Hükümetin GAP Planı'na destek ve kuşku bir arada

ANKARA - TBMM'de temsil edilen siyasi partilerin Güneydoğu Anadolu illerini temsil eden milletvekilleri, Başbakan Tayyip Erdoğan'ın 27 Mayıs'ta Diyarbakır'da açıkladığı "GAP Eylem Planı"nın bir an önce uygulamaya konulmasında genel olarak görüş birliği içindeler. Ancak, uygulama konusunda iktidar ile muhalefet arasındaki derin görüş farkları dikkati çekiyor. AKP, CHP ve DTP'ye mensup altı milletvekili GAP Eylem Planı'nı DÜNYA Mikro Politika'ya değerlendirdiler. AKP Şırnak Milletvekili Abdullah Veli Seyda ile AKP Şanlıurfa Milletvekili Zülfikâr İzol plana tam destek verirlerken, CHP Adıyaman Milletvekili Şevket Köse ile CHP Gaziantep Milletvekili Akif Ekici özellikle kaynak sorununu ve planın yerel seçim malzemesi olarak kullanılacağına ilişkin kaygılarını dile getirdiler. DTP Diyarbakır Milletvekili Gülten Kışanak ile DTP Şırnak Milletvekili Hasip Kaplan ise "AKP'nin seçim yatırımı" olarak gördükleri GAP Planı'nın gerçekleşebileceğini düşünmüyorlar. 32 yıldır tamamlanamayan GAP'ın 2008-2012 yılları arasında toplam 14.5 milyar YTL harcamayla bitirilmesini öngören planın gerçekleşmesi, siyasetçiler kadar iktisatçılar tarafından da "kuşkuyla" karşılanıyor. Mikro Politika'ya konuşan Prof. Dr. Erdoğan Alkin planın makro dengeler bozularak finanse edilmesi halinde ekonomiyi olumsuz etkileyeceğini vurgularken, Prof. Dr. Mustafa Altıntaş ise GAP Planı'nı politik amaçlı ve AKP hakkında açılan kapatılma davasına karşı bir hareket olarak görüyor. Önce demokrasi ve insan hakları DTP Şırnak Milletvekili Hasip Kaplan: Bölgeye önce barışı, demokrasiyi, insan haklarını getirsinler; beraberinde ekonomiyi güçlendirsinler. GAP'a ayrılan kaynağın nereden geldiği açıklanmalıdır. İşsizlik Fonu'ndan gelecek 1,3 milyar YTL'nin dışında ortada kaynak yok. Daha önce de bölgeyle ilgili 17 paket çıkarılmış. 18. paketin matruşka bebekleri gibi olmamasını umuyoruz. Halkın, vaatlere, yalanlara karnı tok. Plan tamamen seçim yatırımı DTP Diyarbakır Milletvekili Gültan Kışanak: GAP Planı, hükümetin hazırlayıp Meclis'e sunduğu 2008 yılı bütçesinde yoktu. İktidarın geçmiş dönem icraatı içinde de yoktu. DPT tarafından hazırlanan; kamuoyunda ve Meclis'te tartışılan 2013'e kadar planlamaları içeren 9. Kalkınma Planı'nda yoktu. Şimdi ne oldu da, AKP birden GAP'ı hatırladı? Bu konuda en önemli etken biziz. Biz DTP olarak eğitimden, sağlığa kadar mesafenin ne kadar açıldığını ortaya koyduk. AKP keşke samimi olsa, projeyi sonuçlandırsa. Ancak, yerel seçimler öncesi konuyu gündeme getirmeleri, şatafatlı bir tanıtım yapmaları bunun seçim yatırımı olduğunu gösteriyor. AKP'nin amacı DTP tabanı üzerinden siyaset yapmak. Ortada kaynak yok. Gösterdikleri tek kaynak İşsizlik Sigortası Fonu. Eğer AKP, GAP konusunda samimiyse, önceliğini oluşturuyorsa kaynak ayıracaktır. Hükümet Programı'nda, 9. Kalkınma Planı'nda önceliğini ve tercihini GAP'ın oluşturmadığını görüyoruz. Birden bire hatırlamasını seçim yatırımı olarak görüyoruz, hayata geçireceğini düşünmüyoruz. GAP, Türkiye'yi şaha kaldıracak AKP Şırnak Milletvekili Abdullah Veli Seyda: GAP sadece bölgenin değil, Türkiye'nin projesi; Bütün bölge ülkelerini, hattâ dünyayı olumlu etkileyecek önemli ve kapsamlı bir proje. Seçim bölgem olması nedeniyle de beni mutlu eden ve heyecanlandıran bir proje. Bu ölçekte önemli ve büyük projenin bir an önce hayata geçirilmesi gerekiyor. Geç kalındı, ama hükümetimiz döneminde bu konuda önemli atılım sağlanacak. Başbakanımız'ın üzerinde hassasiyetle durduğu bir proje. Hayata geçirildiğinde olumlu sonuçlar alınacak, sosyo-ekonomik açıdan çok önemli bir gelişme sağlanacak; özellikle işsizlik noktasında büyük katkı sağlayacak. Bu projeyle Türkiye bölgede şaha kalkacak. Kaynak konusunda mutlaka gerekli tedbirler alınmıştır. Sayın Başbakan ve ekonomiden sorumlu bakanlarımız tedbirini almış ve adımlarını buna göre atmışlardır. Kaynak konusunda sıkıntı yok AKP Şanlıurfa Milletvekili Zülfikâr İzol: GAP 32 yıllık geçmişi olan dev bir proje. Tamamlandığı zaman hem Türkiye hem de bölge ekonomisine ve istihdama ciddi bir katkı sağlayacak; tam anlamıyla faaliyete geçtiğinde 3.8 milyon insana iş kapısı olacak. GAP'ta elektrik projeleri önemli ölçüde tamamlanmış durumda. Sulama projeleri hazır; bunların bir kısmı ihale edildi, kalan bölümü de ihale edilecek. Şu anda her şey hazır, yapılacak işler belli, sadece ödenek aktarılması yeterli. Seçim bölgem olan Şanlıurfa'da da bir eksiğimiz yok. Ödenek aktarıldığı takdirde projeler hızla hayata geçecek. Kaynak konusunu sorun olarak görmüyorum. Kaynağı düşünülmemiş olsaydı Sayın Başbakan gidip bu paketi bölgede açıklamazdı. GAP'a yeniden start verildi, bundan sonra gerekli ödenekler aktarılacağına, projenin hızla ilerleyeceğine inanıyorum. Çünkü bu güne kadar AKP verdiği bütün sözleri yerine getirdi. Umarım popülist bir yaklaşım değildir CHP Adıyaman Milletvekili Şevket Köse: Bölge ve muhalefet milletvekili olarak çok sevindim; umarım popülist bir yaklaşım, bir rüya değildir. Yıllardır devam eden GAP'ın 5 yılda bitirilmesi planlanıyor. AKP 6 yıldır iktidarda; buna rağmen sanki seçimden yeni çıkmış gibi 30-35 yıldır bekleyen GAP'ı yeni gördü. Cumhuriyet tarihinin en büyük projesi, sosyal barış projesi, umarım popülist söylemlerle geçiştirilmez. GAP'ta elektrik yatırımları tamamlandı. Sulama ayağı çok önemli. Biz bu açılımda hükümetin gerçekten samimi olduğunu, yerel seçimlere dönük bir girişimde bulunmadığını düşünmek istiyoruz. Umarım, Diyarbakır ve diğer belediyeleri ele geçirmeye dönük değildir, böyle bir düşünceleri yoktur. İyi niyetle destekliyorum, sevinçle karşılıyorum. Nasıl bitirileceği belli değil CHP Gaziantep Milletvekili Akif Ekici: İnşallah verdikleri sözlerde dururlar; bugüne kadar verdikleri sözler gibi altı boş çıkmaz. Öncelikle bu projenin nasıl bitirileceği belli değil. Kaynak yok. Bu para nereden sağlanacak, nasıl yapacaklar belli değil. Cari açık bu boyuta ulaşmışken, büyük iç ve dış borç varken, yılda 56 katrilyon faiz ödenirken bu projenin hayali olduğu kanaatindeyim. Keşke ayakları yere basan insanlara güven veren toplumu kaynaştıran bir açıklama yapsalardı, bizleri daha mutlu ederlerdi. GAP elzem bir proje. Bir an önce bitirilmesini biz de isteriz ama inanamıyoruz. Bu hükümet 6 yıldır iş başında; tarımı çökertti, tarım emekçisi yaşamını sürdüremez duruma geldi. Biz hükümetten