Anayasa mahkemesi iptal sürecinde memurun emekli ikramiyesi

Akın ŞİMŞEK / Rekabet Kurumu, Basım ve Yayın Müdürü

Ülkemizde sosyal güvenlik konusunda hassas bir süreçten geçiyoruz. Reform uygulaması ile birlikte Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ve Sosyal Güvenlik Kurumu'nda ki üst yönetim değişiklikleri çalışmalara ivme kazandırdı. Bu arada 5510 sayılı Kanun'un 4a (SSK), 4b (Bağ-Kur) ve 4c (Emekli Sandığı) sigortalılığı hallerinden birden fazlasına tabi çalışması bulunan memurun emekli ikramiyesinin ödenmesinde son sigortalılık halinin 4c (Emekli Sandığı) aranması şartının Anayasa Mahkemesi'nce iptali memurun emekli ikramiyesinde yeni arayışları da beraberinde getirdi. Bu tartışmalar içinde memurun emekli ikramiyesinin işçinin kıdem tazminatı ile karşılaştırılması haklı olarak eleştiriye maruz kalmıştır. Esasen işçinin kıdem tazminatı sadece emekliliğinin karşılığı değil, işsiz kalmada güvence, kötü niyetli olarak işten çıkarılmada tazminat ve son olarak düzgün çalışma hayatının karşılığı ödüldür. Memura ödenen ise adı üzerinde emeklilik halinde yapılan toplu ödemedir.

Son Anayasa Mahkemesi iptal kararı ile konu yine alevlendi. Şimdi gözler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Sosyal Güvenlik Kurumu'na çevrildi. Mahkeme kararında öngörülen bir yıllık geçiş süreci sonunda uygulamaya nihai olarak verilecek yön memurları ve uygulayıcıları meraklı bir bekleyişe itti. Esasen emekli ikramiyesinin SGK tarafından ödenmesini müteakip iki ay içinde memurun son çalıştığı kurumdan tahsil edilmesi nedeniyle konunun asıl tarafı Maliye Bakanlığı olmalı. Çünkü nihai olarak emekli ikramiyesi sosyal güvenlik bütçesinden değil genel bütçeden ödeniyor.

Eski-yeni memur ayrımı

Konu ile ilgili olarak eski memurlar yani 1 Ekim 2008 den önce Emekli Sandığı'na çalışmakta iken bu tarihte 4c sigortalısı olarak kapsama alınanlar veya bu tarihten önce vekil öğretmen, yedek subay gibi geçici görevler de dahil herhangi bir şekilde Emekli Sandığı'na tabi bir ayda olsa görev yapmış ancak 1 Ekim 2008 den sonra kamu kurum ve kuruluşlarında 4c sigortalısı olmayı gerektirecek şekilde tekrar çalışmaya başlayanlar ile yeni memurlar olarak adlandırdığımız bu tarihten sonra ilk defa 4c sigortalısı olmayı gerektiren bir göreve girenler için farklı düzenleme bulunuyor.

Eski memurlar açısından

Değişik statülerde çalışması olan eski memurların emeklilik ikramiyesinin ödenmesinde son defa Emekli Sandığına tabi çalışma şartı 2829 sayılı Kanun'un 12. maddesinde bulunan "Son defa TC Emekli Sandığı'na tabi görevlerden emekliye ayrılan" ifadesinden kaynaklanıyor.

Yeni memurlar açısından

Yeni memurlar yani kamu kurum ve kuruluşlarında 1 Ekim 2008 tarihinden sonra ilk defa 4c sigortalısı olmayı gerektirecek bir göreve girenlerin emeklilik ikramiyelerinin ödenmesinde ise 5434 sayılı TC Emekli Sandığı Kanunu'nun Ek 82. maddesi uyarınca işlem yapılıyor. Bu düzenlemede de genel olarak yeni memurlara emeklilik ikramiyesi ödenmesi için son sigortalılık halinin 4c olması şartı bulunuyor.

