Ayrılma akçesi nedir?

Soner ALTAŞ / Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Başmüfettişi

Önceki yazılarımızda, yeni Türk Ticaret Kanunu'nun limitet şirket ortaklığından çıkma ve çıkarılmaya ilişkin düzenlemeleri izah edilmiş idi. Bu yazımızda ise, ortaklıktan çıkma ve çıkarılma halleri ile bağlantılı olan "ayrılma akçesi" üzerinde durulacaktır.

Ayrılma akçesi, hali hazırda yürürlükte bulunan 6762 sayılı eski TTK'da açıkça düzenlenmemiştir. Eski TTK'da yer verilen "Bir ortağın şirketten çıkması veya çıkarılması ancak esas sermayenin azaltılması hakkındaki hükümlere riayet şartıyla muteberdir. Şu kadar ki, ayrılan ortağın hakları, şirketin esas sermayesinin itibari miktarını geçen mallarından ödenir veya payı sermaye koyma borcunun yerine getirilmemesi hakkındaki hükümler gereğince paraya çevrilirse yahut başka bir ortak tarafından devralınırsa esas sermayenin azaltılması hakkındaki hükümlere riayet etmeye lüzum yoktur." hükmü konuya dolaylı bir şekilde yaklaşmaktadır.

Yeni TTK'da ise açıkça "Ortak şirketten ayrıldığı takdirde, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini istem hakkını haizdir." hükmüne yer verilmek suretiyle, bu konudaki boşluk giderilmeye çalışılmıştır. Ayrılma her çeşidi ile çıkma ve çıkarılma ile doğal çıkma hali olan ölümü de kapsar. YTTK'nın bu konudaki kuralı ayrılan ortağa esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesinin ödenmesidir.

Diğer yandan, yeni TTK'da "Şirket sözleşmesinde öngörülen ayrılma hakkı dolayısıyla, şirket sözleşmeleri ayrılma akçesini farklı bir şekilde düzenleyebilirler." denilerek, ayrılma hakkının şirket sözleşmesinde özel bir şekilde düzenlenmiş olması halinde, ortaklara ayrılma akçesini, şirket sözleşmesindeki düzenlemeye uygun olarak kanundan farklı bir şekilde düzenleme olanağı da verilmiştir.

Buna karşılık, şirket sözleşmesinde bu hususun düzenlenmesinin ihtiyarî olduğunu belirtmekte fayda vardır. Yoksa ayrılma akçesinin şirket sözleşmesinde düzenlenmemiş olması, ayrılan ortağın bu hakkını ortadan kaldırmamaktadır. Şirket sözleşmesinde hüküm bulunmasa dahi, ayrılan ortak, esas sermaye payının gerçek değerine uyan ayrılma akçesini her zaman için şirketten talep edebilecektir.

Peki, ayrılma akçesi, ayrılan ortağa ne zaman ödenecektir? Yeni TTK'ya göre, ayrılma akçesi;

a) Şirket kullanılabilir bir özkaynak üzerinde tasarruf ediyorsa,

b) Ayrılan kişinin esas sermaye payları devredilebiliyorsa,

c) Esas sermaye, ilgili hükümlere göre azaltılmışsa, ayrılma ile muaccel olacaktır.

Yeni TTK, yukarıda bahsedilen kullanılabilir özkaynak tutarının işlem denetçisi tarafından belirlenmesini şart koşmaktadır. Bu şekilde tespit edilen özkaynak tutarı eğer ayrılma akçesinin ödenmesine yetmiyor ise, işlem denetçisi esas sermayeden ne tutarda indirim yapılması gerektiğini de belirleyecektir.

Yeni TTK, burada ayrılan ortağı korumaya yönelik bir hakka daha yer vermiştir. Eğer hesaplanan ayrılma akçesi tam olarak ödenememiş ise, ayrılan ortağın ayrılma akçesinin ödenmeyen kısmı, şirkete karşı, bütün alacaklılardan sonra gelen bir alacak oluşturacaktır.