TAEK'in kayıt ve raporlara ilişkin usul ve esasları belirlendi

ANKARA - Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK), araştırma reaktörlerinde meydana gelen olağan dışı olayların bildirim ve raporlanması, nükleer güvenlik hedeflerine ulaşılabilmesi için uyulması gereken özel güvenlik ilkeleri ile araştırma reaktörlerinin işletilmesi sırasında düzenli olarak tutulması gereken kayıt ve raporlara ilişkin usul ve esasları belirledi.

TAEK'in, "Araştırma Reaktörlerinde Olağan dışı Olay Bildirim ve Raporlama Yönetmeliği", "Araştırma Reaktörlerinin Güvenliği İçin Özel İlkeler Yönetmeliği" ile "Araştırma Reaktörlerinde Kayıt ve Raporlama Yönetmeliği" Resmi Gazete'nin bugünkü sayısında yayımlandı.

Araştırma Reaktörlerinde Olağan dışı Olay Bildirim ve Raporlama Yönetmeliği, araştırma reaktörlerinde meydana gelen olağan dışı olayların bildirim ve raporlanmasına ilişkin usul ve esasları kapsıyor.

Yönetmeliğe göre, tesiste olağandışı bir olay meydana gelmesi durumunda, olayı izleyen 2 gün içerisinde olağan dışı olay bildirim formu elektronik ortamda doldurularak Kuruma iletilecek. Olayın boyutu acil durum prosedürlerinin uygulanmasını gerektiriyorsa, 12 saati aşmamak koşuluyla, acil durum müdahalelerini engellemeyecek en kısa sürede olay Kuruma telefon ile bildirilecek.

Tesiste olağan dışı bir olay meydana gelmesi durumunda, olay bütünüyle çözümlendikten sonra, olaya ilişkin bilgi ve değerlendirmeler Kuruma bir  rapor halinde sunulacak.

Özel güvenlik ilkeleri

Resmi Gazete'de yayımlanan Araştırma Reaktörlerinin Güvenliği İçin Özel İlkeler Yönetmeliği de, araştırma reaktörlerinde Kurum tarafından tanımlanan nükleer güvenlik hedeflerine ulaşılabilmesi için uyulması gereken özel güvenlik ilkelerini belirliyor.

Yönetmelik, araştırma reaktörlerinin tasarımı, inşası, işletmeye alınması, işletilmesi ve işletmeden çıkarılması aşamalarındaki etkinliklere uygulanacak.

Yönetmeliğe göre, tasarıma temel oluşturacak sınırlayıcı parametreler deneyleri de içeren tüm olay senaryoları incelenerek belirlenecek. Bu parametrelere ait tasarım limitleri normal işletme ve kaza koşullarında reaktör koruna önemli bir hasar verilmeyeceğini ve radyoaktif madde salımı sonucu maruz kalınan radyasyon dozunun Kurumun belirlediği sınırlar içinde kalacağını yüksek bir güvenilirlikle garanti altına alacak şekilde saptanacak.

Reaktörün öngörülen tasarım özelliklerine göre güvenliğin sağlanmasını garanti altına almak için yerine getirilmesi gereken bütün güvenlik fonksiyonları belirlenecek ve beklenen işletme olayları ile kaza koşullarında bu fonksiyonları yerine getirecek mühendislik güvenlik özellikleri ve güvenlik sistemleri tasarıma dahil edilecek.

Güvenlik fonksiyonlarının belirli bir güvenilirlikle yerine getirilebilmesi için tasarımda gereken önlemler alınacak. Normal işletme koşullarında reaktör güvenliğini etkileyebilecek veya geliştirebilecek faktörler tasarımda dikkate alınır.

İşletmeye alma programı

Yetkilendirilen kişi, yapı, sistem ve bileşenlerin tasarım hedefleriyle uyumlu ve performans kriterlerini karşılayacak şekilde kurulduğunu gösterecek bir işletmeye alma programı uygulayacak.

İşletmeye alma programı, inşaatı gerçekleştiren organizasyon ile işletme organizasyonu tarafından ortak olarak hazırlanıp uygulanacak. İşletmeye alma, aşamalar halinde yürütülecek, aşamalarından biri başarıyla bitirilmeden diğerine geçilemeyecek. Her aşamada yer alan testlerin gereken ayrıntıdaki sonuçları bir kalite temini programı çerçevesinde dokümante edilecek ve tesisin ömrü boyunca korunacak.