Anayasa Mahkemesi kararı

Konunun kamuoyunda çok tartışılması ve kişilerin hak arama mücadelesi sonucunda uygulama sürekli yargıya taşındı ve yargı organlarının başvurusu sonucunda Kanunda yer alan "Son defa TC Emekli Sandığı'na tabi görevlerden emekliye ayrılan ve…" ibaresi Anayasa Mahkemesi'nce eşitlik ve hukuk devleti ilkesinin gereği olarak iptal edilerek kararın bir yıl sonra yürürlüğe girmesine karar verildi. Anılan karar 5.6.2010'da yürürlüğe girecek.

Şimdi ne olacak?

Eski emekliler umutla bekliyorlar ancak Anayasa Mahkemesi kararları geçmişe uygulanmaz. Emeklilik planlarını erteleyenler çoğunlukta. Şimdilik kimseye uygulama yapılması söz konusu değil. TBMM açıldığında yeni düzenleme bekleniyor.

Yeni düzenleme mevcut uygulamaya paralel olabilir. Çünkü yeni memurlar için emekli ikramiyesi ödeme usul ve esaslarını belirleyen 5434 sayılı Kanun'un Ek 82. maddesi de iptal edilen düzenlemeyle paralel. Bu hükümler eski memurlar için de genişletilir olur biter. Veya Anayasa Mahkemesi iptal gerekçelerine paralel bir düzenleme yapılabilir. O zaman 5434 S.K. Ek 82. maddeyi de yürürlükten kaldırmak gerekiyor. İşte bu anda uygulamanın getireceği mali yük de düşünülerek bu düzenlemeye Maliye Bakanlığı hiç de sıcak bakmayacaktır. Çünkü eski emeklilerde ödenmeyen ikramiyelerini isteyecek. Bir geçici maddeyle bu da halledilebilir ama ya mali yükü nerden karşılanacak?

Tamamen yeni bir düzenleme yapılabilir. Anayasa Mahkemesi iptal gerekçelerine dayanılarak emekli ikramiyesi ödenmesi için son sigortalılık halinin Emekli Sandığı'na (4c) tabi olması şartı kaldırılarak bu arada memuriyette geçen sürelere ikramiye ödenebilmesi için kişilerin memuriyetten işçilerin kıdem tazminatına hak kazandıkları şekilde ayrılmaları şartı getirilir. Bu da alternatif bir çözüm olabilir.

Son olarak ise en makul çözüm adından da anlaşılacağı üzere emeklilik şartıyla son kurum Emekli Sandığı (4c sigortalılığı) şartı aranmadan memuriyette geçen sürelere hangi statüden emekli olunursa olunsun emekli ikramiyesi ödenebilir.

Acelesi olmayanların emekliliği ertelemesinde fayda var

Özellikle şu husus belirtmekte fayda var. Uygulama 5 Haziran 2010 tarihine kadar aynen eskiden olduğu gibi yani emeklilik ikramiyesi için en son Emekli Sandığı'na tabi görevlerden (4c sigortalısı) ayrılma şartı devam edecek. Yasama organı bu arada yeni bir düzenleme yaparsa yeni düzenleme doğrultusunda işlem yapılacak eğer yeni bir düzenleme yapılmazsa bu tarihten sonra emekli olanlar için daha önce Emekli Sandığına tabi geçen hizmetlerin her tam yılı için ikramiye ödenecek.

Bu durumda olanların aceleleri yoksa 5 Haziran 2010 tarihinden önce emekliye ayrılmamalarını tavsiye ederiz. Çünkü yeni bir düzenleme yapılmaz da Anayasa Mahkemesi kararı yürürlüğe girse dahi Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürümediğinden özel bir kanuni düzenleme yapılmadıkça geçmişe yönelik emekli ikramiyesi ödenmesine imkan bulunmayacaktır.