Ucuz et satışı etkili oldu, et fiyatları yüzde 10-15 geriledi

Sergül KESKİN

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın Et ve Süt Kurumu aracılığıyla 2 zincir markette başlattığı ucuz et satışı etkisini gösterdi. İstanbul'da büyük küçük birçok market ve kasap yüzde 10 ile 15 arasında değişen oranlarda et fiyatlarını indirdi. Kuşbaşı 45 liradan 40 liraya, kıyma 45 liradan 40-38 liraya, kemikli dana gerdan 35 liradan 32- 29 liraya kadar değişen aralıklarda geriledi. Fiyat düşüşü en fazla kuzu etinde oldu. Bazı kasaplarda kuzu eti 37-38 TL'den 30 TL'ye kadar (yüzde 19) inerken, ortalama fiyatın 5-6 lira gerilediği belirtildi. Bazı marketler ise haftalık indirim günleri kapsamında belirledikleri et ürünlerinde yüzde 20'ye varan indirimler yaptı.

Kasaplar, fiyat indirimini üretici fiyatlarının düşmesine ve marketlerin fiyat indirimine dayandırırken, DÜNYA'ya açıklama yapan Türkiye Kırmızı Et Üreticileri Merkez Birliği Yönetim Kurulu Başkanı Bülent Tunç ise büyük marketlerin ve kasapların besiciyi bahane edip şuursuzca, istedikleri gibi fiyatları belirleyip speküle ettiğini öne sürdü. Tunç, "Bugüne kadar fiyatlar üreticide düştüğü halde geri çekmiyorlardı. Bunu sadece market ve kasaplar yapmıyor, lokanta ve dönerciler, hamburgerciler, sucuk ve pastırma üreticileri de yapıyor. Madem suç besicinin de şimdi neden ucuza satıyorsunuz. Bugüne kadar neden indirmediniz" diye sordu.

Kırmızı et üretiminin son çeyrekte yüzde 23.6 azaldığına işaret eden Tunç, "İddia edildiği gibi besici çuvalla para kazansa üretim düşemez. Zarar ettiği için üretimden çekilmiş. ‘Üretici elindeki hayvanını satmıyor' demek, kolaycılıktan başka bir şey değil. Fırsatçılık yapıyorlar" diye konuştu. Tunç, buna rağmen üretimin düşmesi nedeniyle ucuz et satışının sürdürülebilir olmadığını ifade ederek, "Bir yıl sonra bu konuları yine konuşacağız. Bunun devamı yok. Bugün 100 bin tonu getirebilirsin, yarın 500 bin tonu getirmek istediğinde sana kim verecek. Daha pahalı et yiyeceğiz" uyarısında bulundu.

"Bu fiyata yerli üretici hayvanını keserse üretim biter"

Tunç, bir kilo karkas etin maliyetinin 25 lira olduğunu, 27-27.5 liraya da sattıklarını belirterek, şunları söyledi: "ESK 3 yıl önce karkas etin kilo maliyetini 23.80 olarak açıklamıştı. Hala 23.80'den alım yapıyor, ‘25 liraya sattık' diyor. Ya o zaman yanlış hesap yapılmıştı, ya da bugün yanlış. Bakan kamuoyunu yanlış bilgilendiriyor. Yerli üretici bu fiyata hayvanını kestiremez. Kestirirse yerli üretim biter. Yerli hayvandaki randıman en fazla yüzde 53-54-55. Her yıl 500 bin hayvan ithal ediliyor, 4 milyonun üzerinde de kesim yapılıyor. Bunun yüzde 10'u Avrupa standartlarında değil" diye konuştu.

"Demek ki bu fiyata satılabiliyormuş"

Market ve kasaplara "Neden fiyatları düşürdünüz, demek ki satılabilir yanı varmış" diye seslenen Tunç, "Şimdi üretici bitiyor. Biz yarın bu üreticiyi arayacağız bulamayacağız. Bir hafta önce yem fiyatlarına yüzde 7 zam geldi. Yemde KDV yüzde 1'e düştü ama geçen yıla göre yem fiyatında yüzde 25 artış oldu. Sıkıntı kararların işi bilmeyen kişiler tarafından günübirlik alınmasından ve üretimin planlanamamasından kaynaklanıyor. Üretici önünü göremiyor. Üreticinin önüne 3-5 yıllık üretim planını koymanız ve geleceğini görmesini sağlamanız lazım" dedi.

"Besi desteği yeniden konulmalı"

Bülent Tunç, kırmızı et üretimi düştükçe açığın da o oranda artacağını ve Türkiye'nin dışarıya bağımlı hale geçeğini ifade ederek, şu uyarılarda bulundu: "3 lira daha ucuz et yiyeceğiz derken açık büyüyecek ve 10 lira daha pahalı yiyeceğiz. Üretimin ve üreticinin önünü açmamız, üretime destek vermemiz lazım. Bakanlık yerli besiye verdiği 200 liralık desteği 2017'de kaldırdı. TZOB'un hayvan başı 1000 TL besi desteği önerisi çok doğru. Bakanlık derhal buna karar vererek üreticiye deklare etmeli. Bakanlık buzağı ölümlerini azaltmak için ‘4 ay buzağıya bakacaksın, 500 lira destek vereceğim' diyor. Türkiye'de 50 yıl önce çocuk ölümleri de çok yaygındı. Aşılama ve Sağlık Bakanlığı'nın ciddi çalışması ile bu ölümler bugün çok az. Aynı şey havancılık için de geçerli. Veterinerlik hizmetlerin doğru mu, üreticiyi doğru bilgilendiriyor musun? Buralara da bakmak lazım. Devlet destekler veriyor ama doğru yerlere gitmiyor."

"Et problemi üretimin tüketimi karşılayabilir noktaya gelmesiyle çözülür"

Türkiye Kasaplar Federasyonu Başkanı Fazlı Yalçındağ, piyasadaki genel fi yat indirimini Kurban Bayramı sonrası et satışının durma noktasına yaklaşması ve fi yatların geri gelmesinin etiketlere yansımasına bağladı. Bu yıl kuzu ölümlerine bağlı kuzu etinde yüzde 26 yükseliş olduğunu, şu anda da kuzu etinin 40 liradan 35 liraya gerilediğini anlatan Yalçındağ, şu bilgileri verdi: "Yüzde 10'dan daha fazla geri geldi. Dana etinde de 4 lira düşüş oldu. Bir kilo karkas etin maliyeti 27 lira. Onun üzerine işletme masrafl arı eklendiğinde 40 lirayı buluyor. Esnafı fahiş fi yattan satan işletme gibi gösterilmesi bizi rahatsız ediyor. Biz piyasada istikrardan yanayız. Türkiye'de et problemi, üretim girdilerinin uygun hale getirilmesiyle ve üretimin tüketimi karşılayabilir noktaya getirilmesiyle çözülür. Danayı ithal ediyoruz dövizle. Yemin yüzde 70'ini ithal ediyoruz dövizle. Girdiler pahalı olunca fi yat düşüklüğünün süreklilik arz etmesi mümkün değil."