Avrupa Birliği'nde KOBİ'lerin finansman erişimi

Bu yazımda üyelik sürecini yaşadığımız Avrupa Birliği ile ülkemizde KOBİ'lere sağlanan destekler arasında bir karşılaştırma yapabilmek açısından AB'de KOBİ'lere sağlanan finansal destekleri anlatacağım. AB, KOBİ finansmanına büyük önem vermektedir. AB-27 ülkelerindeki 23 milyon KOBİ'nin %30'u banka kredisi kullanmakta, diğer %40'ı ise bankalarla çalışmaktadır. Banka krizi sonrasında Mart-Ağustos 2010 döneminde AB'de bankaların kredi faiz oranları artmış, talep ettikleri teminatları yükselmiş, kredi kullandırmaktan kaçındıkları gözlenmiştir.
- AB'de KOBİ'ler finansal ekonomi dışındaki alanlarda katma değerin %50'sinden fazlasını oluşturmaktadır. Son 5 yılda oluşan yeni istihdamın %80'ini KOBİ'ler sağlamıştır.
- Rekabet Edebilirlik ve Yenilik Programı (CIP) bütçesinden sağlanan 1.1 milyar euronun 315 bin KOBİ'ye 30 milyar euro katma değer sağlaması hedeflenmiştir.
- Avrupa Yatırım Bankası (EIB) 2008-2011 döneminde 210 bin KOBİ'ye 40 milyar euro kredi kullandırmıştır.
- Avrupa Yatırım Bankası'nın oluşturduğu risk sermayesi fonu 5 milyar euro düzeyine ulaşmıştır.
- Avrupa Yatırım Bankası 7. Çerçeve Programı kapsamındaki Risk Sharing Finance Facility aracılığıyla araştırma ve geliştirme çalışması yürüten yüksek riskli işletmelere 25 bin - 7.5 milyon euro arasında borç vermiştir. EIB 2007-2013 dönemi için 10 milyar euro kaynak ayırmış olup, 6.3 milyar eurosunu kullandırmıştır.
- AB Komisyonu risk sermayesi konusunda yeni bir düzenleme yapmayı ve tasarruf sahiplerinin mevduatlarını risk sermayesi, fonlarında değerlendirmelerini mali açıdan özendirici tedbirler almayı ve AB ekonomik alanına dışarıdan risk sermayesi akışını hızlandırıcı tedbirler almayı planlamaktadır.
- Avrupa Yatırım Fonu 2009 yılında Mezzanine Facility for Growth Fonu'ndan 1 milyar euro hibrid fon (borç+öz sermaye) kullandırmıştır.
- AB Komisyonu'nun EIF ile birlikte geliştirdiği JEREMIE-Joint European Resources for Micro to Medium Entreprises Fonu çalışmalarına devam edecektir.
- Risc Sharing Finance Facility (RSFF) kapsamında 2 milyar Avro fonun bir milyon eurosu EIB'den bir milyon eurosu 7. Çerçeve Programı'ndan sağlanmıştır. Bu fon sayesinde 2010 yılında 60 yenilikçi işletmeye 6.3 milyar euroluk kredi kullandırılmıştır.
- Kredi garanti fonu hacminin söz konusu dönemde 3 milyar euro düzeyine ulaştığı tahmin edilmektedir.
- AB'de mevcut 27 farklı vergilendirme sisteminin uyumlandırılması, basitleştirilmesi ve birleştirilmesi hedeflenmektedir.
- KOBİ'lerin finansal piyasalardan kaynak sağlamak için muhasebe kayıtlarının şeffaflaştırılması ve bilinirliklerinin artırılması çalışmaları yapılacaktır.
- KOBİ'lerin muhasebe kayıt sistemlerinin basitleştirilmesi suretiyle yılda 1.7 milyar euro tasarruf sağlanması hedeflenmektedir.
- KOBİ'lere kredi kullandıran bankaların ayırdıkları karşılıkların azaltılması amaçlanmaktadır.
- KOBİ'lerin mal ve hizmet teslimlerinde yaşanan ödeme gecikmelerinin yıllık tutarı 1.1 trilyon euro seviyesine ulaşmıştır. Gecikmeler nedeniyle zaten finansal sıkıntıları bulunan KOBİ'ler büyük işletmelere ve kamu kuruluşlarına bir anlamda alacak miktarında kredi açmaktadır. Alacakların geç tahsili sebebiyle her yıl on binlerce işletme kapanmakta, her yıl bu nedenle 500 bin kişinin işini kaybettiği tahmin edilmektedir. 2000/35/EC sayılı direktifte değişiklik yapan ve 16 Şubat 2011 kabul edilip 16 Mart 2013 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanan 2011/7/EU sayılı direktifin planlanandan önce yürürlüğe girmesine çalışılmaktadır. Yeni direktif mal tesliminden önce üzerinde açık olarak anlaşmaya varılmış ise, ödeme yapılıncaya kadar satıcının mal üzerindeki sahiplik hakkını korumaktadır.
- Kar amacı gütmeyen sosyal girişimcilerin sayısı 11 milyon kişiye oranı ise %10'a ulaşmıştır. Sosyal girişimcilerin desteklenmesi için Avrupa Sosyal Girişimcilik Fonu'na ilişkin direktifin 2012 yılsonundan önce yürürlüğe girmesi planlanmaktadır.
- Birbirini tamamlayıcı nitelikteki Competitive Business SME (COSME 2012-2020) ve SME Window under HORIZON 2020 Programları kapsamında The Loan Guarantee Facility'nin 150 bin euroya kadar olana kredilere 12 aya kadar teminat sağlaması hedeflenmiştir. CIP'nin EIP alt programının devamı niteliğinde olacak COSME programı 2.5 milyar euro bütçeli olup uygulandığı dönemde yılık 1.1 milyar euro GSMH artışı sağlaması beklenmektedir.

