'Brüt takas uygulaması' için düzenleme mümkün

ANKARA - Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), fiili dolaşımdaki pay sayısı, halka açıklık oranı, piyasanın derinliği gibi faktörler dikkate alınarak belirli kriterler altında kalan hisse senetlerinde uygulanmak üzere brüt takas uygulamasına geçilmesi konusunda genel ve özel nitelikli düzenleme yapılmasının söz konusu olabileceğini bildirdi. Bu uygulama ile piyasaya net katkı sağlamayan nitelikteki alım-satım işlemleri ile olağan dışı fiyat-miktar hareketlerinin önüne geçilmesinin amaçlandığı kaydedildi.

SPK tarafından yapılan duyuruda, Kurul tarafından yürütülen piyasa gözetim faaliyetleri kapsamında bazı konularda açıklama yapılmasında yarar görüldüğü belirtildi.

Son dönemde, İstanbul Menkul Kıymetler Borsası'nda (İMKB) işlem gören bazı hisse senetleri için brüt takas uygulamasına geçildiği hatırlatılan açıklamada, brüt takas uygulamasının, netleştirmenin kaldırılması olarak da ifade edilebildiği kaydedildi.

"Netleştirme ve mevcut durumda nasıl yapıldığına" ilişkin bilgi verilen duyuruya göre, mevcut durumda İMKB Takas ve Saklama Bankası A.Ş. (Takasbank) tarafından aracı kurumların, iki seans süresince gerçekleştirilen işlemlerinde, hisse bazında ve toplam lira olarak netleştirme yapılıyor. Bu çerçevede, aynı tarihli iki seans süresince, bir hisse senedinde hem satış hem de alış işlemi yapan aracı kuruluşun, satış toplamı alış toplamına mahsup edilerek çıkan net bakiyeye göre söz konusu hisse senedi üzerinden takasa borçlandırılıyor veya alacaklandırılıyor. Tüm hisse senetlerindeki alış veya satışlarının bedelleri ise genel olarak netleştiriliyor ve aracı kuruluşun alış tutarları fazla ise aracı kuruluş takasa nakit borçlu, satış tutarları fazla ise takastan nakit alacaklı oluyor. Netleştirme uygulaması sayesinde bir hisse senedinde gün içerisinde alım satım gerçekleştiren bir yatırımcı sadece gerçekleştirdiği alım veya satım sonucundaki net fark miktarı kadar teslim yükümlülüğüne tabi tutuluyor.

Takasbank'ın işlemleri

Netleştirme uygulaması kaldırılan hisse senetlerinde Takasbank tarafından brüt takas uygulaması yapıldığı, aracı kurum ve yatırımcı bazındaki takas alacaklarının Takasbank tarafından takas süresinden sonra dağıtıldığı kaydedilen açıklamada, şöyle denildi:

"Buna göre, söz konusu hisse senetlerinde alım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında alımlarını karşılayacak tutarda nakit, satım yapmak isteyen yatırımcıların takas tarihinde hesaplarında satımlarını karşılayacak miktarda menkul kıymet bulundurması gerekmektedir. Bu uygulama ile hisse senetlerinin piyasasında üçüncü kişiler nezdinde yanlış intiba uyandırabilecek ve piyasaya net katkı sağlamayan nitelikteki alım-satım işlemleri ile olağan dışı fiyat-miktar hareketlerinin önüne geçilmesi amaçlanmaktadır. Brüt takas uygulaması, sadece takas işlemleri ile ilgili olup uygulamanın yatırım kararlarını etkileyecek ve yatırım yapmayı engelleyecek hiçbir olumsuz yönü bulunmamaktadır. Öte yandan brüt takas uygulaması, yatırımcıların ve hisse senedi piyasasının risklerini azaltabilecek etkiye sahiptir."

Açıklamada, Kurulun halen yürüttüğü çalışmalar sonucunda, fiili dolaşımdaki pay sayısı, halka açıklık oranı, piyasanın derinliği gibi faktörler dikkate alınarak belirli kriterler altında kalan hisse senetlerinde uygulanmak üzere brüt takas uygulamasına geçilmesi konusunda genel ve özel nitelikli düzenleme yapılmasının söz konusu olabileceği bildirildi. Yatırımcıları korumaya yönelik söz konusu çalışmaların, İMKB, Takasbank ve Merkezi Kayıt Kuruluşu A.Ş'nin halen devam etmekte olan piyasa düzenlemeleri ve teknik altyapı çalışmaları da dikkate alınarak yürütüldüğünün altı çizildi.

Tedbir, suç işlenmesini kaynağında önlemeye çalışacak

Brüt takas uygulaması yanında, uzun yıllardan beri belirli hisse senetlerinin piyasalarında art arda görülen yapay fiyat ve piyasa oluşturma teşebbüslerine karşı çok yönlü tedbir uygulamaları üzerinde çalışıldığı kaydedilen açıklamada şöyle denildi:

"Kurulumuzca üzerinde çalışılan söz konusu tedbirler, suç işlendikten sonra olayın tespit edilmesine dayalı cezalandırma ve yasak getirme yaklaşımlarından çok suç işleme kapılarının baştan kapatılmasına ve suç işlenmesini kaynağında önlemeye yönelik modern yaklaşımlara dayanmaktadır. Bu yöndeki çalışmaların tamamı, mevcut piyasa işleyişini bozmayacak tarzda ve sermaye piyasasının büyütülmesi projeksiyonları dikkate alınarak yürütülmektedir."