çiftçiye sahip çıkmasını istiyoruz." Proje güzel ama kaynağı yok Prof. Dr. Erdoğan Alkin (DÜNYA Gazetesi yazarı): Bizim gibi iktisatçıların kafasında her zaman kaynak sorunu vardır. Bunun kaynağı nerede? Bütün mesele burada. Eğer faiz dışı fazlayı değiştirerek veya bütçe açığını göze alarak veya borçlanmaya giderek bir finansman sağlanacaksa bu hem mali disiplini bozacaktır, hem de ekonomide ters etkiler yaratacaktır. Öbür taraftan, ekstra yeni vergilerle bu projeyi finanse etmek pek mümkün görünmüyor. Proje güzel, fakat, kaynağın nereden geleceği sorusu hepimizin kafasında. Sadece ben değil, bütün iktisatçılar, maliyeciler, yazar-çizerler; hepsi 'Bunun kaynağı nerede' diye soruyor. Çünkü böyle güzel projeleri hep dinledik de arkadan ya kaynak olmadığı için gerçekleştirilemedi ya da zorlama kaynakla enflasyon hızlandırıldı. İşsizlik Sigortası Fonu'ndan kaynak aktarılması da hatalı. Bir amaç için toplanan bir fonu, başka bir amaç için kullanmak doğru değil. Plan seçime dönük, kapatma davasına karşı manevra Prof. Dr. Mustafa Altıntaş (Gazi Üniversitesi İktisat Bölümü Öğretim Üyesi): Güneydoğu'daki terör olaylarını Silahlı Kuvvetleri kullanmaksızın çözümlemek konusunda AB ve ABD'nin talepleri oldu. Bazı kesimlerden ekonomik ve sosyal önlemler alın, şeklinde değerlendirmeler geldi. Daha önce de benzer paketler açıklandı. Aslında 18 GAP Paketi bir tez konusu olabilir. Açılan paketlerde proje üretiyoruz diye boşa harcanan bir enerji ve kaynak söz konusu. Bu projenin kaynağı yok, İşsizlik Sigortası Fonu'ndan alacaklar, bu yanlış! Sendikaların bu konuda ortaya çıkması gerekir ama, yapmıyorlar. Yaklaşan seçimler ve aynı zamanda (AKP) üzerindeki kapatma baskısını kamuoyu önünde dengeleme amacına dönük bir girişim olarak algılıyorum. Seçime dönüktür, ikincisi kapatma davasına karşı bir harekettir. AKP kapatma davasını hep istikrarla bir arada gördü. Şimdi ise 'Güneydoğu'da istikrarı sağlayacaktık, terörü önleyecektik, bunu da engellediniz' amaçlı bir koz olarak kullanmak istiyor. Yani, politik amaçlıdır. Onun dışında bir amacı yoktur. GAP İdaresi yetki ve yaptırım gücü istiyor GAP Eylem Planı'nın yürütülmesinde en önemli kuruluş olan GAP İdaresi Başkanlığı yetkisizlikten ve yaptırım gücü yokluğundan şikâyetçi. GAP İdaresi Başkanlığı'nın 2007 Yılı Faaliyet Raporu'nda bu talepler açıkça ortaya konulurken, alınması gereken tedbirler de sıralanıyor: Görev süresi netliğe kavuşturulmalı: Raporda, idarenin görev süresindeki belirsizlik, gerekli yasal düzenlemelerin yapılmamış olması nedeniyle, çok geniş görev tanımına rağmen yaptırım gücünün ve diğer kurumlar üzerinde yönlendirici etkisinin bulunmaması, idarenin genel bütçeye dahil edilmesi sonucu hareket alanını sınırlanması ve bütçe olanaklarının kısıtlı oluşu, GAP İdaresi Başkanlığı'nın zayıf yönleri olarak sıralanıyor. Kamu kurumlar ile koordinasyon güçlenmeli: Türkiye'nin ilk bölgesel kalkınma kuruluşu olan GAP İdaresi'nin mevcut deneyimleri ışığında, bölgedeki sosyal ve ekonomik kalkınmaya ivme kazandıracak yetkilerle donatılması isteniyor. Ayrıca, GAP bölgesine müdahil olan yaklaşık 40 kamu kurum ve kuruluşu arasında koordinasyonu sağlama işlevinin etkinleştirilmesi için