Azerbaycan'da faal Türk firmaları bin 685'e ulaştı

İŞİN İÇİNDEN - İbrahim EKİNCİ

BTC, iki kardeş ülkeyi, Türkiye ve Azerbaycan'ı birbirine 'enerjiyle' bağlayan önemli bir proje oldu. TANAP daha da bağlayacak. Kars - Tiflis - Bakü Demiryolu, şimdi gündeme gelen Kars - Nahcıvan - Bakü Demiryolu, Erzurum'a uzanan gaz boru hattı perçin görevi görecekler. Baküt Ticaret Müşaviri H. Necip YAVUZ'un verdiği bilgiye göre Türkiye merkezli şirketler ve girişimciler Azerbaycan'da bin 685 şirket kurdu. Yatırımları 7 milyar doları buluyor. Bunun 3.5 milyar doları TPAO'nun enerji yatırımları. 
Enerji dışında, üretim ve hizmet alanında yatırım yapan Türk veya Türk - Azeri ortaklığı olan önemli şirketler var. Azerbaycan Coca - Cola, Azercell Telekom, Azersun Holding (Gıda), Elvan - Azeri Gıda (çikolata), Dimes Gafkaz MMC (meyve suyu), Kissan Parke, Dizayn - Cenay Azerbaycan, Türk Yapı Sanayi, Veyseloğlu- Yaycılı Kardeşler, Çağ Öğretim (Eğitim), Kartaş Ltd. (Mr. Fix markalı yapı kimyasalları), Makro 2000 Eğitim Teknolojileri, Beta Çay... Bunların yanı sıra onlarca Türk markası pazarda. Vestel, Beko, Damat, Bay Döner, LCV, Koton... 

Aslında 1991 - 2011 arasında T.C. vatandaşlarının sahip veya ortak olduğu değişik statülerde toplam 3 bin 707 şirket kurulmuş. Bunların yarısı artık faal değil ancak yarısı, bin 700'e yakını faaliyette. Azerbaycan'da Türk işverenler TÜSİAB (Türkiye Sanayici ve İşadamları Beynelhalk Cemiyeti, 253 üyeli) ve ATİB (Azerbaycan – Türkiye İşadamları Birliği) isminde iki kuruluşta örgütlü. Azerbaycan - Türkiye ekonomik ilişkilerini ve ticareti Baküt Ticaret Müşaviri H.Necip YAVUZ'la konuştuk.

Yeni demiryolu projesi
- Kars – Tiflis Demiryolu Projesi'nin durma var deniliyor. Bir engel mi çıktı? 
Projenin Gürcistan tarafında zaman zaman fiziki engeller ve buna bağlı olarak ilave finansman ihtiyacı yaşandığı biliniyor. 
- Kars – Tiflis Demiryolu, TANAP, BTC gibi... İki ülkenin gündemine gelmesi beklenen yeni ve büyük bir uluslararası proje var mıdır?
Kars-Iğdır-Nahçıvan Demiryolu Projesi var. Henüz fikir aşamasındadır
- Türiye'den bankalar Azerbaycan bankalarıyla çok ilgili. Hangi Azeri bankalar satışa veya ortaklığa konudur?
Azerbaycan’da 44 banka var. Bunlarda Royal Bank’ın faaliyeti durduruldu. Dolayısıyla 43 faal banka kaldı. Bu bankalardan  Yapı Kredi Azerbaycan ve Azertürk bank (yüzde 50’si Ziraat bankasına ait) Türk Bankasıdır. Bu sayıdaki bankanın Azerbaycan için fazla olduğu yönünde görüş var. Bu nedenle, 01.01.2014'den geçerli olmak üzere asgari sermaye 10 milyon manattan 50 milyon manata çıkarıldı. Banka sayısının azaltılması hedefleniyor. Türk bankalarının Azerbaycan’a ilgileri var. Azerbaycan Merkez Bankası dışında bir yüzde 51'i devletin olan Azerbaycan Beynelhalk Bankası var. Pazarın büyük kısmı elindedir. Ülke mevduatının yüzde 50’si bu bankada toplanıyor.

