2023 ihracat vizyonu 500 milyar dolar ihracat hayal mi?

Türkiye’nin Cumhuriyet’in 100. yılı 2023 ihracat hedefi 500 milyar dolardır. Bu hedef makul mudur? Yada gerçekleştirilebilir mi? Makalede bu sorulara cevap bulmaya çalışalım. Türkiye’nin 2014 yılı ihracatı 157 milyar dolar, ithalatı 242 milyar dolar ve dış ticaret açığı 84 milyar dolardır. 2014 yılı dış ticaret açığının yabancı sermaye, turizm gelirleri gibi çeşitli kaynaklardan finanse edilmiştir. Bunun ilk 34,3 milyar dolarlık kısmı turizm gelirlerinden (gelen turist sayısı 41,4 milyon) ve yaklaşık 13-14 milyar dolar doğrudan yabancı sermaye girişi ve diğer döviz gelirleri ile karşılanmıştır.

Türkiye 2013 yılında dünyanın 17. büyük ekonomisidir ve 2023’e kadar dünyanın en gelişmiş 10 ekonomisinden biri olmayı hedefleyen Türkiye 2014 yılında 17. sıranın da altına düşmüştür. Türkiye’nin ihracatı ekonomik gelişmişlik seviyesiyle aynı değildir, dünyanın en çok ihracat yapan 31. ülkesidir. Türkiye’nin 2023 hedefi 500 milyar dolar hedefini gerçekleştirmek için dünya ihracatından payının 9 yılda 2'ye katlamak ve dünyada İlk 20 ihracatçı ülke arasına girmesiyle olabilir. Bu hedefi gerçekleştirmek mümkün mü? Bunu Türkiye Cumhuriyeti'nin kurulduğu günden bu güne kadar ithalat ve ihracat rakamlarına bakarak tahmin etmeye çalışalım. Bugüne kadar ihracat yaklaşık ortalama yıllık %10 ve ithalat ortalama yıllık %12 artmıştır. En basit anlamda yıllık ortalama ihracat ve ithalat artış oranlarının yaklaşık aritmetik ortalaması ile 2023 yılına kadar ihracat ve ithalat tutarlarını aşağıdaki tablodaki gibi hesaplayabiliriz.

Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi (2015 yılındaki ihracat düşüşünü dikkate almadan) yıllık %10 aritmetik ortalama ile artırırsak 2023 yılında yaklaşık 390 milyar dolar, ihracat %12 aritmetik artışla 677 milyar dolarda ithalat rakamına ulaşırız. Bu gidişle dış ticaret açığı artışı da 286 milyar dolara ulaşacaktır. Türkiye'nin 2023 yılında 500 milyar dolar ihracat hedefine ulaşması için, dünya ticaretinden 2023 yılında %1,5-2 pay alması gerekmektedir. Dolayısıyla bu trendle 2023 yılında 500 milyar dolarlık ihracat hedefini yakalamak pek mümkün görülmemektedir. Diğer taraftan yükselen dış ticaret açığına çare bulmak gerekmektedir. Bu çarelerin başında yabancı sermaye girişi ve turizm gelirlerini arttırmak gelmektedir.

2013’te 12,7 milyar, 2014’te 12.5 milyar dolarlık doğrudan yabancı sermaye girişi olmuştur. Dünyada 2013 yılında 1.4 trilyon dolar olarak gerçekleşen yabancı sermaye yatırımlarından Türkiye ancak %1’e yakın pay alarak 22. sırada yer almıştır. Türkiye bunu 9 yıl içinde nasıl toplam paydan % 3’e çıkarıp dünyada 10. sıraya yükselebilir mi?

2023 yılı GSYH, ihracat, Ar-Ge ve kişi başına milli gelir hedefleriyle uyumlu için yılda YASED’e göre yılda 40 milyar dolar doğrudan yabancı sermaye girişi gereklidir. Bu hedef oldukça yüksek ve gerçekleştirilmesi oldukça zordur. 

Önümüzdeki dönemde dış ticaret açığını azaltmak ve ihracatı artırmak için çeşitli yapısal tedbirlerin alınması zorunludur. Yüksek katma değeri olan, teknoloji ve bilimi içine alan ürün ve hizmetler üretmek, Ar-Ge ve verimliliği daha fazla teşvik etmek, global markalar çıkarmak, stratejik düşünen ve uzun vadeli planlar yapan, paydaşlar arasında koordinasyonu en üst düzeye taşıyarak, sinerji üreten bir yapı oluşturulmalıdır. 

Ulaşım ve lojistikten başlayıp AR-GE ve inovasyona, ucuz ve kaliteli girdi ihtiyacının karşılanmasından finansmana, eğitimden nitelikli iş gücü yetiştirilmesine kadar uzanan çeşitli projeler geliştirilmelidir. 

Ar-Ge’ye teşviklerin üretim ve pazarlama bağlamında gözden geçirilmesi, teknolojik ürünlerin geliştirilmesi ve pazarlanması konusunda yeni bir strateji geliştirilmesi, üniversite öğretim üyelerinin üretime ve pazarlama kabiliyeti olan ürünlere yönelik teşvik edilmesi, teknoloji bölgelerinde geliştirilen ürünlerin kamu alımlarında öncelikli olması ve bu ürünlerin devlet malzeme ofisi gibi bir yapı ile kamuya satışının yapılmasının önünün açılması, özel sektör teknolojik ürünlerinin yurtdışı satışı için ortak sürekli açık olan Türk pavyonları oluşturulması gibi tedbirler alınması gerekir. 

Yurtdışı ticari ataşeliklerin ihracata destek verilesi için yeniden örgütlenmesi, İhracatçı birlikleri, ticaret ve sanayi odalarının ihracat organizasyonları içinde daha etkin rol alması ve üyeleriyle bütünleşmesinde fayda vardır.