de gerekli tedbirlerin alınması talep ediliyor. Nitelikli eleman için imkan verilmeli: Raporda, "GAP İdaresi'nin kurumsal ve finansal sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yönelik yasal düzenlemeler ivedilikle gerçekleştirilmeli; idarenin fonksiyonları çerçevesinde ihtiyaç duyulan yeterli sayıda ve nitelikli elemanın istihdam edilmesine yönelik düzenlemeler yapılmalıdır" ifadelerine yer veriliyor. GAP'ta son durum Kamu yatırımları: Master plan öngörüleri doğrultusunda belirlenen GAP kamu yatırımları finansman ihtiyacı 2007 yılı fiyatlarıyla 39 milyar YTL. 2006 yılı sonuna kadar tahmini olarak 23 milyar YTL harcama yapıldı ve nakdi gerçekleşme oranı yüzde 59.3 düzeyine ulaştı. GAP'ın ülke yatırımlarındaki payı; 2002'de yüzde 5.9, 2003'te yüzde 5.8, 2004'te yüzde 6.8, 2005'te yüzde 7.0, 2006'da yüzde 7.2, 2007'de yüzde 7.1 oldu. Enerji: 2006 sonu itibariyle Şanlıurfa HES'in bitmesiyle toplam 8 hidroelektrik santralı tamamlandı, santral kurulu güçleri itibariyle hidroelektrik enerji projelerinin yüzde 74'ü gerçekleşti. Karaya, Atatürk, Batman, Kralkızı, Dicle, Birecik ve Karkamış Hidroelektrik santrallarının işletmeye alınışından 2006 yılı sonuna kadar toplam 274.3 milyar kilovat-saat elektrik üretildi. Üretilen bu enerjinin parasal değeri 16.5 milyar dolar. Türkiye'de 2006 yılında üretilen 44 milyar kilovat-saatlik hidroelektrik enerji içinde GAP 21 milyar kilovat-saatlik hidroelektrik üretimiyle yüzde 48.5'lik paya sahip oldu. Tarım: GAP bölgesinde 2006 yılı itibariyle 260 bin 995 ha alan sulamaya açıldı. 114 bin 067 ha alanda halen sulama şebeke inşaatı devam etmekte. GAP sulama yatırımlarının fiziki gerçekleşmesi 2006 yılı itibariyle yüzde 14. 1995 yılından itibaren sulamanın başladığı Şanlıurfa-Harran Ovası'nda 30 bin ha alanda sulama öncesi kişi başına katma değer 596 dolar, 2006 yılında 859 dolar oldu. Sanayi: GAP bölgesinde biri Gaziantep diğeri Mardin'de olmak üzere 2 serbest bölge mevcut. 8 OSB tamamlandı, 11 OSB ise yatırım programında yer almakta. İnşaatı devam 4 OSB'de de üretime geçilmiş olup faaliyette 12 OSB bulunmakta. Bölgede, 2007 yılı itibariyle, 25 küçük sanayi sitesi faal durumda, 12 küçük sanayi sitesinin yapım çalışmaları ise devam etmekte. 2006 sonu itibariyle GAP bölgesinde 10 kişiden fazla işçi çalıştıran işletme sayısı bin 834. Bu işletmelerde toplam 80 bin 776 kişi istihdam edilmekte. Ulaştırma: 2006 yılı itibariyle GAP bölgesinde karayolu ağı uzunluğu 34 bin 975 km. Bunun 203 km'si otoyol, 5 bin 904 km'si devlet ve il yolu, 28 bin 361 km'si köy yolu. Türkiye devlet ve il yolu şebekesinin yüzde 9.2'si, köy yolları şebekesinin yüzde 10.1'i bölgede ve bölgedeki köylerin yüzde 98'i anayol ağına bağlanmış durumda. Bölgenin 7 ilinde havaalanı var. Türkiye'nin en büyük kargo havaalanı olan GAP Uluslararası Havaalanı 2007 yılında Şanlıurfa'da hizmete açıldı. Hidroelektriğin yüzde 48.5'i GAP'tan Barajlar Milyar kWh Eşdeğer milyon dolar Karakaya 8.6 516 Atatürk 8.9 533 Kralkızı 0.1 7 Karkamış 0.4 28 Dicle 0.2 13 Birecik 2.7 160 Batman 0.5 31 GAP 21.4 1.288 Türkiye 44 milyar - GAP'ın payı yüzde 48.5 Kümülatif elektrik üretimi 274.3 milyar kWh . Kaynak: GAP İdaresi Başkanlığı