Deney düzeneklerinin işletmeye alınmasına özel önem verilecek.

Güvenlik sınırları

Tesisin güvenlik analizlerine dayanılarak, halkın ve çalışanların sağlık ve güvenliği ile çevreyi korumayı garanti altına alan ve tesisin güvenli işletiminin bütünsel bir çerçevesini çizen işletme sınır ve koşulları (İSK) oluşturulacak.

Güvenlik sınırları, normal işletme koşulları ve tasarımda kapsanan kazalar durumlarında hiçbir şekilde aşılmayacak.

Tesisin güvenli bir şekilde işletilmesini garanti altına almak üzere bakım-onarım çalışmaları, düzenli test ve denetimler yapılacak. Tüm bakım-onarım, test ve denetimler yazılı prosedürler çerçevesinde, düzenli aralıklarla ve yetkin personel tarafından yapılacak. Özellikle güvenlik açısından önemli bileşenler için yaşlanma etkileri bir yaşlanma yönetimi programı çerçevesinde dikkate alınacak.

Tesiste tanımlı tüm deneyler ve ışınlamalar yazılı ve onaylı prosedürler çerçevesinde uygulanacak ve uygulamalarda radyasyona maruz kalmanın mümkün ve makul olan en düşük düzeyde tutulmasına önem verilecek.

Tesiste yapılacak tüm değişiklikler için Kurumun belirlediği prosedürler çerçevesinde onay alınacak.

Acil durum planlama

Tesiste olabilecek kazalar sırasında uygulanmak üzere Kurum tarafından onaylı bir acil durum planı bulundurulacak.

Acil durum planında acil durum organizasyonu, kazaların radyolojik sonuçlarına göre sınıflandırması, acil durum planlama bölgesi tanıtılması, acil durumlarda müdahale ve koruyucu önlemler, ilgili ekipman, tesis ve prosedürler, acil durumun sona erme koşulları ile tesisteki acil durum hazırlıkları tanımlanacak.

Çalışanların ve halkın radyasyondan korunmasını ön plana alan bir işletmeden çıkarma programı hazırlanacak ve Kurumdan gerekli yetki alındıktan sonra uygulanacak.

Araştırma reaktörlerinde kayıt ve raporlama

Araştırma Reaktörlerinde Kayıt ve Raporlama Yönetmeliği de, araştırma reaktörlerinin işletilmesi sırasında düzenli olarak tutulması gereken kayıtlar ile Kuruma sunulması gereken raporlara ilişkin esasları düzenliyor.

Yönetmeliğe göre, tesiste, reaktörün çalıştırıldığı veya bir yakıt hareketinin  olduğu durumlarda gerekli bilgilerin kaydedileceği bir işletme kayıt defteri bulundurulacak.

Reaktörün çalıştığı süre boyunca en fazla iki saatlik aralıklarla reaktör gücü, kontrol çubuklarının son pozisyonları ve reaktör binasındaki radyasyon ölçerlerinin değerleri ile gerekli görülen diğer parametreler görevli operatör tarafından izleme çizelgesine kaydedilecek.

İşletme prosedürleri uyarınca periyodik olarak yapılan bakım, kalibrasyon, test ve denetimler ile onarım çalışmalarının kayıtları ilgili personel tarafından tutulacak.

Çevresel izleme ve bireysel doz raporu yılbaşından itibaren altı aylık dönemlere ilişkin olarak dönemi takip eden bir ay içinde Kuruma sunulacak. Bu rapor, çalışanların maruz kaldığı iç ve dış dozlara ait ölçüm ve hesaplamalara ilişkin aylık tablolar ile saha dışı radyolojik çevresel izleme programı olan reaktörlerde program sonuçları ve bunların analizlerini, radyoaktif madde salımına ve dağılımına ilişkin bilgileri ve tüm olağan dışı bulguları içerecek.

Tesiste meydana gelen olağandışı olaylara ilişkin raporlar ile nükleer maddelere ilişkin raporlar ilgili mevzuat hükümleri uyarınca Kuruma sunulacak.

Bugün itibariyle yürürlüğe giren yönetmelikleri, TAEK Başkanı yürütECEK.