Hane tüketiminde mayıs sıkıntısı

YILDIZ TAŞDELEN ERLİ

İSTANBUL - Araştırma şirketi Ipsos’un DÜNYA Gazetesi işbirliğiyle hazırladığı Hane Tüketim Endeksi’ne (HTE) göre, yerel seçimler sonrasında nisan ayında canlanan tüketim geçen ay hız kesti.

Yurt çapında gözlenen yoğun yağışlar, mayıs ayının durgun geçmesine neden olurken, ilk 3 aydaki ertelenmiş talebi nisan ayında karşılayan hanelerin, geçen ay tekrar duraklamaya ve kısmen harcamaları ertelemeye yöneldiği belirtildi. 1997 yılından beri yapılan Ipsos HTE’nin son sonuçları, seçim sonrası dönemin etkilerinin yanı sıra geçen ay yaşanan gelişmeler ve haziran ayı beklentilerini yansıtıyor. Seçim sonrasında önceki ay hane satın almalarında canlanma izlendiği ifade edilen Ipsos HTE sonuçlarına göre, mayıs ayı oldukça durgun geçti ve nisan-mayıs aylarında sıfır büyüme oldu. Geçmiş yıllarda mayıs ayları nisana göre daha yüksek seyrederken, son yılların aksine bu mayısta sadece yüzde 1 artış oldu. Bunun en büyük nedenleri arasında mayıs ayında beklenen iklim koşullarının oluşmaması gösteriliyor.

Geçen yılın altında seyreden sıcaklıklar yüzünden mevsimsel ürünlerde beklenen artış gerçekleşmedi. Özellikle soğuk içecekler ve dondurma, beklenilen performansın altında kaldı. 

İlk 3 aydaki ertelenmiş talebi nisan ayında karşılayan haneler, mayıs ayında tekrar duraklamaya ve kısmen harcamaları ertelemeye yöneldi. 

Cari fiyatlarla hane tüketimi harcaması ise önceki aya göre yüzde 1, Mayıs 2013’e göre yüzde 5 ve Haziran 2013’e göre de yüzde 7 artış kaydetti. 

Cari yıllık büyüme geriledi 

Ipsos HTE sonuçlarına göre, cari yıllık büyüme ilk 5 ayda yüzde 6’ya geriledı, sabit fiyatlarla da eksiye geçerek ilk 5 ayda eksi yüzde 2 oldu. 

Haziran ayı verileri ile yaz etkisini; hanelerin genel modu ve motivasyonundaki değişikliklerin etkilerinin yorumlanabileceği ifade edilen araştırmada, yaklaşan Cumhurbaşkanlığı seçimleri ve Ramazan’ın gelişinin tüketim trendlerinde beklenmedik oynamalar yapabileceği kaydedildi. 

Harcama kalemlerindeki değişim 

Sabit fiyatlarla hane tüketimi harcaması değişimine bakıldığında, “gıda ve içecek” harcamaları önceki aya göre sabit kalırken, Mayıs 2013’e göre eksi yüzde 5, Haziran 2013’e göre eksi yüzde 2 ve yılın ilk 5 ayında da eksi yüzde 4’e geriledi. Bu kalem içerisinde yer alan genel gıda harcamaları önceki aya göre eksi yüzde 2, Mayıs 2013’e göre eksi yüzde 9, Haziran 2013’e göre eksi yüzde 1 ve ilk 5 ayda da eksi yüzde 4 oldu. Et ve işlenmiş et harcamaları önceki aya göre yüzde 2 artarken, Mayıs 2013’e göre eksi yüzde 11, Haziran 2013’e göre eksi yüzde 8 ve ilk 5 ayda da eksi yüzde 11 geriledi.

En büyük düşüş ise alkollü içecek harcamalarında yaşandı. Önceki aya göre yüzde 1 artış gösteren alkollü içecek harcamaları Mayıs 2013’e göre eksi yüzde 37, Haziran 2013’e göre eksi yüzde 14 ve ilk 5 ayda da eksi yüzde 25 geriledi. “Kişisel bakım” harcamaları önceki aya göre sabit kalırken, “temizlik” yüzde 2 ve “diğer” harcamalarda da yüzde 4 artış oldu. 

Cari fiyatlarla hane tüketimi harcamasına bakıldığında ise “gıda ve içecek” harcamaları önceki aya göre yüzde 1, Mayıs 2013’e göre yüzde 4, Haziran 2013’e göre yüzde 6 ve ilk 5 ayda da yüzde 5 artış kaydetti. 

