Türkiye Avrupa refah liginde sıra kaybetti

Naki BAKIR

İSTANBUL - Türkiye, 2011 yılında Avrupa ve bölgesindeki 37 ülke içinde satın alma gücü paritesine göre kişi başına gayri safi yurt içi hasılada (GSYH) 30'uncu sıradaki yerini korurken, gerçek kişisel tüketim hacminde bir basamak düşerek 29'unculuğa geriledi. Buna göre AB bölgesinde yaşanan ekonomik kriz ve resesyona rağmen Türkiye, her iki bazda da 27 ülke ortalamasının yaklaşık yarısı düzeyinde kaldı.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK),  EUROSTAT ve OECD işbirliğiyle yürütülen Satın alma Gücü Paritesi, 2009, 2010 ve 2011 Yılı Avrupa Karşılaştırma Programı sonuçlarını açıklandı. Karşılaştırmalarda,  27 AB ülkesi ile Türkiye, Makedonya, Karadağ ve Sırbistan olmak üzere 4 aday ülke, İsviçre, İzlanda ve Norveç'in oluşturduğu 3 EFTA ülkesi ve Arnavutluk ve Bosna-Hersek'ten oluşan 2 potansiyel aday ülkeyi kapsandı. Satın alma gücü paritesi değerleri kullanılarak elde edilen GSYH ve gerçek kişisel tüketime ilişkin kişi başına hacim endeksleri, AB'ye üye 27 ülkenin ortalaması 100 olacak şekilde 37 ülke için kişi başına reel değerleri ifade eder şekilde ayrı ayrı hesaplandı.

Türkiye tüketimde irtifa kaybetti

Türkiye'nin kişi başına GSYH sıralamalarındaki yeri önceki yıla değişmezken, gerçek tüketim hacmi endeksine göre sıralamada bir basamak aşağı düştüğü dikkati çekti. 27 AB ülkesi ortalamasında değeri 100 kabul edilen kişi başına GSYH Türkiye'de 50'den 52'ye, gerçek kişisel tüketim değeri de 54'ten 57'ye yükseldi. Buna göre Türkiye kişi başına GSYH sıralamasında 30'unculuğunu korurken, gerçek tüketim hacmine göre sıralamada da 29'unculuktan 30'unculuğa geriledi.

2011'de AB ekonomisindeki daralma ve Türkiye ekonomisindeki hızlı büyümeye rağmen, Türk insanının refah düzeyinin, hala 27 AB ülkesi ortalamasının yaklaşık yarısı düzeyinde kalmaya devam ettiği belirlendi. 37 ülkenin en zengini olan Lüksemburg'un ise kişi başına milli gelirde Türkiye'ye göre 5.2 kat, gerçek kişisel tüketimde de 2.2 kat daha yüksek olduğu dikkati çekti. Bu da başka bir deyişle bir Lüksemburglunun kişi başına gelirde yaklaşık 5, gerçek kişisel tüketimde ise 2.5 Türk'e bedel olduğunu gösteriyor.

Ülkelerin gelişmişlik ve refah düzeylerinin karşılaştırılmasında kişi başına GSYH temel alınırken, tüketicilerin göreli refah düzeylerinin karşılaştırılmasında kişi başına Gerçek Bireysel Tüketim endeksleri daha uygun bir gösterge olarak kabul ediliyor. Gerçek bireysel tüketim, tüketicilerin satın aldığı mal ve hizmetlere ek olarak devlet veya kar amacı olmayan kuruluşlar tarafından sağlanan eğitim, sağlık gibi hizmetleri de kapsıyor.

En zengin Lüksemburg

2011 yılı sonuçlarına göre, Lüksemburg 271 ile hem GSYH, hem de 140 ile gerçek kişisel tüketime ilişkin kişi başına hacim endeksi en yüksek ülke olmaya devam etti. Buna göre Lüksemburg,  AB-27 ortalamasının neredeyse 3 katı bir kişi başına gelir ve yaklaşık 1.5 katı kişi başına tüketim düzeyi sergiledi. Kişi başına GSYH endeksi 4 puan artan Lüksemburg'un gerçek tüketim endeksi ise 1 puan geriledi.  Norveç, İsviçre, Hollanda, İrlanda, Avusturya, İsveç, Danimarka, Almanya, Belçika, Finlandiya, İzlanda, İngiltere, Fransa, İtalya ve İspanya kişi başına GSYH değeri en yüksek ülkeler arasında yer aldı. Kişi başına gerçek tüketim endeksinde de Lüksemburg'u sırasıyla Norveç, İsviçre, Almanya, Avusturya, İngiltere, İsveç, Hollanda, Danimarka, Fransa, Finlandiya, Belçika ve İzlanda izledi.

Kişi başına GSYH endeksine göre AB ortalaması 100 kabul edildiğinde 37 ülkenin en yoksulları 30 endeks değeriyle Arnavutluk ve Bosna-Hersek oldu. Bu bazda Romanya 49, Bulgaristan 46, Karadağ 42, Makedonya ve Sırbistan da 35 endeks değeriyle Türkiye'den daha yoksul ülkeleri oluşturdu. Gerçek Kişisel Tüketime ait kişi başına hacim endeksine göre de Arnavutluk 34 endeks değeriyle en son sırada yer aldı. Sırasıyla Romanya, Bulgaristan, Sırbistan, Makedonya ve Bosna-Hersek de kişi başına gerçek tüketimi Türkiye'den daha düşük ülkeler olarak belirlendi.
 

Yunanistan Türkiye'den 12 basamak üstte

Bu arada yaşadığı ağır ekonomik kriz nedeniyle "iflası" konuşulan Yunanistan ise kişi başına GSYH'de 18'incilikten 21'inciliğe, gerçek kişisel tüketimde de 17'ncilikten 18'inciliğe düştü.  Buna rağmen Yunanistan,  kişi başına GSYH hacim endeksinde 79 değeriyle Türkiye'nin 9 basamak; gerçek tüketim endeksinde de 91 değeriyle 12 basamak üzerinde yer aldı.

Fiyat düzeyi en yüksek İsviçre, en düşük Makedonya

Öte yandan, ülkelerin ulusal para birimlerinin karşılaştırmalı olarak alım gücünü gösteren fiyat düzeyi endeksi de 2011 itibariyle Türkiye için 57 olarak belirlendi. Bu değer, AB ülkeleri genelinde 100 Euro karşılığı satın alınan aynı mal ve hizmet sepetinin Türkiye'de 57 Euro karşılığı Türk Lirası ile satın alınabileceğini gösteriyor. Buna göre yapılan karşılaştırmada, 37 ülke arasında fiyat düzeyi en yüksek ülke 165 ile İsviçre, en düşük ülke ise 42 ile Makedonya olarak belirlendi. Döviz kuru, fiyat düzeylerinin belirlenmesinde önemli bir etkiye sahip bulunuyor. Ayrıca yıllar itibariyle döviz kurunda meydana gelen dalgalanmalar fiyat düzeylerini de etkiliyor.

Satın alma gücü paritesi ile karşılaştırma

Farklı ulusal paralarla ifade edilen ekonomik göstergelerin ortak para birimine dönüştürülmesinde kullanılan, ulusal para birimlerinin satın alma gücünü eşitleyen değişim oranına "Satın alma Gücü Paritesi" deniyor. Satın alma gücü paritesi, belirli bir mal ve hizmet sepetinin satın alınması için gereken ulusal para tutarlarının birbirine oranını gösteriyor. Bu oran kullanılarak ortak bir para birimine dönüştürülen harcamalar ülkeler arasında anlamlı karşılaştırmaların yapılabilmesini sağlıyor.