İşte sektörel bazda istihdam stratejisi

 Veysel AĞDAR

İSTANBUL - Hazırlık çalışmalarının başladığı günden beri hükümet ile çalışma dünyası arasında hararetli tartışmalara konu olan "Ulusal İstihdam Stratejisi"nin ayrıntıları netleşti. Ekonomik krizlerin getirdiği istihdam sorununa karşı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı'nın kontrolünde işveren ve işçi temsilcilerinin katılımlarıyla şekillenen Ulusal İstihdam Stratejisi'nde öncelikli hedef gençler olacak.
Gazeteniz DÜNYA'nın ulaştığı Ulusal İstihdam Stratejisi'nin son şekline göre Kıdem Tazminat Fonu yine çok tartışılacak. Ekonomi kurmaylarının üzerinde titizlikle çalıştığı, önümüzdeki aylarda kamuoyuna açıklanması beklenen Ulusal İstihdam Stratejisi'nde bilişim, finans, inşaat, tarım, tekstil ve turizm sektörleri ön plana çıkıyor. Mesleki yeterlilik belgesi olanların istihdamının artırılması hedeflenen stratejide Türkiye'nin önümüzdeki yıllarda bu sektörlerde uygulayacağı sektörel istihdam politikaları şöyle:

Her yıl 10 bin bilişim
uzmanı yetiştirilecek

Ulusal İstihdam Stratejisi'nde bilişim sektörü için belirlenen hedefler arasında, her yıl 10 bin bilişim uzmanının yetiştirilmesi yer alıyor. Buna göre sektörde işgücü envanteri 2015'e kadar çıkarılmış olacak. Sektörün toplam istihdam içerisindeki payı 2017'ye yüzde 1.3, 2023'e gelindiğinde ise yüzde 3 seviyelerine çıkacak. Plana göre sektörün rekabet gücü artırılacak ve ihracata yönlendirilecek. İhracatta ise proje odaklı hizmetlere ve katma değeri yüksek telekomünikasyon, eğitim, sağlık ve savunma sanayi gibi sektörlere özel yazılım ürünlerine odaklanılması sağlanacak. Teknoparklarda ise yazılım faaliyetlerinin, bölgesel ve öncelikli endüstrileri destekleyecek şekilde ihtisaslaşmasına yönelik yapı kurulacak. Fikri mülkiyet haklarının korunmasına ilişkin mevzuat da, yazılım sektöründe etkin şekilde uygulanacak. Bilişim sektöründe Ar-Ge faaliyetlerine destek teşvikinden faydalanmak için çalışan sayısı şartı da 50'den 10'a indirilecek. Ayrıca üniversite-sanayi işbirliğinde proje gelirlerinin yüzde 90'ı proje çalışanlarına, yüzde 10'u üniversiteye verilecek. Doğrudan yabancı sermaye yatırımları için de uygun ortam oluşturulacak. Bu yolla sektörel bazda teknoloji transferi sağlanacak, firmaların uluslararası kalite sertifikasyonlarına sahip olmaları, iş yapma yetkinliklerinin geliştirilmesi ve finansmana erişimin kolaylaştırılmasına yönelik tedbirler hayata geçirilecek.

Az personelli banka
şubesi teşvik edilecek

Finans, istihdam için önemli bir sektör olarak yer alıyor. Strateji planında finans sektörünün istihdamdaki payının yüzde 1'den 2023'e kadar yüzde 2'ye çıkartılması öngörülüyor. Sektördeki engelli istihdamının ise 2015'e kadar yüzde 10 oranında artırılması planlanıyor. Stratejiye göre finans sektörünün bankacılık dışındaki alt sektörlerinin sektör içindeki payı da artırılacak. Ekim 2009'da açıklanmış olan "İstanbul Uluslararası Finans Merkezi Strateji Belgesi"nde yer alan öncelik ve tedbirler de hayata geçirilecek. Finans sektöründe yurtdışı fonların özendirilmesi kapsamında Sukuk Tahvili, gerekli altyapı tamamlanarak ilk aşamada Hazine tarafından ihraç edilecek. Strateji planında finans sektörü için yer alan en önemli öngörülerden biri de küçük yerleşim yerlerinde, az sayıda personelin istihdam edileceği uydu şubelerin açılması için bankalar özendirilecek olması. Buna göre 5'ten az istihdamlı ilave şube açılması halinde çalışanların sosyal güvenlik primi işveren payı devlet tarafından karşılanacak.

