Bütçeye özelleştirme dopingi

Mehmet KAYA

ANKARA - Türkiye’nin sonuna yaklaştığı özelleştirme programında büyük ihaleler, elektrik dağıtım firmalarıyla birlikte tamamlanma aşamasına geldi. Gelecek dönemde, büyük şirketlerdeki kamu hisselerinin satışı, elektrik üretim şirketleri ve milli piyango dışında büyük ihale yapılmayacak. Elektrik dağıtım şirketleri satışı nedeniyle 2013’ün ilk yarısı çok sayıda büyük ihaleye sahne oldu. Yılın ilk yarısında 8 milyar 115 milyon dolarlık imza atıldı ve devir gerçekleşti. Çok sayıda kişi bu özelleştirmelerden Hazine’ye “milyarlarca dolar” gelir girdiğini zannetse de, ihale sistemi nedeniyle gelirler yıllara yayılıyor.

Örneğin peşinat ödemeleri ve geçmiş yıllardan gelen taksit ödemeleri de dahil olmak üzere, 2013 yılının altı aylık döneminde gerçekleşen devirlerle birlikte Hazine’ye aktarılan gelir 951 milyon TL seviyesinde.

Özelleştirme uygulamaları kapsamında, 2013 yılında 1 blok satış, 9 bedelli devir işlemi, 147 adet de tesis-varlık satışı gerçekleştirildi. Bu devirlerin toplam bedeli 8 milyar 115 milyon dolar olarak açıklandı. Bu satışlarda, peşin ödemeler ve belirlenen ödeme periyoduna göre yıl içine denk gelen taksitler Özelleştirme İdaresi Başkanlığı hesaplarına geçiyor. ÖİB, yıllık gelirlere yönelik olarak herhangi bir veri yayınlamıyor. Bütçe verileri içinde özelleştirme geliri takip edilebiliyor. Bütçe gelirleri içinde sermaye gelirleri kalemindeki “diğer sermaye gelirleri” özelleştirme gelirlerini gösteriyor.

Bütçe verilerine göre yılın ilk altı ayı sonunda elde edilen gelir toplamı 5 milyar 146 milyon 930 bin TL seviyesinde. Ancak bu tutarın 4 milyar 195 milyon 930 bin TL’si, 2012’de yapılan özelleştirmelerin bedellerinin Hazine’ye aktarımının bekletilerek 2013 hesaplarına girmesinin sağlanmasından oluşuyor. Bu husus, 14 Şubat’ta Maliye Bakanı Mehmet Şimşek tarafından basın toplantısında açıklanmıştı. Şimşek o dönemde yaptığı açıklamada bekletmenin nedenini “4 milyar TL olarak hedeflenen 2013 özelleştirme gelirini, yılın başında gerçekleştirmiş olmak istemeleri” şeklinde açıklamıştı. Bekletilerek 2013 hesaplarına girmesi sağlanan özelleştirme geliri, Halkbank’ın ikincil halka arzından elde edilen gelir olduğu için bir kalemde yaklaşık 4.1 milyar TL’lik bir miktar ortaya çıkmıştı.

Maliye Bakanı Şimşek tarafından açıklanan bu veriye konu miktar düşüldüğünde, 2013 yılı içinde yapılan devirlerden alınan peşinatlar, geçmiş yıllardaki özelleştirmelerin taksitleri, varsa gecikme faizleri dahil özelleştirme gelirlerinin tamamı yılın ilk 6 ayı sonunda 951 milyon TL seviyesinde oluştu. Bu altı ay içinde yapılan devirlerden, ÖİB hesaplarında bulunan ve henüz Hazine’ye devredilmeyen tutarlar da bulunuyor. Yıl sonuna kadar, Ocak ayındaki aktarma hariç 2013 uygulamalarından elde edilecek gelirin 1,5-2 milyar TL arasında olması bekleniyor.

Halkbank geliri aktarımı bütçeyi de kurtardı

Öteyandan, Ocak ayında 2013 hesaplarına giren Halkbank ikincil halka arzı gelirleri, yılın ilk 6 ayı sonunda bütçeyi de fazlaya taşıdı. Haziran ayı sonunda bütçe 3,1 milyar TL fazla vermişti. Ocak ayında, 2012 gelirleri kaynaklı tutar düşüldüğünde bütçe 1 milyar TL açığa dönüyor.
Özelleştirme uygulamalarında, ihalenin teknik olarak tamamlanması ve Özelleştirme Yüksek Kurulu onayının ardından alıcı firma ile devire ilişkin şartlar müzakere ediliyor. Bu çerçevede şartnamede belirtilen unsurlara göre firmalar taksitlendirme hakkını kullanabiliyor. Taksit miktar ve periyoduna ilişkin herhangi bir sınırlayıcı mevzuat düzenlemesi bulunmuyor. Ancak genellikle 5 yıllık ödeme planları yapılıyor. Böylece, özelleştirme gelirinin kamuya geçişi de zamana yayılıyor. Ödemeler, Özelleştirme İdaresi Başkanlığı hesaplarına yapılıyor ve bu bedeller daha sonra Hazine’ye aktarılıyor.