Kişi başına GSYH 10 bin doların altına indi

Mehmet KAYA

ANKARA – Resmi Gazete’de yayınlanan Orta Vadeli Program (OVP) ile Orta Vadeli Mali Planda, (OVMP) 2016 yılına ilişkin temel hedefler içinde, büyüme oranlarının tamamı aşağı yönlü revize edildi. OVP ve 2015 için öngörülen yüzde 4 büyüme, yıl sonu için yüzde 3 olarak tahmin edildi. Daha önce 2016 ve 2017 için yüzde 5 olan büyüme hedefi de sırasıyla yüzde 4 ve yüzde 4,5’a çekildi. OVP ile 2016 bütçesi ve temel mali hedeflerine yönelik ana kriteri oluşturan büyüme hedefi de böylece, bir önceki OVP’ye göre 1 puan azaltılarak yüzde 4 olarak belirlendi ve bunun etrafında mali-ekonomik göstergeler şekillendirildi.

2015 yıl sonu enflasyonu yüzde 6,3 hedeflenmişti. OVP’de yıl sonu tahmini ise yüzde 7,6 olarak belirlendi. Daha önce 2016 ve 2017 için yüzde 5 hedefi konulmuşken, hedefler sırasıyla 6,5 ve 5,5 olarak belirlendi.

Türkiye’nin ilk kez hükümet kurulamaması nedeniyle yaşadığı olağanüstü dönem nedeniyle 2016 bütçesi hazırlıkları yapılacak, TBMM’ye yasa gereği 17 Ekim günü sonuna kadar verilecek ancak 1 Kasım sonrası hükümet kurma ve TBMM çalışma düzeni gecikmesi halinde geçici bütçe yoluna gidilecek. Bu nedenle mevcut OVP, OVMP ve Bütçe rakam ve oranlarının değişmesi muhtemel ancak yeni bir hükümet kurulsa da hazırlıkların mevcut veriler ışığında olacak olması, bu temel varsayımları önemli kılıyor.

Kişi başına gelirin kriteri değiştirildi ama 10 bin doların altına düşeceğimiz de kesinleşti

Orta Vadeli Planda, hedefler arasında yer alan dolar cinsinden kişi başına gelire ilişkin 2016-2018 belgesinde değişiklik yapıldı. Daha önce dolar cinsinden cari fiyatlarla GSYH’nin kişi başına geliri tabloda yer alırken, bu kez kriter değiştirilerek satınalma gücü paritesine göre kişi başına gelire geçildi. GSYH’nin dolar cinsinden hedeflerine ilişkin satır da satınalma gücü paritesine göre verildi. Değişikliğe, temel ekonomik büyüklükler tablosunun dip notunda bilgi verildi ve gelişmekte olan ülkelerdeki olağanüstü kur dalgalanması nedeniyle karşılaştırılabilir veri olması için satınalma gücü paritesine geçildiği duyuruldu.

Kişi başına GSYH 10 bin doların altında

Satınalma gücü paritesi dışında cari fiyatlarla kişi başına gelirin dolar cinsinden hesaplanabilmesine ilişkin herhangi bir veri belgelerde yer almadı. Buna karşılık TL cinsinden verilerden yapılan hesaplamada ciddi düşüş izleri görüldü. 2016 için cari fiyatlarla 2 trilyon 141 milyar TL GSYH tahmin edildi. Bu 78 milyon 559 bin kişilik yıl ortası nüfus tahminine göre, kişi başına cari fiyatlarla TL cinsinden 27 bin 253 TL kişi başına gelir anlamına geliyor. Dolar kurunun bugünkü seviyesinin (2,90) hiç artmayarak 2016 yıl ortalaması olduğu varsayımı altında, kişi başına gelir dolar cinsinden 9 bin 397 dolar olarak ortaya çıkıyor.

Aynı yaklaşımla 2015 yılı sonu itibariyle de ortalama dolar kuru 2.60 TL olarak alınsa dahi, 2015 sonu kişi başına GSYH’si dolar cinsinden 9 bin 538 TL olarak ortaya çıkıyor.

Dolar kurundaki bu değişme, Türkiye’nin “gelişmekte olan ülkeler” sıralamasındaki yerini kaybetmesi, halen 17. sırada bulunduğu cari olarak uluslararası ekonomik büyüklük karşılaştırmalarındaki sıralamasında gerilemesi ve ortalama büyüme hızı hesaplarında ciddi kayıplara yol açacak.

OVP’nin temel yaklaşımları

OVP’de ABD Merkez Bankası’nın 2015 son çeyreğinde faiz artırmaya başlayacağı varsayıldı. 1 Kasım seçimleri sonucunda bazı revizelerin yapılabileceğine işaret edildi. İç siyasi gelişmeler ve çevre ülkelerdeki risklere değinilerek, ekonomik aktivitenin yavaşlayacağı öngörüsü yapıldı.

OVP’nin amacı makroekonomik istikrar olarak belirlenirken, 2016 yılında siyasi ortamın normalleşmesine bağlı olarak, gelirler politikasında iyileştirme ile tüketimin artması, ihracata dönük üretim yapılan sektörlerdeki yatırım yoluyla büyüme sağlanacağı belirtildi. OVP’de, politika olarak daha önce açıklanan reform programındaki düzenlemelere atıf yapıldı.

Merkezi yönetim bütçe büyüklüğü 540 milyar 876 milyon TL

2016-2018 Orta Vadeli Mali Planda, bütçe büyüklüğü, önceki döneme göre 34 milyar TL daha fazla hazırlandı ve Genel Bütçe ödenekleri toplamı 477 milyar 71 milyon TL olarak belirlendi. Artışların büyük çoğunluğu, Hazine, Milli Savunma, Maliye, İçişleri, Eğitim bakanlıklarında gerçekleşti.

OVP’de yapılan revizeyle, Genel Bütçeli kuruluşlar 2015 bütçe açığı 24,5 milyar TL olarak belirlendi. Kabul edilen 2015 bütçesinde ise açık 21.2 milyar TL seviyesindeydi.

Mali Plana göre, 2016 merkezi yönetim bütçe açığının 15 milyar 428 milyon TL’ye ineceği belirlendi. Faiz dışı fazla da 39.5 milyar TL olarak hedeflendi.