Bu kalem içerisinde yer alan genel gıda, içecek ve alkolsüz içecek harcamalarında önceki aya göre düşüş yaşandı. Önceki aya göre yüzde 2 artış kaydeden alkollü içecek harcamaları ise Mayıs 2013’e göre eksi yüzde 31 ve yılın ilk 5 ayında da yüzde 19 düştü. Önceki aya göre “kişisel bakım” harcamaları yüzde 1, “temizlik” harcamaları yüzde 3 ve “diğer” harcamalar da yüzde 5 artış kaydetti. 

Alt sınıfların tüketime ayırdığı pay azaldı 

Cari fiyatlarla hızlı tüketim ürünleri harcama paylarına bakıldığında, alt sınıfl arın tüketime ayırdığı payın azaldığı görülüyor. Mayıs 2014’te “AB” sınıfının payı yüzde 17.3 olurken, “C1”in payı 0.1’lik artışla yüzde 28.9’a yükseldi. “C2”- nin payı yüzde 33 ile sabit kalırken, “DE” grubunun payı da 0.1’lik azalışla yüzde 20.8’e geriledi. 

İndirim süpermarketlerinin payı yükselmeye devam ediyor 

HTE sonuçlarına göre, indirim süpermarketlerinin payı her geçen ay artıyor. Aralık 2013’te yüzde 16.5 olan indirim süpermarketlerinin payı geçen ay yüzde 18.9’a yükseldi. Bu dönemde tekil süpermarketler, bakkallar ve pazarların payı da gerileme gösterdi. 

Türkiye’de açık satılan ürünler güçlü kalmaya devam ediyor. Hane tüketiminin yüzde 32’si açık, yüzde 56’sı markalı, yüzde 12’si de market markalı ürünlerden oluşuyor. 

Hane halkı satın alımlarındaki büyüme yüzde 6.3 Ipsos Tüketici Panelleri Genel Müdürü Kıvanç Bilgeman, sonuçlara ilişkin yaptığı değerlendirmede, TÜİK’in ay içerisinde Türkiye’nin ilk çeyrek GSYH rakamlarını açıkladığını hatırlatırken, cari fiyatlarla GSYH’nın ilk 3 ayda yüzde 14.8 arttığını bildirdi.

Bilgeman, yurt içi özel tüketim harcamalarının yılın ilk çeyreğinde ivme kaybettiğini, kamu tüketim harcamalarında ise son zamanların en yüksek artışının kaydedildiğini, özel sektörde kısmen daha düşük bir artış gözlemlendiğini, dış ticaretin ise ihracattaki yüksek artış sonrası nette pozitif bir etki sağladığını kaydetti. Yerleşik hane halklarının tüketiminin GSYH rakamı büyümesinin oldukça altında, yüzde 9.8 büyüdüğünü ifade eden Bilgeman, ilk çeyrekler kıyaslandığı zaman Ipsos hane halkı satın alımlarındaki büyüme oranının yüzde 6.3 olarak gerçekleştiğini bildirdi. Bilgeman, “Hanelerin Ipsos HTE kapsamındaki harcamaları, diğer harcamalarına göre daha az arttı. Hanelerin temel ihtiyaçları olan hızlı tüketim ürünlerine harcadıkları para, kıyasla daha düşük seviyede artarken, diğer harcamalar olarak söyleyebileceğimiz giyim, mobilya, eğlence, eğitim harcamaları ortalamanın üstünde kaldı” dedi.

Ipsos Tüketici Panelleri Genel Müdürü Kıvanç Bilgeman, geçen ay genel gıda ve alkolsüz içecek ürünlerinde daralmanın göze çarptığını, yazın gelmesi ile birlikte içeceklerde yükselmesi beklenen trendin istenildiği gibi olmamasını hava sıcaklıkları ve geciken yaza bağlamanın mümkün olduğunu ifade etti. Bilgeman, kişisel bakım ürünlerinde ise satın almaların ertelenmesinin çok olası olduğunu belirterek, yıllık rakamlarda en göze çarpan düşüşlerin et ürünleri ve alkollü içeceklerden gelmeye devam ettiğini, özellikle alkol tüketimine harcanan paranın rekor derecede düşüş kaydettiğini vurguladı.