Olimpiyat öncesi şantiye gibi
- Azerbaycan’da büyük bir inşaat hamlesi gözledik. Yeni ve büyük projeler gündemde midir? Neler olacak önümüzdeki dönemde? 
Azerbaycan’ın lokomotif sektörü petrol ve doğalgazın en çok itelediği sektör inşaat. Bu sektör 2012'de gerçekleşen 68.7 milyar dolar değerindeki GSYİH’nın yüzde 9.2’sini teşkil ediyor. Ham petrol ve doğalgaz fiyatlarındaki gelişmelere bağlı olarak sektörün gelişimi şekillenecek. Türk teknik müşavirlik ve müteahhitlik firmaları bu sektörün tüm bölümlerinde varlar. 2015 yılında Bakü'de yapılacak Avrupa Olimpiyat Oyunları bu sektörde yeni imkanlar ortaya çıkaracak. Firmalarımız, Azerbaycan'da Başkanlık sarayları inşaası ve restorasyonu, Milli Meclis'in restorasyonu ve ek binasının yapımı, hava alanı inşası, otel, yol, su, elektrik, enerji nakil hatları gibi sahalarda çok önemli projeler gerçekleştirdi. Resmi kayıtlara göre, müteahhit firmalarımız 2003-2012 döneminde toplam sözleşme değeri 7.9 milyar dolar tutarında 354 adet projeyi üstlendi.
- Dış ticaret nasıl gelişiyor?
Sonuçlar her iki ülkenin faydasına gelişiyor. İhracatımız 2003'te 315 milyon dolardı. 2012 ihracatımız 2.6 milyar dolara yükseldi. İthalatımız da 2003'te 123 milyon dolardı. 2012'de 340 milyon dolara yükseldi. Türkiye’nin enerji ithalatçısı bir ülke. Gelecekte Azerbaycan’dan daha büyük miktarda ithalat öngörülüyor. İlk yıllarda daha çok ticaret merkezli gelişen Türkiye-Azerbaycan ekonomik ilişkileri, son yıllarda çeşitlenerek devam ediyor. Bilhassa karşılıklı yatırımlar şeklinde kayda değer gelişmeler var. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) ham petrol boru hattı, Yıllık 50 milyon ton petrol taşıma kapasitesine sahip bu boru hattının devreye girmesiyle Azerbaycan ekonomisi hızla büyüme sürecine girdi. Bugün BTC Azerbaycan ekonomisinin atar damarıdır. 

TANAP'la Avrupa'ya açılacak
- Önümüzdeki dönemde BTC gibi başka hangi projeler önemli olacak?
Bakü-Tiflis-Kars demir yolu projesi, Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz boru hattı projesi Türkiye Azerbaycan ekonomik ve ticari ilişkilerinde yeni bir sayfa açacak. Ayrıca, Trans Anadolu Doğalgaz Boru Hattı Projesi'nin (TANAP) gerçekleşmesi halinde, Azerbaycan doğal gazı Türkiye üzerinden Avrupa ülkelerine doğrudan ulaşacak.
- Azerbaycan'daki Türk şirketlerinin durumu nedir?
Yıllar itibariyle sayı olarak farklılıklar göstermekle beraber, Azerbaycan Vergiler Bakanlığı’nın resmi kayıtlarına göre, 2012 yılında Azerbaycan’da 465’i gerçek ve 1.220’si tüzel kişi olmak üzere toplam 1.685 firmamız faaliyet gösteriyor. 3.5 milyar doları enerji sahasına olmak üzere, yaklaşık 7 milyar dolar tutarında Türk yatırımı olduğu tahmin ediliyor. Bu yatırımlarla Azerbaycan’da yaklaşık 25 bin kişik istihdam yaratılıyor. Resmi kayıtlara göre, Türk firmaları 2000-2012 arasında yaklaşık 2.5 milyar dolar vergi ödeyerek Azerbaycan ekonomisine katkıda bulundu.
- Türkiye'de de Azeri yatırımları artıyor mu?
Azerbaycan firmalarının Türkiye’ye ilgileri artıyor. SOCAR, Petkim'in yüzde 61.32 hissesini aldı. 5 milyar dolar değerindeki Star Rafinerisi'nin temelini attı. Enerji dağıtım istasyonları kurulması konusunda istekli. Azerbaycan vatandaşları turizm sektörü başta olmak üzere, Türkiye’de çok sayıda şirket kurarak yatırım yaptı.