Sanal para, merkezlerin uykularını kaçırıyor!

Aydın ŞAHİNALP

Kripto para fiyatları hızla yükselmeye devam ediyor. 2011’de 411 cent olan ve 2017’de 10 kat artan Bitcoin ABD’li hedge fon efsanesi Michael Novogratz, Bitcoin 2018 yılının sonuna kadar 40 bin dolara ‘kolayca’ ulaşabilir diyor. Paranın patronu merkez bankası yöneticilerinin çoğunluğu rekorlara doymayan Bitcoin’deki yükselişi balon olarak nitelendiriyor. Başta ilk kez 2009’da piyasaya sürülen Bitcoin olmak üzere fiyatları hızla tırmanan kripto para birimleri önde gelen merkez bankalarının uykularını kaçırıyor. Zira söz konusu para birimleri; bankacılık sistemi ve para arzı üzerindeki kontrollerini tehdit ederken merkez bankası yetkililerin enflasyonu yönetmek için kullandıkları para politikalarını da zayıflatabilir. Avrupa Merkez Bankası (ECB) Yönetim Kurulu Üyesi Ewald Nowotny konuya ilişkin Reuters’a verdiği demeçte, “Bitcoin balonu kolayca patlayabilir ve merkez bankaları da bir şey yapmamakla suçlanabilir. Bu nedenle, kripto para işlemleriyle ilgili banka faaliyetinin daha iyi düzenlenip düzenlenmeyeceğini anlamaya çalışıyoruz” diye uyarıyor.

Kripto paralar 324 milyar dolara dayanıyor

Küresel sanal paraların toplam piyasa değeri Çarşamba sabahı itibariyle 323.2 milyar dolara ulaştı. Bu rakam her birinin bilançosu trilyon doları aşan ABD Merkez Bankası (Fed), Avrupa Merkez Bankası (ECB) Japonya Merkez Bankası (BoJ), kıyasla çok küçük bir değer olabilir. Ancak tüm bu bankalar hem tahvil alma programlarında olduğu gibi fiziksel nakit yaratıp veya bankaları fonlayarak, ABD Doları, Euro ve Japon Yeni basıyor. Oysa ki kripto para birimleri merkezileştirilmemiş durumda. Regüle edilen bankalar ve geleneksel ödeme sistemleri üzerinden işlem görmüyor. Bunun yerine, çoğunlukla internetteki anonim bilgisayarlardan oluşan bir ağ tarafından korunan işlemlerin çevrimiçi defter-i kebiri olan blockchain teknolojisini kullanıyorlar.

Bu durum, son aylarda çıkan bir dizi olayın altını çizdiği gibi, bilgisayar korsanlarına karşı savunmasızlığı ve suç finansmanı için kullanıldığı endişelerini de tetikliyor. Bitcoin’i satın alan yatırımcılar kamusal bir koruma altında değil. Bazı düzenleyiciler, yatırımcıları potansiyel risk ve ağır kayıplara karşı uyarıyor. Financial Times’a konuşan İngiliz danışmanlık şirketi Aite Grubu analistlerinden Javier Paz, “Brokerlar ne kadar çok sanal para elinde tutarsa güvenlik riski de o kadar artar” diyerek dijital para platformlarında olası siber saldırı riskine dikkat çekiyor.

Bazı uzmanlar Bitcoin’de görülen sert fiyat hareketlerinin sağlıksız ve abartılı olduğunu düşünüyor. Yatırımcılar ana dinamiklere odaklanıp geç kaldım duygusu ile hareket etmemeli. Hâli hazırda bin 300’ün üzerinde olan para birimlerinin büyük çoğunun ortadan kaybolması kuvvetle muhtemel.

Balon mu, devrim mi?

