gelir basamağının 1,5 katı, emeklilerde yüzde 65 iken, Kanunla bu oran asgari ücretin yüzde 75'i olarak belirlendi.