Bayburt sıfır çekti, Ardahan’la Artvin binde 1 pay bile alamadı
6’ncı bölgede enerji yatırımları hariç tutulursa Diyarbakır birinci, Urfa ikinci sırada yüksek pay aldı. İnşaatla ilgili sektörler Diyarbakır’ı, tekstil konfeksiyon ve gıda Urfa’yı, enerji yatırımları Mardin’i tercih etti.
Bu yıl ocak-eylül döneminde 55.2 milyar lira tutarında 3 bin 710 yatırım için teşvik belgesi düzenlendi. Bayburt, tek bir özel sektör yatırımı bile çekemedi. Binlerce yatırımdan Ardahan’ın payına toplam yatırım değeri 7.8 milyon lira olan iki küçük yatırım, Artvin’in payına da toplam değeri 9.5 milyon lira olan 3 yatırım düştü. Böylece bu iki ilin payı binde 1’e bile yaklaşamadı.
Teşviklerde eylül rakamları daha önce Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan tarafından genel veriler olarak açıklanmıştı. Ayrıntıları da sonradan Resmi Gazete’ye yansıdı. Böylece ilk 9 ayın teşvik verilerine ayrıntılı olarak ulaşılabiliyor. 9 aylık veriler, birçok önemli özellik taşıyor. İller bazında bakıldığında dikkat çekici sonuçlar var. Bayburt’ta yatırım için özel sektörce hiç teşvik alınmamış. Bu il için tek belge gözüküyor, o da Aydıntepe Belediyesi’nin altyapı hizmeti ile ilgili işler için aldığı 735 bin liralık küçük bir yatırımını kapsıyor. 3 bin 710 yatırımdan Bayburt’un payına düşen yatırım yok.
Ardahan’ın payı yüzde 0.014’te kaldı
6. bölgede yer alması nedeniyle, 5. bölgedeki Bayburt’tan daha avantajlı durumda olan Ardahan’da da durum daha parlak değil. İki yatırım gözüküyor; birisi Ankara merkezli, Turgay ve Rasim Kalemci’ye ait Kargaz Kars Ardahan Doğalgaz Dağıtım Pazarlama’nın doğalgaz altyapısı ile ilgili 4 milyonluk yatırımı... Yani bir üretim öngörülmüyor. İnşaat süresince istihdam sağlayabilecek bir yatırım. Bunun dışında bir tane de mıcır yatırımı var. Salduz Hazır Beton’un 3.8 milyonluk yatırımı. Bu iki yatırımın toplamı 7.8 milyon lira. Buna göre Ardahan 55.2 milyarlık toplam teşvikli yatırımlardan yüzde 0.014 pay almış, başka bir ifade ile payı 7076’da 1’de kalmış gözüküyor.
Artvin, Hakkari, Kilis, Ağrı da düşük kaldı
Artvin de teşvikli yatırımlardan çok düşük pay alan illerden biri. Toplam yatırım değeri 9.5 milyon lira olan 3 yatırım gözüküyor. Bunlardan birisi 3 yıldızlı otel. Yatırımcısı Hacıibrahimoğlu. Yatırım değeri de 4 milyon 249 bin lira. İkinci yatırım 2 milyon 125 bin lira yatırım değeri olan Özdemir Ticaret’in blok mermer üretimi amaçlı yatırımı. Diğeri de Akkömür’ün kömür eleme amaçlı 3 milyon 163 bin liralık yatırımı. Bu üç yatırımla Artvin’in ocak - eylül dönemi Türkiye geneli yatırım teşviklerden aldığı pay yüzde 0.018 düzeyinde.Başka bir ifade ile toplamın beşbinde biri. Ocak - eylül dönemi Türkiye geneli teşvikli yatırımlar toplam değerinin 55.2 milyar lira olduğu dikkate alındığında yüzde 1 pay için bile 55 milyon lira yatırım çekmek gerekiyor. Bu ölçüden bakılınca payı binde birin altında kalan başka iller de var. Ağrı 48.3 milyon liralık yatırım çekmiş. Hakkari 26.7 milyon, Kars 47 milyon, Muş 42.8 milyon, Tunceli 16.5 milyon, Kilis 23.5 milyon liralık yatırım çekmiş.