Gelinen süreçte dünyanın en büyük merkez bankaları dijital paralara dijital paraların avantaj ve dezavantajları hakkında giderek farklı yaklaşıyor. ABD Merkez Bankası Fed, Bitcoin’e karşılık olarak dijital para ihracı konusunda pek iştahlı değil. Fed Başkanı Janet Yellen’dan koltuğu şubatta alması beklenen Jerome Powell, teknolojik sorunların sürdüğünü belirterek merkez bankası tarafından oluşturulan bir kripto paranın önemli zorluklarla karşılaşacağını söyleyerek, gizliliğin sorun olabileceğini bildirmişti. Avrupa Merkez Bankası ise dijital paralara yatırımda bulunmanın tehlikeleri konusunda defalarca uyarıda bulundu. Ve bulunmaya devam ediyor.ECB Yönetim Kurulu Üyesi Benoit Coeure, Bitcoin’in oynak değeri konusunda uyardı ve Bitcoin ile “vergi kaçırma” ve “suç” gibi risklerin geldiğini belirtiyor.Başkan Mario Draghi ise dijital paraların merkez bankaları için bir tehdit oluşturmadığını savunuyor.Çin Merkez Bankası, teknolojiyi sahiplenmek için koşulların olgun olduğunu düşünürken dijital para ihraçları konusunda sert önlemler aldı. Ve başta Bitcoin olmak üzere diğer dijital para işlemlerini yasakladı. Yetkililer, merkez bankasının kripto paralar üzerinde tam kontrole sahip olmasını destekliyor.Japonya Merkez Bankası (BoJ) Başkanı Haruhiko Kuroda da ekimde yaptığı konuşmada, dijital paralar hakkında daha çok bilgi sahibi olmanın önemli olduğunu belirtti.Almanya Merkez bankası Bundesbank, Bitcoin ve diğer sanal paraların oluşumu konusunda çok temkinli. Bankanın Yönetim Kurulu üyesi Carl-Ludwig Thiele, Eylül ayında sanal paralara ilişkin olarak, “Ödeme aracından ziyade bir spekülatif oyuncak. Mevduatın yerini blockchain’e bırakması, bankaların iş modellerini altüst edebilir ve para politikasını baş aşağı edebilir” değerlendirmesinde bulunmuştu.

İngiltere Merkez Bankası Başkanı Mark Carney, kripto paraların finanstaki potansiyel “devrim”in bir parçası olduğunu düşünüyor. Carney, blockchain’e dayalı bir teknolojinin, merkez bankalarının siber saldırılar karşısındaki duruşunu güçlendireceğini ve “büyük bir gelecek vadettiğini” savunuyor.

“Değerleri 2 trilyon doları zorlayabilir"

Sanal paralardaki hız kesmeyen yükselişi CNBC kanalına değerlendiren Fortress Investment Group adlı hedge fonun eski başkanı Michael Novogratz kripto paraların piyasa değerinin 2018 yıl sonunda 2 trilyon dolara çıkabileceğini iddia ediyor. Efsane fon yöneticisi Novogratz, “Bitcoin’in fiyatı 2018 yılı sonunda 40 bin dolara çıkabilir. Ve bunu kolayca yapabilir.

Ethereum, sanırım 500 dolara dokundu ya da yaklaşıyor. O da üç katı artabilir. Yıl sonu itibariyle dijital para birimlerinin piyasa değeri yaklaşık altı katı artarak 2 trilyon dolara dayanabilir. Bitcoin önümüzdeki 6-10 ay içinde 10 bin doları aşabilir” Ancak Novogratz küçük yatırımcılara varlıklarının net değerinin yüzde 1 ila 3’ünden; büyük yatırımcının da yüzde 5 ila 10 ‘undan fazlasını kripto paralara yatırmamasını öneriyor.” Salı günü öğleden sonra CoinMarketCap verilerine göre tüm dijital paraların toplam piyasa değeri 323 milyar doları aştı. Küresel piyasalarda bin 327 adet kripto para cinsi yer alıyor. Bu para birimlerinden öne çıkanları ise Bitcoin, Bitcoin Cash, Ethereum, Ripple, Litecoin, Monero ve IOTA. Sanal para piyasalarında aslan payı yüzde 55 ile Bitcoin’de. Bitcoin bu piyasa payıyla sanal para piyasalarını domine ediyor. Bitcoin’in piyasa değeri 177 milyar doları geçti. Piyasa değerine göre dünyanın en büyük üç sanal parası sırasıyla Bitcoin, Ethereum ve Bitcoin Cash. Çarşamba sabahı itibariyle 10 bin 637.50 dolar civarında seyreden Bitcoin’in piyasa değeri 177.7 milyar doları buldu. Fiyatı 474 dolar civarında seyreden Ethereum’un piyasa değeri 45.7 milyar dolar seviyelerinde. 1601.38 dolarlık fiyatıyla Bitcoin Cash’in piyasa değeri 27 milyar dolara dayandı.