İnşaatın toplamdaki
payı yüzde 10 olacak

İnşaat sektörünün tarım dışı istihdam içindeki payı 2015'ten itibaren yüzde 10'a çıkarılacak. Sektörde çalışanların yüzde 30'u, 2023 yılına kadar mesleki yeterlilik sertifikasına sahip hale getirilecek. Sektördeki iş kazası sayısı ise 2015'e kadar yüzde 50 oranında azaltılacak. İnşaat sektörüne verilen teşviklerde, belirli sayının üzerinde işçi çalıştıran işyerleri için kademelendirme yapılarak istihdam kriteri uygulanacak. Ayrıca yurtdışı müteahhitlik hizmetlerinde Türk işgücü istihdamı, yurtdışında çalıştırılan işçilerin sosyal güvenlik ve diğer mevzuattan kaynaklanan sorunları giderilerek, teşvik edilecek.
Mesleki yeterlilik belgesi sahiplerinin eğitim aldıkları alanda istihdam edilmeleri halinde ilk bir yıl sosyal güvenlik primi işçi ve işveren payları devlet tarafından karşılanacak. Çalışanlara eğitim düzenleyen işverenlerin eğitim maliyetleri devlet tarafından desteklenecek. Bunun yanında iş sağlığı ile güvenliği önlemlerine uyan ve düşük iş kazası ile meslek hastalığı sayılarına sahip işverenlerin iş kazası ve meslek hastalığı primi kademeli olarak azaltılmak suretiyle devlet tarafından karşılanacak.

Tarımın istihdamdaki
payı kademeli düşecek

Ulusal İstihdam Stratejisi'nde tarım sektöründeki istihdamın azaltılması yer alıyor. Buna göre, toplam istihdam içindeki payı 2009'da yüzde 24.7 olan tarım sektöründeki istihdam oranı 2023'e kadar tedricen yüzde 15'e indirilecek. 2015'e kadar sektörde ücretli olarak çalışan işçiler temel mesleki ve beceri eğitimlerinden geçirilecek. Gerekli teknik ve yasal önlemler alınarak tarım sektöründeki çocuk işçiliği ise tamamıyla ortadan kaldırılacak. Tarım sektöründe kayıtdışı istihdam düzeyi de 2023'e kadar OECD ortalamasının altına indirilecek. Stratejiye göre tarım sektöründe kısa çalışma ödeneğine hak kazanma koşulları da kolaylaştırılacak. Ayrıca toplum yararına çalışma programlarında tarım sektöründen kopan işgücüne öncelik verilecek. Mevsimlik gezici tarım işçilerine İŞKUR tarafından ikamet ettikleri illerde mesleki ve beceri eğitim programları uygulanacak, mevsimlik gezici tarım işçilerinin göç etmeleri önlenecek. Bunun yanında kırsal alanda çocuk ve gençlerin karşılıksız burs ve kredi imkanları sağlanarak veya şartlı nakit transferinden yararlanma koşulları kolaylaştırılarak eğitimde kalmaları teşvik edilecek.

Tekstilde kadın istihdamı
2015'e kadar % 50 artacak
 

Tekstil sektörünün işgücü envanteri, iller bazında 2015'e kadar çıkarılacak. Sektörün meslek standartlarının belirlenmesine de devam edilecek. Tekstil sektöründe pozitif ayrımcılık uygulanacak ve kadın istihdam oranı 2015'e kadar yüzde 50 artırılacak. Kayıtdışılığı önlemeye yönelik teşvik edici politikalarla birlikte, denetimler artırılarak 2015'e kadar kayıtdışılık yüzde 50 oranında azaltılacak. Sektörde çalışan işçilerin yüzde 50'sinin ise 2017'ye kadar sertifika sahibi olması sağlanacak. Tekstil sektöründe mesleki yeterlilik belgesi sahiplerinin eğitim aldıkları alanda istihdam edilmeleri halinde ilk bir yıl sosyal güvenlik primi işçi ve işveren payları devlet tarafından karşılanacak. Sigortalı işçi sayısını esas alan teşvik sistemleri devreye sokulacak. Ayrıca, işyerinde çalışan işçi sayısına bakılmaksızın işçi ücretlerinin banka kanalıyla ödenmesi sağlanacak. Tekstilde, SSK primi işveren hissesinin tamamının (asgari ücret üzerinden) Hazine tarafından karşılanma süresi; birinci bölgede 1 yıl, ikinci bölgede 3 yıl, üçüncü bölgede 5 yıl ve dördüncü bölgede 7 yıl olarak belirlendi.
Bunun yanına tekstil sektörüne verilecek destekle sektörün üretim kapasitesi ve katma değer yaratma potansiyeli artırılacak. Azami 5 yıl süre ile Ar-Ge ve çevre yatırımlarında 300 bin lira, diğer yatırımlarda 500 bin lira ve kredinin sabit yatırım tutarının azami yüzde 70 oranındaki kısmına faiz desteği uygulanacak.

