Türk insanı Cumhuriyet’le 253 kat zenginleşti

HÜSEYİN GÖKÇE

Birçok dünya devine karşı verilen Kurtuluş Savaşı’nın ardından, 29 Ekim 1923 yılında kurulan Türkiye Cumhuriyeti, kuruluş anından itibaren eş zamanlı olarak “Ekonomik Kurtuluş Savaşı” vermeye başladı.

Cumhuriyetin ilk yıllarında neredeyse sıfır noktasında olan sanayi, zaman içinde yerini önemli bir büyüme sürecine bıraktı. Dünyanın yaşadığı büyük ekonomik krizlerden etkilenen Türkiye ekonomisi, 1980’den itibaren dışa açılmaya başladı. Bu tarihten itibaren ekonomik büyümeye dış ticaretin büyük etkisi oldu. gelinen noktada 565 milyon dolar olan milli gelir 1 trilyon dolar sınırına kadar yaklaştı. Ancak ilk yıllarda etkisi çok fazla görülmeyen kur, ekonomik büyüklükleri zorlamaya başladı ve içinde bulunduğumuz 2018 yılında milli gelirin dolar cinsinden gerilemesine yol açtı. DÜNYA’nın derlediği verilere göre, 95 yıllık Cumhuriyet döneminde nüfus yaklaşık 6.5 kat, milli gelir dolar bazında bin 633 kat, kişi başına milli gelir ise 253 kat büyüdü. Türkiye’nin 1923’te 565 milyon dolar olan milli geliri, 2018 yılında 900 milyar doların üzerine çıkması öngörüldü. Ancak 3.73 liradan hesaplanan dolar kurunun yılın önemli bölümünde 5.5 liranın üzerinde seyretmesi, milli gelirin dolar cinsinden gerilemesine yol açması bekleniyor. 1923’te sadece 45 dolar olan, özellikle 2000’li yıllarda hızla büyüyerek 2008’de 10 bin doları geçen kişi başına milli gelir, kriz dönemlerindeki küçülmenin yanı sıra bu yıl da döviz kurlarındaki artışla birlikte 10 bin dolar seviyelerinde seyredecek.

Nüfus her yıl bir milyon artıyor

Cumhuriyet ilan edildiğinde 12 milyon 475 bin olan Türkiye nüfusu, 2000 yılında 64 milyon 259 bine yükselirken. Bu tarihten itibaren her yıl yaklaşık 1 milyon kişi civarında artış gösterdi ve 2007 yılında 70 milyon 586 bin ile ilk kez 70 milyonun üzerine çıktı. 2010’da 73 milyon 722 bine yükselen nüfus geride bıraktığımız 2017 yılında ise 80 milyon sınırını aşarak 80 milyon 810 bine yükseldi. 2018 yılında Türkiye nüfusunun 82 milyona yaklaşması öngörülüyor.

Milli gelir bin 600 kat arttı

Cumhuriyetin ilk yıllarında neredeyse tamamı tarımsal üretimden sağlanan milli gelir içinde zaman içinde sanayinin ağırlığı yükseldi ve potansiyeli yansıtmasa da daha katma değerli üretim gerçekleştirilmeye başlandı. Özellikle inşaat sektöründe çok iyi noktalara gelen Türkiye, savunma sanayi başta olmak üzere makine üretiminde de hatırı sayılır bir gelişme yakaladı.1923 yılında 565 milyon dolar olan milli gelir, 1980’de 68.3 milyar dolara, 1990’da 150.4 milyar dolara, 2000’de 265.3 milyar dolara, 2010’da 730 milyar dolara yükseldi. İçinde bulunduğumuz 2018 yılında milli gelirin 900 milyar doların üzerine çıkması öngörüldü. Ancak yılın ikinci yarısından itibaren dövizde yaşanan dalgalanmayla birlikte öngörülen milli gelir seviyesinin yakalanmasını zorlaştırdı. Kişi başına düşen milli gelirde de Cumhuriyet döneminde büyük ilerleme sağlandı. İlk yıl sadece 45 dolar seviyesinde olan milli gelir, 1980’de bin 539 dolar, 1990’da 2 bin 730 dolar, 2000’de 4 bin 130 dolar olurken, 2008 yılında ilk kez 10 bin doların üzerine çıktı. Bu tarihten itibaren Türkiye’de milli gelir 10 bin dolar aralığında sıkıştı kaldı. Milli gelirin 2018 yılında 10 bin doların altında olması bekleniyor

İhracatta 3 bin 300 kat artış

Ekonominin dışa açılmasıyla birlikte 1980’li yıllardan itibaren hareketlenen dış ticarette açık miktarı büyüse de Türkiye Cumhuriyet döneminden bu yana ihracatını 3 bin 300 katın üzerinde artırdı. 1923’te 51 milyon dolar olan ihracat, 2000 yılında 27 milyar 775 milyon dolar, 2010’da 111 milyar 700 milyon dola, 2017 yılında 156 milyar 992 milyon dolara çıktı. İhracatın 2018 yılında 169 milyar doların üzerine çıkarak yeni bir rekora imza atması bekleniyor. İthalatta da benzer bir seyir gözlendi. Cumhuriyetin ilk yılında 87 milyon dolar olan ithalat, 2000’de 54 milyar dolar, 2010’da 177.5 milyar dolar, 2017’de 233.7 milyar dolara çıktı. 2018 yılında ise ithalatın 237 milyar dolar olması öngörülüyor.

Cari açık artışı bin 360 kat

1950 yılında 50 milyon dolar seviyesinde olan cari açık, 2004 yılında ilk kez 10 milyar doların üzerine çıkarak 14 milyar 431 milyon dolar olarak hesaplandı. 2008’de 41 milyar 946 milyon dolara yükselen cari açık, 2013’te 63 milyar dolar, 2014’te 43 milyar dolar, 2017’de 47 milyar dolar olurken, 2018 yılında 54 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmesi öngörülüyor.