Gönüllü BES ilk kez küçüldü

Anadolu Hayat Emeklilik Genel Müdürü Uğur Erkan, emeklilik şirketlerinin otomatik katılıma çok fazla efor harcadıklarını bunun diğer faaliyetlerini de bir miktar etkilediğini belirterek, gönüllü BES tarafının 2018'de büyümediğini ve aralık ayında sistem başladığından beri ilk kez küçük de olsa katılımcı sayısında azalış olduğunu söyledi.

Erkan, "Gönüllü BES tarafı geçen yıl büyümedi. Hatta otomatik katılım sistemi başladığından beri ilk kez 2018 Aralık ayında katılımcı sayısında küçük de olsa bir düşme oldu, katılımcı sayısı 2017 yıl sonu verilerine kıyasla 45 bin kişi seviyesinde azaldı" dedi.

Emeklilik Gözetim Merkezi (EGM) verilerine göre 2017 yıl sonunda 6.92 milyon olan katılımcı sayısı 21 Aralık itibariyle 6.88 milyon kişi seviyesinde.

Katılımcıların fon tutarı devlet katkısı dahil 87.60 milyar TL, otomatik katılım sisteminde (OKS) ise çalışan sayısı 5.02 milyon, çalışanların fon tutarı 4.58 milyar TL seviyesinde.

Erkan, gönüllü tarafta katılımcı sayısındaki bu düşüşü; şirketlerin OKS'ye çok efor sarf etmesi nedeniyle gönüllü tarafa daha az odaklanmalarına, otomatik katılım ile gönüllü tarafın hedef kitlesinin örtüşmesi sonucu çalışan kesimin büyük çoğunluğunun OKS tarafından kapsanır hale gelmesine ve 2018 yılı içindeki ekonomik türbülansın ardından çıkışların bir miktar artmasına bağlıyor.

"Gönüllü yapıda normal şartlarda sözleşmelerin aylık yüzde 0.9'u zaten ayrılıyor ve bu olağan bir durum" diyen Erkan, "Ancak özellikle yılın son bölümüne doğru ayrılma oranları aylık yüzde 1.5 seviyelerine ulaştı. Bu yıl ise eforumuzu artık gönüllü tarafa daha fazla verebileceğiz. Geçmiş yıllardaki gibi kuvvetli artışlar olması beklenmiyor ancak bu yıl gönüllü BES'te 100 bin kişilik artış görebiliriz" dedi.

"Sistemin ruhu gönüllülük"

Otomatik katılıma girenlerin sistemden üç yıl çıkamayacağına dair söylemler olduğuna dikkat çeken Erkan, "Ayrılma oranlarının beklenenden yüksek olması nedeniyle başta bu şekilde bir düşünce oldu ancak bunu savunmak çok da kolay değil. Ayrıca sistemin ruhu gönüllülük üzerine kurulu. Dolayısıyla böyle bir durum şu an için yok, ileride olacağını da düşünmüyorum" dedi.

Resmi Gazete'de geçen hafta yayınlanan yönetmeliğe göre otomatik BES'te cayma ve ayrılma hakkını kullanan katılımcılar için daha önce iki yıl olarak belirlenen sisteme otomatik olarak tekrar katılma süresi üç yıl olarak düzenlendi. Erkan'a göre bu düzenleme sistemden üç yıl çıkılamayacak şeklinde yanlış algılandı.

"BES şirketleri daha az sayıda portföy yönetim şirketiyle çalışmaya yönelebilir"

Erkan geçen yıl rekabet ve fon getirilerinin artıracağı beklentisiyle başlayan, bireysel emeklilik şirketlerinin fonlarının yüzde 60'ının farklı portföy yönetim şirketlerince yönetilmesi uygulamasının aralık ayında yürürlükten kaldırıldığını ancak kamuoyuna henüz yansımadığını söyledi.

BES şirketlerinin bundan sonra daha az sayıda portföy yönetim şirketiyle çalışmaya yönelmesinin beklenebileceğini söyleyen Erkan, kendilerinin henüz böyle bir kararı olmadığını belirtti.

Sektöre rekabet getirerek fon performanslarını artırmayı amaçlayan düzenleme ile bireysel emeklilik şirketlerinin fonlarının yüzde 60'ının farklı portföy yönetim şirketlerine yönettirmesi 1 Mart'tan itibaren uygulanmaya başlamıştı. Hazine Müsteşarlığı 20 Haziran 2017 tarihli sektör duyurusu ile toplam portföyün yüzde 40'ından fazlasının aynı portföy yönetim şirketi tarafından yönetilemeyeceğine ilişkin düzenleme getirmişti. Söz konusu düzenleme öncesinde portföylerin yüzde 100'ünün tek kurum tarafından yönetilmesi mümkünken ekonomi yetkilileri bu alanda rekabeti getirmeyi amaçladıklarını açıklamışlardı.

