50'den fazla işçi çalıştıranlar 'mağdur' istihdam edecek

Mehmet KAYA

ANKARA – Adalet Bakanlığı, şiddet suçu mağdurlarının korunması amacıyla “Mağdur Hakları Kanun Tasarısı” taslağı hazırladı. Taslak görüşe açıldı. Taslağa göre, şiddet suçu mağdurları zorunlu istihdam kapsamına alınacak. 50 kişiden fazla çalışanı bulunan özel sektör ve kamu kuruluşları yüzde 2 suç mağduru çalıştıracak. Bu kişilerin sigorta primi işveren hissesi ve işsizlik sigortası işveren hissesi Hazine tarafından karşılanacak. Taslağa göre mağdurlara mağduriyet, sakatlanma, yaralanma, maluliyet gibi hallerinde destek olmak amacıyla kriterlere göre belirlenerek brüt asgari ücretin 4 katından 30 katına kadar mali yardım verilmesi sağlanacak. Yer değiştirmek zorunda kalanlar, eğitimlerinin devamı için gittikleri yerleşim yerindeki eşit bir okula nakil isteyebilecek.

Maddi yardım ve hizmetlerden a) Kasten öldürme suçu sonucu ölen kişinin bakmakla yükümlü olduğu kişiler. b) Kasten öldürme suçuna teşebbüs veya kasten yaralama suçu sonucunda neticesi sebebiyle ağırlaşmış biçimde yaralanan mağdur. c) Cinsel saldırı ve cinsel istismar suçu mağduru. ç) Neticesi sebebiyle ağırlaşmış işkence suçu nedeniyle yaralanan mağdur. d) Kasten yaralama, işkence, cinsel saldırı veya cinsel istismar suçu sonucunda ölen mağdurun bakmakla yükümlü olduğu kişiler yararlanabilecek.

Taslakta, Mağdurun başvurusu esas olacak. Kolluk kuvveti ve Adli Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü tarafından mağdura bilgi verilmesi zorunluluğu getiriliyor. Mağdur eğer ihtimal görünüyorsa korunacak. Mağdurun talebi halinde şüpheli veya sanıkla teması engellenebilecek. Tedavi gerektiğinde, Genel Sağlık Sigortası (GSS) yoksa veya çeşitli nedenlerle yararlanamıyorsa, gelir testine tabi tutulmaksızın tedavi edilecekler. Muhakeme ve soruşturma aşamalarında ifadeler mağdurun fail ile yüz yüze gelmemesi gerektiği gibi özel durumlarda ses-görüntü kayıt cihazlarıyla özel bir ortamda alınabilecek. Farklı bir yere gitmesi gerektiğinde iaşe ve konaklaması karşılanacak. Ceza soruşturması veya kovuşturmasının zorunlu kıldığı haller dışında mağdur, el konulan mallarının Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme kararı ile gecikmeden iadesini isteyebilecek.

Adalet Bakanlığı bünyesinde yeni bir teşkilat kuruluyor

Adalet Bakanlığı bünyesinde Mağdur Hakları Daire Başkanlığı kurulacak. Bu dairede yeteri kadar tetkik hâkimi, adalet uzmanı, adalet uzman yardımcısı, adlî destek uzmanı bulunacak. Destek uzmanları, psikolog, pedagog ve sosyal çalışmacılardan oluşacak.

Adlî yargı ilk derece mahkemesi adalet komisyonu bulunan yerlerde ise Adlî Destek ve Mağdur Hizmetleri Müdürlüğü kurulacak. Adalet komisyonu bulunmayan ancak ihtiyaç olan yerlerde de Müdürlük kurulacak. Bakanlık bünyesinde bir Danışma Kurulu oluşturulacak.

Taslakta, Kırılgan Grup, “Cinsel suç, aile içi şiddet, terör, göçmen kaçakçılığı ve insan ticareti suçu mağdurları ile çocuk, kadın, yaşlı ve engelli mağdurları” olarak tanımlandı. Bu tanım çerçevesinde sunulacak hizmetler belirlendi.

Maddi yardım verilecek

Taslakta, kırılgan gruba maddi yardım ve diğer alanlarda sunulacak hizmetler tek tek sıralandı. Suç mağdurları veya ölümü halinde bakmakla yükümlü olduğu kişiler, ihtiyaç sahibi olmaları şartıyla suç nedeniyle oluşan mağduriyetlerinin giderilmesi için Devlet tarafından maddi yardım sağlanmasını talep edebilecek.

Türk vatandaşları her halükarda maddi yardım talep edebilecek. Yabancılar ülkesinin karşılıklılık ilkesi veya en az üç yıldır oturma iznine bağlı olarak Türkiye’de oturuyor olması halinde talep edebilecek. Göçmen kaçakçılığı veya insan ticareti suçu mağduru Türk vatandaşı olmayanlar ile sığınmacı statüsü kazanmış veya bu statüyü kazanmak için başvuruda bulunmuş çocuklar ve Türk vatandaşlığı için başvurmuş çocuklar hakkında bu şartlar aranmayacak.

Failin yakalanamaması, belli olmaması, mağdurun elinde olmayan herhangi bir nedenle fail hakkında soruşturma veya kovuşturma yapılamıyor olması yardım talep etmeye engel olmayacak.