Turizmde sezon bitecek
ama sigorta bitmeyecek

Turizm sektörünün işgücü envanteri de iller bazında olmak üzere 2015'e kadar çıkarılacak. İller düzeyinde işgücü piyasası ihtiyaç analizi 2015 yılına kadar tamamlanacak. Sektörün meslek standartları da bu tarihe kadar belirlenecek. 2023 yılına gelindiğinde 400 bin işçi meslek içi eğitimden geçirilecek, bir milyon kişiye sektöre yönelik işgücü yetiştirme eğitimi verilecek. Turizmin toplam istihdam içindeki payı 2023'e kadar yüzde 15'e çıkarılacak. Kayıtdışılık ise 2023'e kadar yüzde 5 seviyesine inmiş olacak. Turizm sektörünün en büyük sorunlarından biri olan sezon kapandıktan sonra çalışanların işten çıkarılması veya iş sözleşmesinin askıya alınması gibi sorunlar da strateji de düşünüldü. Stratejide bu durumların önlenmesi için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) işveren payının devlet tarafından karşılanması öngörüldü. Sezon sonunda çalışanların işten çıkarılmasını ve iş sözleşmelerinin askıya alınmasını önlemek amacıyla işyerlerinin doluluk oranı dikkate alınarak, 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'nun  Ek 2. maddesinde sezon dışında çalıştırılan işçilere kısa çalışma ödeneği verilebilmesine yönelik düzenleme yapılacak. Sektörde, 5763 sayılı Kanun ile getirilen ilave kadın ve genç istihdamına yönelik teşvik, vergi indirimlerini de kapsayacak şekilde genişletilecek. Bu sektör için ayrıca mesleki yeterlilik belgesi sahiplerinin eğitim aldıkları alanda istihdam edilmeleri halinde ilk yıl sosyal güvenlik primi işçi ve işveren payları devlet tarafından karşılanacak. Denetimlerin etkinliği yabancı kaçak işçi çalıştırılması önlenecek biçimde artırılacak ve teşvik sistemi yenilenecek. İşgücü piyasası esnekleşecek ve istihdam yükleri azaltılacak.

Prof. Dr. Cem KILIÇ/DÜNYA yazarı

Bilişim ve finans sektörleri öne çıkıyor

Ulusal İstihdam Stratejisi içinde sektör eylem planının belirlenmesi oldukça önemli. Özellikle bilişim ve finans sektörü öne çıkıyor.
Ar-Ge teşviklerinden KOBİ'ler de yararlanacak. Özellikle bu sektörlerde mesleki yeterlilik belgesi olanların ve istihdam edilenlerin işveren sigorta primlerinin 1 yıl boyunca devlet tarafından karşılanacak olması istihdam açısından önemli bir avantaj sağlıyor. Diğer yandan devlet, turizm ve tekstil sektörlerinde de eğitimli personel çalıştıranları prim yoluyla teşvik edecek. Tekstil sektöründe kadın çalışan istihdamının önümüzdeki 3 yıl içinde yüzde 50 oranında artırılması hedeflenirken, turizmde de mevsim dışında istihdam yapılması için işveren primlerini devlet karşılayacak. Ayrıca tarım dışı kapsamında kalanların kamu işlerinde istihdam edilmesinin hedeflenmesi de işsizliğin azaltılması açısından önemli bir adım.