Erkan, "Bu işi yapabilecek büyüklükteki portföy yönetim şirketi sayısı zaten sınırlıydı dolayısıyla o dönemde aslında bir şey değişmedi, yine aynı portföy yönetim şirketleri arasında bir görevlendirme oldu. Bu düzenleme ile rekabet ve fon getirileri artacak diye bir beklenti vardı. Biz zaten bu beklentiye o seviyede katılmıyorduk. Bir kuralı uygular durumdaydık, şimdi elimiz daha rahat, yeniden değerlendireceğiz" dedi ve şöyle devam etti:

"Şu anda beş portföy yönetim şirketi ile çalışıyoruz. Böyle de devam edebiliriz, BES şirketleri bundan sonra daha az sayıda şirketle çalışmaya da yönelebilir ama bizim henüz böyle bir kararımız yok, sektördeki gelişmeleri izlemek istiyoruz"

Portföy yönetim şirketine fon değiştirme yetkisi

Öte yandan Erkan, BES'te fon getiri oranlarının geçen yıl oldukça düşmesinin ardından, katılımcıların yılda altı hakkı olmasına rağmen pek kullanmadığı fon değiştirme yetkisinin portföy yönetim şirketlerine devredilmesi konusunda çalışıldığını ve bu yılın ilk aylarında hayata geçmesini beklediklerini söyledi.

Erkan, emeklilik fonlarının yüzde 40'ından fazlasının devlet tahvillerinde yüzde 10-12'sinin hisse senedinde olduğunu, geçen yıl tahvil faizlerindeki yükseliş ve hisse piyasasındaki düşüşün fon getirilerini olumsuz etkilediğini söyleyerek, "Dolayısıyla son dönemde yeniden fon getirilerine odaklanıldı. Emeklilik Gözetim Merkezi'nin fon getirilerini takip ederek bunları çeşitli başarı kriterlerine göre derecelendirecek şekilde veri oluşturması ve SPK'ya bildirmesine yönelik bir mevzuat çıktı. Katılımcıya 'fonunuzu değiştirin' demek yeterli olmuyor. Sektörde şu anda sıcak gündem 'Fonlar hakkında ne yapılabilir?' konusu" dedi ve şöyle devam etti:

"Halihazırda fon dağılımını değiştirme hakkı portföy yönetim şirketlerine verilebiliyor, buna imkan getirildi ancak mevzuatsal eksiklikleri var ve Sermaye Piyasası Kurumu (SPK) ile bunu tamamlamaya çalışıyoruz. Katılımcı olarak fonlarınızı yönetme hakkını portföy yönetim şirketine vereceksiniz o da risk profilinizi çıkarıp otomatik olarak piyasa koşullarına göre fon dağılımınızı değiştirecek" dedi.

Katılımcının yüzde 90'ından fazlası fon dağılımını değiştirmiyor

Verilen bilgiye göre, bireysel emeklilik hesabındaki fon dağılımını yılda altı kez değiştirme hakkı olduğu halde BES katılımcılarının yüzde 90'ından fazlası fon dağılımını hiç değiştirmiyor.

Erkan, katılımcı ile portföy yönetim şirketi arasında sözleşme imzalanması gerektiğini ancak standart sözleşmenin SPK tarafından güncellenmesini beklediklerini söyledi.

Diğer taraftan geçmiş dataları analiz edip yatırım kararını vererek belli bir risk kategorisindeki müşterilere uygulayacak bir robot uygulamanın çalışmasını yaptıklarını söyleyen Erkan, "Emeklilik şirketi olarak biz yatırım kararı veremiyoruz. Ancak müşteri ile bu ilişkiyi kurarak bu danışmanlığın sonucunun müşteriye iletilmesine talibiz. Sonuçta bizim müşterimiz. Şuandaki hiç konuşamaz halden çıkıp portföy yönetim görüşünü söyler hale gelmek istiyoruz" dedi ve şöyle devam etti:

"SPK ile teknik eksiklikleri  bir an önce giderip yılın ilk bölümünde bu hizmeti hayata geçirmek istiyoruz. Getiriler açısından olduğu kadar müşteriye sağlanacak kolaylık açısından da pozitif etkisi olacağını düşünüyorum"

Erkan ayrıca bu yıl faizlerde düşüş beklentilerine paralel olarak BES fonlarının da daha iyi büyüyeceğini söyledi.

12 milyon kişi geldi, 7 milyonu gitti

2019 Ocak ayı itibarıyla 5-9 işçi çalıştıran 250 binin üzerinde şirketin sisteme dahil olacağını, bunun da yaklaşık 1.83 milyon çalışana tekabül ettiğini söyleyen Erkan, son yasal düzenlemede af getirilmesiyle bugüne kadar sisteme girmesi gerektiği halde girmeyen çoğunluğu 10-49 arası işçi çalıştıran 40 bine yakın firmanın da şubat sonuna kadar sisteme gireceğini ayrıca yıl sonuna kadar son iki yıllık sürede OKS'den ayrılanların yeniden sisteme alınmasını beklediğini belirtti.

Erkan, OKS'de iki yıllık süreçte toplamda 12 milyon çalışanın sisteme dahil olduğunu, bunlardan 7 milyon kişinin ise sistemden ayrıldığını söyledi.

Bu çerçevede bu yıl ocak fazında yaklaşık 1 milyon 850 bin, yeni istihdam ile 800 bin yeniden katılım ile 7 milyon ve bugüne kadar sisteme dahil olması gerektiği halde henüz dahil olmamış 1 milyona yakın kişinin OKS ile BES'e gireceğini söyleyen Erkan, "Bunların yarısı sistemde kalsa bir faydası olur" dedi.

Erkan'ın verdiği bilgiye göre, otomatik BES'te cayma oranı EGM tarafından son açıklanan Ekim 2018  verisinde yüzde 52, toplamda cayma ve ayrılma oranı ise yüzde 67 seviyesindeydi. 2019 yılında da cayma oranının bu oranlara paralel devam etmesi bekleniyor.