HORIZON 2020 programı araştırma, geliştirme ve yenilik konusundaki 7. ÇP, CIP ve EIT-European Instıtute of Innovation and Technology programlarını tek çatı altında birleştirmektedir. HORIZON 2020 Programı ise 80 milyar euro bütçeli olup 18 milyar euroluk kısmı KOBİ'lerin inovatif çalışmalarına ayrılmıştır.

- The Loan Guarantee Facility'nin AB ülkelerindeki yenilikçi KOBİ'lere yıllık 3.5 milyar euro daha fazla risk sermayesi yatırımı yapılmasını sağlaması beklenmektedir.
- Social Change and Innovation (2014-2020) programı altında mikro işletmelere mikro finansman sağlanacaktır.
- Enterprise European Network (EEN) Ağı finansman ihtiyacı olan KOBİ'lerin en uygun şartlardaki finansmana erişimi için bilgi sağlama ve danışmanlık hizmetlerini güçlendirecektir.
- EEN Ağının hizmetleriyle 40 bin KOBİ'nin 400 milyon euro ek gelir sağlamasına katkıda bulunacağı tahmin edilmektedir.
- Mevcut yapıda KOBİ'lerin kullandıkları finansman kaynakları hakkında sağlıklı ve güncel verilere ulaşmak imkânı bulunmamaktadır. Bu konuda iyileştirme ve koordinasyon çalışmaları yapılacaktır.
- KOBİ'lerin kredi derecelendirmesinin kantitatif unsurların yanı sıra kalitatif unsurları da dikkate alması için çalışma yapılacaktır.
- İş meleklerinin KOBİ'lere daha fazla kaynak sağlaması için bilinirlik düzeyi artırılacak, EEN Ağı sermaye verenlerle (İş Meleği) yenilikçi işletmeleri buluşturma işlevini geliştirecektir. AB'de 75 bin iş meleği yıllık 4 milyar euro, ABD'de ise 260 bin iş meleği 20 milyar euro kaynak kullandırmıştır.
- KOBİ'lerin borsada fon bulabilmesi için borsaya kayıt işlemleri konusunda bilgilendirilmeleri sağlanacaktır. AB-27 ülkelerinde halen 12 bin KOBİ borsaya kayıtlıdır.
- Bankaların borç verme süreçlerini basitleştirmeleri ve sadeleştirmeleri sağlanacaktır.
- KOBİ'lerin bankalardan en uygun krediyi kullanmalarını sağlamak amacıyla işletmelere bankalara arasındaki kredi aracı kuruluşları sistemi geliştirilecektir.
- 2010 yılsonu itibariyle European Regional Development Fund (ERDF) 8.4 milyar euro hacme ulaşmış olup, 386 fona risk sermayesi yatırımı 6 milyar euroya ulaşmıştır. Yatırım yapılan işletmelerin %70'inin kayıtlı sermayesi 150 milyon eurodan daha azdır.
- Creative Europe Programı (2014-2020) altında kültür ve yaratıcı sektörlerdeki işletmelere finansman sağlanacaktır.
- European Agricultural Fund for Rural Development (EAFRD) borç verme ve kredi garantisi olarak 2011 yılında 550 milyon euro kaynak kullandırmıştır.

Kaynak:
1. An action plan to improve Access to finance for SMEs, SEC(2011) 1527 final, COM(2011) 870 final, 7.12.2011
2. Directive on combating late payment in commercial transactions, 2011/7/EU, 16.2.2011
3. Risk Sharing Finance Facility, European Investment Bank, www.eib.org, 21.6.2012
4. New measures to stimulate funding for social businesses, http://uropa.eu, 21.6.2012
5. HORIZON 2020, http://ec.europa.eu/research/horizon2020, 21.6.2012
6. COSME, , http://ec.europa.eu/cip/cosme, 21.6.2012