Yardım yapılmasına kurul karar verecek

Müdürlük bulunan yerlerde Cumhuriyet başsavcısı veya görevlendireceği Cumhuriyet savcısının başkanlığında defterdar veya mal müdürü ya da yardımcıları ile adlî destek ve mağdur hizmetleri müdüründen oluşan yardım kurulu yardım yapılıp yapılmayacağına ve miktarına karar verecek. Bu kurul uzmanlardan yardım alabilecek. Başvurular üç ay içinde sonuçlandırılacak.

Asgari ücrete göre bir yardım hesaplaması belirlendi

Taslağa göre, suç sebebiyle yaralanma, sakatlanma, malûllük ve ölüm hâllerinde;
Yaralanlara yaralanma derecesine göre brüt asgari ücretin dört katına kadar yardım yapılacak. Sakatlananlara, sakatlık derecesine göre brüt asgari ücretin 15 katına kadar; hayatını başkasının yardım ve desteğiyle sürdürebilecek derecede malûl olanlara toplam brüt asgari ücretin 30 katına kadar yardım yapılacak. Bu tutar halen uygulanan brüt 1777,5 TL asgari ücret seviyesiyle 53 bin 325 TL’ye karşılık geliyor.

Ölenin kanunen bakmakla yükümlü olduğu kişilere toplam brüt asgari ücretin 10 katına kadar; cinsel saldırı veya cinsel istismar suçlarının nitelikli veya psikolojik tedavi gerektiren hallerinde mağdura brüt asgari ücretin 4 katına kadar nakden ödeme yapılacak.

Yardım miktarı inceleme sonucu belirlenecek. Yardımın belirlenmesinde bakım, tedavi, protez, cenaze giderleri dikkate alınacak. Manevi zararlar yardım kapsamında olmayacak. Acele hallerde brüt asgari ücretin yarısına kadar nakdi ödeme yapılabilecek.

Mağdurun kusuru nedeniyle suçun oluşması, mağdurun suçu ortaya çıkarmak için işbirliği yapmaması, yardıma ihtiyacı olmaması durumlarında ödeme azaltılabilecek ya da yapılmayabilecek. Çocuklar bu şartların dışında tutuldu. Yardım miktarı belirlenirken mağdurun diğer kurum ve kuruluşlardan yardım alıp-almadığı dikkate alınacak.

Adalet Bakanlığına bütçe verilecek, çeşitli cezalara para cezası eklenecek ve Yardım, suç işleyene rücu edecek

Yapılan yardımların finansmanı için çeşitli araçlar belirlendi. Bunlardan ilkinde yapılan yardımlar, suç işleyene ödettirilecek. Diğer finansman kaynakları ise Adalet Bakanlığı bütçesine ödenek konulması, mahkûmiyetle sonuçlanan davalarda çocuklar hariç her hükümlüden ağır ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarda 100 TL, asliye ceza mahkemesinin görev alanına giren suçlarda 80 TL katkı payı alınacak. Bu tutarlar her yıl yeniden değerleme oranı kadar artacak.

Cinsel suç mağdurlarına özel merkez

Taslak, cinsel suç mağdurlarına yönelik bazı özel koruma tedbirleri öngördü. Buna göre, Cinsel suç mağdurlarını korumak için adlî ve tıbbî işlemlerin bu alanda eğitimli kişilerden oluşan bir merkezde ve tek seferde gerçekleştirilmesini temin etmek üzere adalet komisyonu bulunan yerlerde özel merkezler kurulacak. Muayeneler bu merkezde yapılacak. İfadeler de bu merkezde alınacak. Gerçeğin ortaya çıkarılmasında gereklilik görülmemesi halinde mağdur ile sanık-şüpheliler bir araya getirilmeyecek.

Bu merkezlerde Sağlık Bakanlığı personeli ve diğer kurumlardan ihtiyaç duyulan uzman veya personel görevlendirilecek. Sağlık Bakanlığının bu konudaki talepleri, ilgili kurum ve kuruluşlarca öncelikle yerine getirilir. Bu şekilde görevlendirilenlerin aylık, ödenek, her türlü zam ve tazminatları ile diğer malî ve sosyal hak ve yardımları kendi kurumlarından ödenmeye devam olunur.

Cinsel suç mağdurlarının ifadesi bu merkezlerde, uzman desteğiyle alınacak. Mağdurun rızasının bulunması halinde ifade sırasındaki görüntü ve sesleri kayda alınacak. Mağdur çocuk ise ifadenin kaydedilmesi zorunlu tutuldu. Maddi gerçeğin ortaya çıkartılması açısından zorunluluk bulunan haller dışında soruşturma ve kovuşturmada mağdurdan ikinci kez ifade alınmayacak.

Kırılgan gruplar korunacak

Taslağa göre, kırılgan grupta bulunan mağdurlar başvurursa çeşitli koruma ve hizmetler sunulacak. Ancak Kırılgan gruba mensup olup haklarında diğer kanunlarca koruyucu ve destekleyici tedbir kararı verilemeyen mağdurlar hakkında koruyucu ve destekleyici tedbirler, re’sen ya da kolluk veya Cumhuriyet başsavcılığının bildirimi üzerine mülki idare amirince alınabilecek.

Taslağa göre kırılgan gruptaki mağdurlara verilecek bazı sosyal hizmetler şöyle:

-İfade alma aşamasında psikolojik uzman desteği.
-Sosyal inceleme
-Psiko-sosyal sorunların çözümü için danışmanlık desteği
Bu destekler, soruşturma ve kovuşturma tamamlandıktan sonra da devam edebilecek.
-Koruma ihtiyacı olan çocuklar Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bildirilecek.