En kârlısı Diyarbakır ve Şanlıurfa
Altıncı bölgeye bu yıl yapılan 5.8 milyar liralık yatırımdan aslan payını (enerji yatırımları hariç tutulduğunda) sırasıyla Diyarbakır, Urfa, Van ve Batman aldı. Diyarbakır ilk 8 ayda 654.5 milyonluk yatırım çekti. Şırnak 609 milyonluk, Urfa 580 milyonluk, Van 323.3 milyonluk, Batman da 233.5 milyon liralık yatırım çekti. Diyarbakır’ı birinci sıraya Ünteks Boya’nın yuvarlak örme kumaş konulu 273.5 milyonluk yatırımı çıkardı. Bu yatırım, Şanlıurfa’ya yapılan 16 tekstil, konfeksiyon yatırımının tamamından büyük. Bingöl toplam 1 milyar 123 milyon yatırım çekmiş gözüküyor ancak bunun 1 milyar 50 milyonu Kalehan Enerji’nin HES yatırımı... Bu yatırımı çıkınca ilin çektiği yatırım miktarı 73 milyon lirada kalıyor.
Enerji sırayı değiştiriyor
6’ncı bölgede enerji yatırımları dahil edildiğinde Mardin bir numara. Bu ilde Ensari Ailesi’ne ait Marde Elektrik ile Bades Elektrik’in iki ayrı yatırımının toplamı 1 milyar 635 milyon lira. Bu hariç tutulduğunda Mardin’in çektiği yatırım 175 milyon lira. Yine Şırnak, Ciner Grubu’nun Silopi’deki enerji yatırımıyla 3’üncü sıraya yükseliyor. 593 milyonluk bu yatırım çıkarılırsa, gerçekte çektiği yatırım miktarı sadece 16 milyon lira.
TOBB’dan, Ardahan ve Iğdır’a 54 milyona gümrük kapısı
Ardahan’a özel sektör yatırımı 7.8 milyonda kalırken, son açıklanan eylül ayı verilerine göre bu il ile birlikte Iğdır’a, TOBB, önemli bir gümrük kapısı yatırımı yapacak. TOBB’un iştiraklerinden Gümrük ve Turizm İşletmeleri AŞ, bu iki ile ayrı ayrı 27 milyon liralık yatırım yapacak. Yatırımın konusu “gümrük
muhafaza hizmetleri” olarak gözüküyor. Şirketin yeni gümrük kapısı projeleri kapsamında, Ardahan’a 62 km uzaklıkta bulunan ve Gürcistan’a açılan Çıldır-Aktaş Sınır Kapısı 76.000 m2 alan üzerine kurulacak. Çıldır - Aktaş Sınır Kapısı’nda 3 adet giriş, 3 adet çıkış peronu olcak. Ayrıca sahanın hemen yanında gümrük lojmanları da inşa edilecek. Iğdır’a 86 km uzaklıkta bulunan ve Nahcivan Özerk Cumhuriyeti’ne açılan Dilucu Sınır Kapısı da 73 bin m2 alan üzerine kurulacak. Dilucu Sınır Kapısı’nda 3 adet giriş, 3 adet çıkış peronu bulunacak. Ardahan’daki gibi bu kapıya da gümrük lojmanları inşa edilecek.
11 yurt yatırımı
Batman’da inşaat malzemeleri, konfeksiyon, dokuma giyim sektörleri dikkat çekiyor. Bitlis’te konfeksiyon ve otel yatırımları öne çıkıyor. Diyarbakır’da inşaat malzemeleri ve mermer gibi inşaatla ilgili sektörlerinin ilgisi dikkat çekiyor. Bu konuda 30’a yakın teşvik var. Hakkari’deki 8 yatırımdan 6’sı inşaat. Mardin’de Ensari Ailesi’nin 1 milyar 635 milyonluk 2 enerji yatırımı hem Mardin’i birinci sıraya taşıyor, hem de enerjiyi ağırlıklı sektör olarak öne çıkarıyor. Bu iki yatırımın dışında 11 yurt yatırımı için teşvik alınmış. Şanlıurfa’da 16 tekstil, konfeksiyon yatırımı için teşvik alınmış. Ayrıca gıda ve inşaat malzemeleri yatırımları dikkat çekiyor.
