Bitmeyen enerji kaynağı: Verimlilik ve tasarruf
Serdar İSKENDER / TÜTEV Enerji Danışmanı
Bursa ve Lüleburgaz'da ki doğalgaz çevrim santrallerinin arızalanmasıyla, İstanbul'a yılın ilk karının yağdığı gün ortaya çıkan elektrik kesintisi, ülke ekonomisinin motoru konumundaki İstanbul ve Marmara Bölgesi'nde hayatı durma noktasına getirdi. Elektrik kesintisi nedeniyle metro çalışmazken, sönen trafik lambaları da trafiği içinde çıkılmaz hale çevirdi. Sanayide üretim dururken, evlerde kombiler söndü. "Bir musibet, bin nasihatten evladır" sözünü doğrular nitelikte, Marmara Bölgesi'ni elektriksiz bırakan beklenmeyen kesinti, unutulan enerji tartışmalarını gündemin üst sıralarına taşımayı başardı.
Elektrik kesintisiyle gündeme enerji arz güvenliği, ülkemizin en önemli problemlerinden biridir. Enerjide dışa bağımlılığı yüzde 70'in üzerine çıkan Türkiye, doğal gazda ithalinde de yüzde 65 oranında Rusya'ya bağlanmış durumda. Doğal gaz ithalinde ki diğer iki kaynağımız İran ve Azerbaycan'ın, havaların soğuk gitmesi ya da arızalar nedeniyle doğal gaz sevkıyatlarında her kış birkaç kez problem çıkarması da, sıkıntıyı daha da arttırıyor. İran ve Azerbaycan doğal gazına güvenemeyen Türkiye, Rusya tekeline son verme bir tarafa, alım miktarlarını düşürmeyi dahi başaramıyor. İhtiyacımız olan elektriğin yarısını da, dışarıdan aldığımız doğal gazla üretmeye başlayınca, yaşanılan sorunlar her kış tekrarlanıyor.
Petrol ve doğal gazın coğrafi anlamdaki eşitsiz dağılımı, uluslararası ticaretinin belirli ülkelerin elinde olması, buna karşılık siyasi ve ekonomik krizlerin petrol fiyatlarını sürekli arttırması, doğal gaz arz güvenliğinin Rusya'ya bağımlı olması, gelişmiş ülkeleri enerjide farklı arayışlara yönlendiriyor. Petrol ve doğal gaz kaynaklarıyla, ihtiyaç duydukları enerjiyi karşılayamayan ülkeler, yenilenebilir olarak tanımlanan, alternatif enerji kaynaklarını enerji portföylerinin içerisine dahil etmeye çalışıyorlar. Enerji portföyleri içerisindeki yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanım oranlarını arttırmaya çalışan ülkeler, enerji kaynaklarını çeşitlendirerek, enerji arzını ve geleceklerini garanti altına almaya çalışıyorlar. Hidroelektrik, rüzgar, güneş, biokütle, kaya gazı, jeotermal, dalga gibi yenilenebilir ve çevreci kaynakların yanı sıra nükleer, kömür gibi yerli kaynaklar da her geçen gün daha fazla ön plana çıkıyor.
Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkeler, fosil kaynaklara olan bağımlılıklarını düşürebilmek için yenilenebilir enerji kaynakları, nükleeri, kömürü kullanarak enerji kaynaklarını çeşitlendirme mücadelesinin yanında, enerji arzını garanti altına alabilme adına, enerji üretiminde ve kullanımındaki verimliliğe odaklanarak, yeni bir kaynak üretmeye çalışıyorlar. Gelişmiş ülkeler için enerji verimliliği konusu, yeni bir enerji kaynağı haline gelmiş durumda.
Ülkemizde ise yenilenebilir enerji kaynakları, enerji verimliliği ve tasarrufu yeni keşfedilmeye başlanmış durumda. Bizim gibi yüksek oranlarda enerjide dışa bağımlı olan ülkelerde enerji verimliliği ve tasarrufu konusu hayati önem taşıyor. Enerji tasarrufu, "gereksiz ise söndür" kalıbının içerisine sığdırılamayacak kadar kapsamlı ve karışık bir konu.
Büyüme oranlarına paralel artış gösteren enerji ihtiyacı, ülkemizde enerji verimliliği ve tasarufuna önem verilmediğinin en önemli göstergesi durumunda. Yıllık yüzde 8 büyüyen ülkemizde, enerji ihtiyacı da yüzde 8 ila 10 mertebesinde büyümeye devam ediyor. Gelişmiş ülkelerde ise sistem daha farklı çalışıyor. ABD'nde, 1973-2000 döneminde, Gayri Safi Milli Hasıla yüzde 126 oranında büyürken, buna karşılık enerji kullanımındaki büyüme yüzde 30 oranında kalmıştır. Benzer şekilde, ABD'nde 1990-2000 arasında sanayi üretimi yüzde 41 artarken elektrik kullanımı yüzde 11 artmıştır. Bu farklılıklar, enerji alanındaki yavaşlamanın değil, hızlı büyümeye ve artan tüketime karşın, enerjinin verimli kullanımının ve enerji tasarrufunun bir göstergesidir.
Enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, çevreye verilen karbon emisyonlarının düşürülmesi, cari açığın frenlenebilmesi, kaynaklarımızın yurt dışına akışının engellenebilmesi için en önemli enerji santralleri enerji tasarrufu santralleri olsa gerek. Enerjide dışa bağımlılığımızın azaltılabilmesi için en büyük enerji kaynağımız: verimlilik ve tasarruf.