Bir ticari faaliyetin yürütülmesi ile bağlantısı olan ithalata ilişkin muafiyetler-1
Hasan AKDOĞAN / Yetkilendirilmiş Gümrük Müşaviri
AB gümrük koduna uyum amacıyla 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nda değişiklik yapan 5911 sayılı Kanun 07.07.2009 tarihli 27281 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak üç ay sonra yürürlüğe girdi. Bilindiği gibi daha önce 2000/53, 2000/69, 2003/6661 ve 8/6338 sayılı Bakanlar Kurulu Kararları ile düzenlenen konular ve kanunun Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmesini öngördüğü diğer hususlarda 2009/15481 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmiştir.
2009/15481 sayılı Karar'da düzenlenen konulardan birisi de bir ticari faaliyetin yürütülmesi ile ilgili ithalatlara ilişkin muafiyet düzenlemeleridir. 4458 sayılı Kanun'un 167/8. maddesine göre;
"Bir ticari faaliyetin yürütülmesi ile bağlantılı ithalat;
a) İşyeri nakli suretiyle ithal edilen sermaye malları ve diğer malzemeler,
b) Türkiye gümrük bölgesinde faaliyette bulunan çiftçilerin, komşu ülkedeki mülklerinden elde ettikleri ürünler,
c) Komşu ülkelerdeki çiftçiler tarafından Türkiye gümrük bölgesindeki mülklerinde kullanılmak üzere getirilen, toprak ve ekinlerin işlenmesi amacına yönelik tohum, gübre ve diğer ürünler,
d) Ticari mahiyet arz etmeyen numuneler,
i- Önemli değeri olmayan numunelik eşya ve modeller,
ii- Basılı reklamcılık dokümanları ve reklamcılık amacına yönelik malzemeler,
iii-Bir ticari fuarda veya benzeri bir faaliyette kullanılan veya tüketilen ürünler,
e) İnceleme, analiz veya test amaçlı olarak ithal edilen eşya"
Gümrük vergilerinden muaf olduğuna dair hüküm kapsamında olan hususlar 2009/15481 sayılı Karar'ın 5'inci kısmının 5'inci bölümünde 80 ile 92'nci maddelerinde detaylı olarak hükme bağlanmıştır.
1. İşyeri nakli suretiyle serbest dolaşıma sokulan sermaye malları ve diğer malzemeler
· Sermaye malı ve malzeme
Kararın 80'inci maddesine göre; Türkiye gümrük bölgesi dışında sürdürülen ekonomik bir faaliyetin kesin olarak sona erdirilerek, Türkiye gümrük bölgesine nakli dolayısıyla serbest dolaşıma sokulan sermaye malı ve diğer malzemeye muafiyet tanınır.
Bu kapsamda:
a) Faaliyet deyimi, madencilik, tarım, serbest meslek faaliyeti ve benzeri faaliyetler de dahil olmak üzere üreticilerin, tüccarların veya hizmet sunan kişilerin her türlü ekonomik faaliyeti anlamına gelir.
b) İşletme deyimi, bağımsız ekonomik birim demektir. Bu birim, bir kurumun tümünü ya da bir bölümünü kapsar.
c) Sermaye malları ve diğer malzemeler deyimi, işletmenin faaliyetini devam ettirmesi için, gerekli teknik malzemeler ile büro ve dükkan malzemelerini kapsar.
80'inci maddede belirtilen muafiyet aşağıdaki eşya ve malzeme ile sınırlıdır.
a) Mücbir sebep veya beklenmeyen haller saklı kalmak kaydıyla, Türkiye gümrük bölgesine nakletmek üzere yabancı ülkedeki faaliyetini sona erdirmeden önce en az 12 ay süreyle işletme tarafından fiilen kullanılmakta olan.
b) Nakilden sonra da aynı amaçla kullanılacak olan.
c) Söz konusu işletmenin niteliği ile büyüklüğüne uygun bulunan.
Muafiyet hakkı sadece, Türkiye gümrük bölgesinde de benzer bir faaliyeti yürütmek amacıyla, ayrıldıkları ülkedeki faaliyetlerini kesin olarak sona erdiren iş yeri sahibine tanınır. Türkiye gümrük bölgesinde yerleşik bulunan bir işletme ile herhangi bir bağlantı kurma amaçlarına yönelik işletmeler için muafiyet uygulanmaz.
Muafiyet hakkı sadece ayrıldıkları ülkede en az üç yıl süre ile aynı işte çalışan kişilere tanınır.
Aşağıda belirtilen eşyalar muafiyet kapsamı dışındadır:
a) Üretim veya hizmet endüstrisi makinesi olmayan, taşınabilir laboratuvar veya dış yayın yapma birimleri gibi ulaşım araçları.
b) Canlı hayvan, hayvan yemleri ile tohum ve fidanlar.
c) Ham, yarı mamul veya mamul madde stokları ile akaryakıtlar.
80'inci maddede belirtilen muafiyet, mücbir sebep veya beklenmeyen haller saklı kalmak kaydıyla, işletmenin nakledildiği ülkedeki faaliyetlerini sona erdirdiği tarihten itibaren oniki ay içerisinde Türkiye gümrük bölgesine getirilen eşya ve malzeme için uygulanır.
· Gerçek ve tüzel kişilere tanınan muafiyet
Madde 83'e göre; kazanç sağlama amacına yönelik olmayan faaliyetlerle uğraşan ve bu faaliyetini Türkiye gümrük bölgesine nakleden tüzel kişiler tarafından serbest dolaşıma sokulan sermaye malları ve diğer malzemeye ilişkin muafiyet işlemleri 'sermaye malı ve malzeme' ile ilgili 80 ila 82. madde hükümleri çerçevesinde yürütülür.
