Sistemde kalacak doğalgaz sanayiciyi yeniden yatırıma yöneltecek

Esra ÖZARFAT

BURSA - Yenilenebilir enerji payı artarken riskler de beraberinde artıyor. Sistemi güvenli tutabilmek için "Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmelik Taslağı" ile doğalgaz santrallerinin de sistem içinde kalması planlanırken, yatırımcıların yeniden doğalgazdan elektrik üretmeye yöneleceği düşünülüyor.

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun (EPDK) web sitesinde görüşe açılan "Elektrik Piyasası Kapasite Mekanizması Yönetmelik Taslağı"nda görüş bildirme süresi 4 Ekim'de sona erdi. Taslakta arz güvenliğinin temini için gerekli yedek kapasite de dâhil olmak üzere yeterli kurulu güç kapasitesinin oluşturulması ve sistem güvenliğinin temini için güvenilir kurulu güç kapasitesinin korunması amacıyla yerli kaynaklara öncelik veren kapasite mekanizmaları oluşturulmasına ilişkin usul ve esaslar yer alıyor. Son yıllarda gerek maliyet artışlarından gerekse eskiyen teknolojilerinden dolayı rekabetçiliğini kaybeden pek çok doğalgaz santrali kapısına kilit vurmuştu. Doğalgazdan elektrik üretiminden çekilen pek çok grup başta rüzgar, HES ve güneş olmak üzere yenilenebilir enerji kaynakları yatırımlarına yönelmişti. Türkiye'de yenilenebilir enerjinin kurulu kapasitesi 16 bin megavatın üzerinde. Doğalgazdan elde edilen enerjinin oranı ise yüzde 30'lar seviyesinde.

Arz güvenliği, depolama konusunda yeterli mesafe alınamaması ve riski azaltma gibi nedenlerle belli bir oranın üzerinde olması gereken doğalgaz yatırımları, taslak kapsamında yeniden gündeme geldi. Sektör temsilcileri taslağın hazırlanmasında geçen yıl mart ayında yaşanan ve OSB'leri etkileyen elektrik kesintileri ile yenilenebilir enerjideki arz dengesizliğinin oluşturduğu risklerin fark edilmesinin etkili olduğunu savunuyor. Taslakla birlikte EPDK, kapasite güvenliği için desteklemeye gidecek. Kapasite desteklemesi içerisinde pay ve megavat büyüklüğü olarak doğalgaz santralleri önemli bir yer tutuyor. Destek kapsamına alınarak sistem içinde kalması sağlanacak olan doğalgaz santralleri için belli kriterler getirildi. Bu kriterler santralin verimli, yeni teknoloji, belli bir gücün üzerinde ve istendiği zaman emre amade olması. Öte yandan sektör temsilcileri doğalgaz sektörünün de elektrik piyasası gibi saatlik değişebilen bir borsa sistemi kurulmasının sektöre yeni fırsatlar yaratacağı görüşünde.

BOSEN Genel Müdürü Cengiz: Doğalgaz santralleri sistemin sigortası

BOSEN Elektrik Enerjisi Toptan Satış A.Ş. Genel Müdürü Şahin Cengiz, sektörden çekilmeler olmasına rağmen doğalgaz çevrim santrallerinin kullanılır olmaya devam edeceğini belirterek şunları söyledi:

