Türkiye’de kurumlar yeniden güçlendirilmeli

Birol BOZKURT

Maliye Hesap Uzmanla­rı Vakfı (HUV), dün­yanın önde gelen ikti­satçılarını ‘Yakın Gelecekte Dün­ya ve Türkiye’ panelinde bir araya getirdi. Sabancı Üniversitesi’n­den Prof. Dr. Özgür Demirtaş’ın moderatörlüğünü üstlendiği pa­nelde, Massachusettes Üniver­sitesi’nden Prof. Dr. Daron Ace­moğlu ve Johns Hopkins Üniver­sitesi’nden Prof. Dr. Steve Hanke konuşmacı olarak yer aldı.

Panelde konuşan, Massachu­setts Teknoloji Enstitüsü (MIT) öğretim üyesi, ekonomist Prof. Dr. Daron Acemoğlu, “Yakın Ge­lecekte Dünya ve Türkiye” pa­nelinde; “Mühendislikte aslın­da acayip düşüş var Türkiye’de. Bilgisayar mühendisliğinde hiç­bir artış yok. Yani Türkiye genç­lerini doğru yönlendirmiyor bu konuda. Özellikle bu yapay ze­kanın getireceği gelişmelere na­sıl ayak uyduracağımızı bilmi­yoruz. Bundan da daha önemlisi Türkiye kurumları giderek daha kötüleşiyor” dedi.

‘Orta ve kısa vadede büyümenin birçok yolu var’

Türkiye’nin büyümesine yö­nelik orta ve kısa vadedeki öne­rilerini sunan Acemoğlu, şunla­rı söyledi:

Orta vadede problem ilk ola­rak yüksek kaliteli büyümeyle, verimsizlik problemini aşmak. Bunun birçok yolu var. İkinci kurumlar. Üçüncüsü, yabancı sermayenin uzun vadeli şekil­de gelmesi çok önemli. Kısa va­deli her ülkeye gidiyor. Türki­ye’nin geleceği için teknolojiye olan yatırımı en kısa sürede ya­pılması için yabancı sermaye­nin uzun süreli gelmesi gereki­yor. Üçüncüsü eğitim. Hem lise düzeyinde hem de yüksek dü­zeyde Türkiye’nin teknolojiye yatkın gençlik yaratması lazım. İlkokuldan başlatmak lazım. Bi­lime saygı duyan, teknolojiyi en güzel şekilde kullanabilen genç­lik yaratmak için kaynakların doğru kullanıldığı eğitim siste­mi kullanmak lazım. Son olarak da Türkiye’nin kendisi için tek­nolojileri kullanabilmesi lazım örneğin yapay zeka gibi.

Büyük problemler var

Kısa vadede ise, çok büyük problemler var. Bunları çözmek için kararlar ve doğru politika­lar gerek. Enflasyonun şu anki hali çok yüksek ve daha da yük­selebilir para politikaları da­ha doğru hale gelmeli. İkincisi, Türkiye’de hem şirketlerin hem de bankaların bilanço durumla­rının düzeltilmesi lazım. Buna kaynak gerekiyor. Üçüncüsü se­çim ekonomisinden önce başla­yan ve devamında artan devle­tin bütçe açığının kapatılması lazım. Bunun için de kaynak la­zım. Bu kaynaklar için dış yatı­rımcılara güven veren bir çizgi çizilmesi gerekiyor. Kurumsal yol ve para politikalarıyla alaka­lı. Çok pahalı olmayan ve hemen gitmeyecek kaynakların gel­mesi bütçe açığının ve bilanço problemlerinin çözülmesi la­zım. Beşincisi Türkiye yatırım­larda geri kalıyor. İşsizliği artır­madan bir anda enflasyonu dü­şüren, bir anda geleceğe doğru adımlar atmak için üretken yatı­rımlara kısa vadede geçiş yapıl­ması gerekiyor.

‘Para ve fiyatlar arasında bir denge söz konusu’

Johns Hopkins Üniversite­si’nden Prof. Dr. Steve Hanke ise döviz konusunda Türkiye’ye bir çapa gerektiğini söyledi.

Hanke, “Türkiye’de işin içine siyaset giriyor. Türkiye’de ku­rumları disipline sokmamız ge­rekiyor. Siyasetçilere verilen tavsiyem para birimi için kurum kurmalarını öneriyorum. Meh­met şimşek Ortodoks politika­ları ile bilinen birisi. Ortodoks politikalarını kullanırsa ne ola­cak? Merkez bankası başkanı­nın değişmesinin bir önemi yok. Kişiler değil kurumlar değişme­li oyunun kurallarını değiştir­meliyiz. Türkiye ciddi bir ülke, büyük bir oyuncu ve çok büyük bir potansiyel var” diye konuştu.

‘Gelişmekte olan ülkelerde yapay zekâ konuşulmuyor’

Türkiye’nin durumunda olan 20-30 tane gelişmekte olan ülkede şu anda yapay zekadan bahsedilmediğine dikkat çeken Acemoğlu, “Hepsinin kendi problemleri var; demokrasi, ekonomi çöküşü, cari açıklar. Bu ülkelerin hepsinde Türkiye’yle olan aynı problemler var. Türkiye 2006’da ne ihraç ediyorsa bugün de onu ediyor. Teknolojik bir iyileşme yok. Bunun nedenleri kurumsal ama bunun nedenleri aynı zamanda dijital teknolojilere ayak uyduramaması” dedi.

‘Fed'in anlattığı enflasyon hikayesi ABD’de bitti’

ABD ekonomisiyle ilgili de konuşan Hanke şunları söyledi; Wall Street Journal Şubat’ta, para tedariğindeki patlamada büyüme en çok yüzde 9 olacak dedi. Enflasyon 9.1 e çıktı. Bu para teoremini uygulayarak, nokta atışıyla bu oranı tespit ettik. Büyük çöküşte ne olacak? Burada FED’de el frenini çektik. Bu yılın sonuna doğru enflasyon yüzde 2 ile 5 arasında olacağını düşünüyoruz. Şu an 4.9. Bayağı bir düştü. Enflasyon hikayesi ABD’de son buldu. Enflasyon her yerde. Küresel bir fenomen değil bu. ABD’de bu rakamlar var. Bunların hepsi FED’i takip ediyor. Özellikle Avrupa ve İngiltere merkez bankası. Bunlar FED’in yaptıklarını kopyalayan yerler. Çekilen perde de aynı.