Bir serbest meslek veya benzeri bir faaliyetle uğraşan gerçek kişilere de, mesleklerini Türkiye Gümrük Bölgesinde de yürüteceklerini ispat etmeleri halinde bu muafiyet tanınır.
2. Türkiye gümrük bölgesindeki çiftçilerin komşu ülkede elde ettikleri ürünler
Kararın 84'üncü maddesi uyarınca; esas faaliyeti Türkiye gümrük bölgesi içinde olan çiftçilerin, Türkiye'ye komşu bir ülkede bulunan ve kendileri tarafından işletilen mülklerinden elde ettikleri tarım, hayvancılık, arıcılık, bahçecilik ve ormancılık ürünlerine muafiyet tanınır.
Bu muafiyetten faydalanabilmek için hayvancılık faaliyetlerinin Türk menşeli veya Türkiye'de serbest dolaşım durumunda bulunan hayvanlarla yapılıyor olması şarttır.
Muafiyet, normal olarak hasat veya üretim sonrası başka bir işlemden geçmemiş ürünlerle sınırlıdır.
Muafiyet, sadece bizzat üreticiler tarafından komşu ülkedeki kendi mülklerinden elde edilen ve kendileri veya kendileri adına hareket eden kişiler tarafından Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen ürünler için tanınır.
Türkiye gümrük bölgesi ile komşu bir ülke arasında sınır oluşturan göllerde veya su yollarında Türk balıkçılar tarafından yürütülen balıkçılık veya balık yetiştirme faaliyetlerinden elde edilen ürünler ile bu tür göl ve su yollarında Türk sporcuları tarafından yapılan avcılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler için de muafiyet tanınır.
3. Komşu ülkelerdeki çiftçilerin Türkiye gümrük bölgesindeki toprak ve ekinlerinin işlenmesi amacına yönelik ürünler
Esas faaliyeti bir komşu ülkede olan çiftçilerin, Türkiye gümrük bölgesinde bulunan ve kendileri tarafından işletilen mülklerinde kullanılmak üzere toprak ve ekinlerin işlenmesi amacıyla getirdikleri tohum, gübre ve diğer ürünlere 85'inci maddeye göre muafiyet tanınır.
Muafiyetin uygulanması, ancak, tohum, gübre veya diğer ürünlerin bizzat üretici veya üretici adına hareket eden kişi tarafından getirilmiş olması ve aynı hakkın karşı taraf ülkece, Türkiye Gümrük Bölgesinde bulunan kişilere de tanınmış olması koşullarıyla mümkündür.
4. Numuneler, reklam malzemeleri ve ticari fuarda tüketilen ürünler
· Önemli değeri olmayan numunelik eşya ve modeller
Madde 86'ya istinaden; 89'uncu maddenin birinci fıkrasının (a) bendi hükmü (Türkiye gümrük bölgesi dışında üretilmiş olan, bir ticari fuar veya benzeri bir olay münasebetiyle getirilecek olan her türlü eşyanın temsil edici özelliklerini taşıyan küçük miktardaki numuneler) saklı kalmak kaydıyla, önemli değeri olmayan ve temsil ettikleri eşya bakımından siparişte bulunulmak için kullanılabilecek nitelikteki numunelik eşya ve modellere muafiyet tanınır.
Gümrük idaresi, muafiyetin uygulanması esnasında numune veya model olma özelliklerini ortadan kaldırmayacak şekilde, kendi başlarına kullanılabilecek nitelikteki eşya için yırtma, delme veya açık ve sabit bir şekilde işaretleme ya da herhangi başka bir işlem yoluyla kalıcı olarak kullanılmasını önleyici tedbirleri alabilir.
Numunelik eşya ve model deyimi, belli bir tür eşyayı temsil eden ve sunuş şekli ve miktarı belli bir tür veya nitelikteki eşya için sipariş vermekten başka bir amaç için kullanılması mümkün olmayan her türlü madde veya örnek anlamına gelir.
· Basılı reklamcılık dokümanları ve reklamcılık amacına yönelik malzemeler
Madde 87 uyarınca; Türkiye gümrük bölgesi dışında yürütülen ekonomik bir faaliyetin reklamı amacıyla gönderilen ya da getirilen ve parasız olarak dağıtılacak olan, ulaştırma, sigortacılık ve bankacılık hizmetleri ile satılık veya kiralık eşya ile ilgili ilan, katalog, fiyat listesi, kullanım kılavuzu, broşür, takvim ve benzeri basılı reklamcılık malzemelerine muafiyet tanınır.
a) Eşyayı üreten, satan, kiralayan veya hizmeti sunan müteşebbisin adının eşya üzerinde açık bir şekilde yer alması,
b) Her bir sevkiyatta tek bir basılı materyalin olması veya birden çok basılı materyal bulunması halinde, her çeşidinden birer adet olması, ancak, aynı çeşitteki basılı materyalin birden fazla bulunması halinde toplam brüt ağırlığının bir kilogramı aşmaması,
c) Gönderici veya alıcısının aynı kişi olmaması,
Koşullarının mevcut olması halinde muafiyet uygulanır.
Müşterilere ücretsiz olarak reklamcılık amacıyla gönderilen madde ve malzeme için de, değerinin önemsiz olması ve reklamcılık amacı dışında kullanılamaz nitelikte bulunması halinde muafiyet tanınır.
Değerli okuyucular, konunun geniş olması nedeniyle yazacaklarımı iki bölüm halinde sunmayı gerekli gördüm. Esasen, ticari bir faaliyet içinde bulunanların bilmeleri gereken muafiyetler konusu ile ilgili olarak bir sonraki yazımda belirteceğim noktalarda önemlidir ve bunların da dikkate alınmasında yarar bulunuyor.