"Yeni yapılan verimli santrallere yönelik bir çalışma. BOSEN de 2010'da devreye aldığı yatırımla hem yaş hem de verimlilik yönünden desteklemeden yararlanabilecek olan santraller arasında. Bu süreç doğalgaz santrallerinin yeniden açılmasını sağlayabilir. Yenilenebilir enerji arttıkça arz güvenliği adına risk de artıyor. Rüzgar ve güneş santrallerini istediğiniz an enerjiye çeviremiyorsunuz. Doğalgazın toplam üretimdeki payının belli bir seviyenin altına düşmemesi gerekir. Teknik olarak bu yüzde 25'tir. Bunu sistemin sigortası olarak görebiliriz. Bu yönetmelik bizim derdimize ne kadar derman olur bilmiyorum ama artık bir şeylerin son noktaya geldiğinin kabullenildiği manasına geliyor. 2016 sonu 2017 başında çok büyük sıkıntılar yaşadık. Doğalgaz kısıtları yüzde 90'lara ulaştı. İletim hatlarının devrilmesi söz konusu oldu. O evrede yakın çevremizdeki OSB'ler ciddi zarar gördüler."

Doğalgaz sektörünün de elektrik piyasası gibi saatlik değişebilen bir borsa sistemi olması noktasında çalışmalar yürütüldüğünü ifade eden Cengiz, "Bizim işimizi biraz daha zorlaştıracaktır ama diğer yandan fırsatlar da yaratacaktır" diye konuştu.

Kemitaş Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Yılmaz:
Piyasa fiyatlarına elektrik üretimi mümkün olursa eski yatırımlar tekrar devreye girer

Maliyetlerden dolayı doğalgazdan elektrik enerjisi üretimi yatırımlarını kapattıklarını belirten Kemitaş Yönetim Kurulu Başkanı Mahmut Yılmaz, yeni yatırımlar olmasa bile eğer piyasa fiyatlarına elektrik üretimi mümkün olursa eski yatırımların tekrar devreye girebileceğini söyledi. Yılmaz, "Burada devletin yapacağı bir şey daha var. TEİAŞ'ın megavat başına olan iletim bedellerini de biraz geri çekerlerse tahmin ediyorum doğalgaz santralleri çalışır. Yenilenebilir enerji mutlaka olmalı, bu işin tamamlayıcı unsurlarından bir tanesi. Ama yenilenebilir enerjide frekans kontrolü baz yükte çalışan santrallere göre daha zor. Sistemi ayakta tutmak için böyle bir adıma ihtiyaç var" diye konuştu.

"Fiyat uygulamalarında özel şirketlerin önü açılmalı"

Kendi tesislerinin enerji ihtiyacını karşılamak için 2001 yılında doğalgaz santrali kurarak enerji sektörüne adım atan Akbaş Holding, bugün 14 megavatlık bir doğalgaz çevrim santraline sahip. Akbaş Holding İcra Kurulu Üyesi Yunus Aydın şu değerlendirmeyi yaptı: "İhracatın artışı enerji tüketiminin de artışı anlamına geliyor. Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarının kapasitesi ve ihtiyacı karşılama oranları belli. Türkiye ya nükleer enerjiyi devreye sokacak ya da alternatif enerji kaynağı oluşturacak. Şu anda en pratikte önüne koyabileceği çözüm yolu doğalgaz santralleri. Doğalgaz santrallerinin de sistemde kalabilmesi için fiyat uygulamalarında özel şirketlerin önünün açılması gerekiyor. Şu anda toptancı konumda firma kalmadı."

Faaliyetlerine son veren şirketlerden bazıları

Harput Holding enerji şirketi HG Enerji'ye ait Kütahya'da bulunan 57,73 MWe kapasiteli HG Enerji, Kütahya Doğalgaz Santrali'nin faaliyetlerine 2016 yılında son vermişti. Nuh Enerji'ye ait Kocaeli'de bulunan doğalgaz kombine çevrim santrali de geçen yıl faaliyetlerini durdurdu. Aksa Enerji, Van Doğalgaz Çevrim Santrali'ni piyasa koşullarını gerekçe göstererek 2015 yılında kapattı. Sönmez Enerji ise Uşak Karma Organize Sanayi Bölgesi'nde 2003 yılında devreye aldığı tesisin faaliyetlerine geçtiğimiz yıllarda son vererek çekilmişti. BİS Enerji de 2015 yılında kapısına kilit vurdu.