32 il 'kamu payı'nda kaybetti

İbrahim EKİNCİ

İSTANBUL - Kalkınma Bakanlığı'nın 2001 - 2012 dönemi, 12 yıllık verilerine göre, kamu, bu dönemde illere 284 milyar lira yatırım yaptı. Bu yatırımın 151 milyar liralık kısmının il il dağılımı da bakanlık verilerinde yer aldı. 133 milyarı ise tabloda 'muhtelif iller' olarak verildi. Tablo, illerin yatırım payları ve paylarda azalma veya artış trendini yansıtıyor. Bazı illerin son yıllarda payı artıyor, bazılarının azalıyor. Tablolarda Artvin, Şanlıurfa, İzmir sürprizi var. Başbakan'ın memleketi Rize'nin payında yüzde 16.07 gibi bir azalma dikkat çekiyor. İstanbul, en yüksek payı alsa da son üç yıldır, toplamdaki payında dikkat çekici bir azalma var. Bayburt, 12 yılın toplamında 200 milyon liranın altında bir yatırım çekmiş. Yıldan yıla aldığı pay ortalama 20 milyon liranın bile altında kalmış. Son üç yılda ilk kez payı 20 milyon liranın üzerine çıkmış. Bu nedenle Bayburt hem toplamda en az yatırım çeken, hem de payı en hızlı artan il olarak görünüyor.

Rize de kaybetmiş

İl il yatırım verilerinin ortaya koyduğu tablo özetle şöyle:
Son dönemde pay kaybı bakımından en şanssız iller Kocaeli, Yalova, Kahramanmaraş, Adana ve Karaman... Bu illerin kamu yatırımlarından payları son 3 yılda neredeyse yarı yarıya düşmüş. Yatırım payları azalan, bu anlamda 'kaybedenler kulübü'de yer alan il sayısı 32. Bu iller arasında liderlerin memleketleri Rize, Osmaniye, Tunceli ve Kayseri de var. İstanbul, 12 yıl ortalamasında yüzde 17.76 pay aldığı halde, son üç yılda payı 15.54'e gerilemiş.

Kazananlar Kulübü'nde 47 il var. Bu illerin son 3 yılda kamu yatırımlarından aldıkları pay, son 12 yıl ortalamasının üzerinde. En tepede miktar bazında en düşük pay alan Bayburt var. Son üç yılda aldığı pay, 12 yıl ortalamasına göre yüzde 75 artmış. Bayburt'u Adıyaman, Kırklareli, Iğdır, Ağrı ve Erzincan izliyor.

Ankara, İzmir'i katlamış

İllerin kamu yatırımı payına üç büyük kent sırası da yansımış. İlk sırada toplamdan yüzde 17.76 payla İstanbul, yüzde 9.30 payla Ankara var. Dikkat çekici en önemli unsur, üçüncü sıradaki İzmir'in payının yüzde 3.82'de kalması... Ankara'nın payı, İzmir'in 2.5 katı. Listenin asıl sürprizi Artvin ve Şanlıurfa. Son 12 yılda kamu yatırımlarından ciddi oranda yüksek pay alan Artvin, İzmir'in hemen ardından dördüncü sırada, Bursa'dan bile yüksek pay almış. Artvin, yüzde 3.51 payla İzmir'e yakın yatırım payı almış. Aynı şekilde Şanlıurfa da GAP yatırımları nedeniyle toplamda yüzde 2.58 payla, Bursa'dan sonra 6'ncı sırada yer almış. 7'nci ve 8'inci sırada Kahramanmaraş ve Antalya var.

81 ilden 27'sinin payı yüzde 1'in üzerinde. En düşük pay alan iller, sondan itibaren: Bayburt, Nevşehir, Ardahan, Bilecik, Iğdır olarak sıralanıyor. 'Muhtelif iller' olarak belirtilen 133 milyar lira hariç, il il nereye gittiği belli olan kamu yatırımları listesine göre 40 ilin 12 yıl boyunca aldığı yatırımın toplamı 1 milyar liranın altında, bunlardan 17'sinin payı da 500 milyon liranın altında kalmış. Kamu yatırımı payı bakımından son sıralarda yer alan illerin 12 yılda çektiği toplam kamu yatırım büyükçe bir özel sektör yatırımı düzeyinde.
Yıllık bazda bakıldığında ise yıllık 15 milyon gibi küçük ölçeklere geliyor.