Çekte yeni düzenleme

TBMM - TBMM Adalet Komisyonunda ele alınan Çek Yasa Tasarısı'nın 2 maddesi daha kabul edildi.

 Tasarının kabul edilen maddelerine göre, bankalar, önce çek hesabı açtırmak isteyenin yasaklı olup olmadığını kontrol edecek, ayrıca kişinin ekonomik ve sosyal durumunun belirlenmesinde gerekli basiret ve özeni gösterecek.

Bankalar, çek hesabı açtırmak isteyenlerin yasaklılık durumuna ilişkin adli sicil kayıtlarını, açık kimliklerini saptamak için fotoğraflı nüfus cüzdanı, pasaport veya sürücü belgesi örneklerini, yerleşim yeri belgelerini, vergi kimlik numaralarını, tacir olanların ayrıca ticaret sicili kayıtlarını, esnaf ve sanatkar olanların ise esnaf ve sanatkar sicili kayıtlarını almak ve çek hesabının kapatılması halinde bunları, hesabın kapatıldığı tarihten itibaren 10 yıl süreyle saklayacak. Yerleşim yeri yurt dışında bulunan kişiler, bankaya kendileri ile ilgili olarak Türkiye'de bir adres bildirmek zorunda olacak.

Çekin karşılığının tamamen veya kısmen bulunmaması halinde, çek düzenleyenin bankaca bilinen adresleri talebi halinde hamiline verilecek.

Çek hesabı ilgilinin, vekilin veya yasal temsilcisinin imzası olmadan açılamayacak.

Çek hesabı açılmasını veya mevcut çek hesabından çek defteri verilmesini isteyen kişi, her defasında tacir veya esnaf ve sanatkar olup olmadığını, kendisi hakkında yasak bulunmadığını bankaya yazılı olarak beyan edecek.

Hakkında çek düzenleme ve çek hesabı açma yasağı kararı bulunan gerçek kişinin, yönetim organında görev yaptığı, temsilcisi veya imza yetkilisi olduğu tüzel kişiye çek defteri verilmeyecek.

Çekte ayrıma gidiliyor

Tacir olan ve tacir olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çekler, açıkça ayırt edilebilecek biçimde bastırılacak. Bu çeklere ilişkin işlemlerin işlendiği ayrı çek hesapları açılacak ve hamiline düzenlenecek çeklerin yapraklarında "hamiline" ibaresi matbu olarak yer alacak.

Karşılığı bulunan çek, hesabın bulunduğu bankaya ibraz edildiğinde hamilin vergi kimlik numarası saptandıktan sonra ödenecek.

Çek hesabı, ancak sahibinin veya yasal temsilcisinin yazılı talebi ya da mevduat veya katılım fonu zaman aşımı süresinin dolması üzerine kapatılacak.

Karşılıksız her çek yaprağı için bankaya ceza

"Karşılıksızdır" işlemi, muhatap bankanın hamile kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın dışında, çek bedelinin karşılanamayan kısmıyla sınırlı olarak yapılacak.

Banka, karşılıksız çıkan her bir çek yaprağı ile ilgili olarak ödemekle yükümlü olduğu miktarı, ancak ibraz eden hamile talep ettiği takdirde ödeyecek. Buna göre, banka, hamile, talep ettiği takdirde süresinde ibraz edilen her çek yaprağı için; karşılığının hiç bulunmaması halinde, çek bedeli bin lira veya üzerinde ise bin lira, bu tutarın altındaysa çek bedelini ödeyecek.

Karşılığının kısmen bulunması halindeyse banka, çek bedeli bin lira veya altındaysa, çek bedelini aşmamak koşuluyla kısmi karşılığı bin liraya tamamlayacak bir miktarı; çek bedelinin bin liradan fazla olması halinde çek bedelini aşmamak koşuluyla, kısmi karşılığa ilave olarak bin lira ödemekle yükümlü olacak.

Hamilin talepte bulunması halinde, "karşılıksızdır" işlemi, çekin arka yüzüne tahsil için bankaya ibraz edildiği tarih, hesap durumu, bankanın yükümlülüğü çerçevesinde ödediği miktar ve ibraz eden  gerçek kişinin adı ve soyadı yazılmak, bu kişinin tüzel kişi adına bedeli tahsil etmesi halinde bu belirtilmek ve kişi ile birlikte banka yetkilisi tarafından imzalanmak suretiyle yapılacak. Banka tarafından ödenen miktar düşüldükten sonra karşılıksız kalan tutar açıkça belirtilecek. Hamilin imzalamaktan kaçınması halinde, "karşılıksızdır" işlemi yapılmayacak.

Kısmi ödeme kabul edilmiş olsun veya olmasın, çekin tamamen veya kısmen karşılıksız çıkması halinde, "karşılıksızdır" işlemi yapıldıktan sonra ön ve arka yüzün fotokopisi çekilerek bankada saklanacak ve çek hamile geri verilecek.

Banka; çekin karşılığının hesapta bulunmamasına rağmen hamiline ödenmesinin geciktirilmesi, kanunen ödemekle yükümlü olduğu miktarın hamile ödenmesinin geciktirilmesi hallerinde çek hamiline, her geçen gün için binde 3 gecikme cezası ödeyecek.

Üzerindeki tarihten önce ibraz edilen çekin karşılığının kısmen veya tamamen ödenmemiş olması halinde, bu çekle ilgili olarak hukuki takip yapılamayacak. İleri tarihli çekle ilgili olarak hukuki takip yapılabilmesi için, çekin üzerindeki düzenleme tarihine göre kanuni ibraz süresi içinde bankaya ibraz edilmesi ve "karşılıksızdır" işlemine tabi tutulması şart olacak.

Çekte muteberlik sıralaması

Komisyonda çek konusunda tacir, taciri olmayan ve hamiline çek şeklinde ayrımına gidilmesi eleştirildi. CHP Afyonkarahisar Milletvekili Halil Ünlütepe, Türk Ticaret Kanunu Tasarısında benzeri bir ayrım yapılmadığını belirterek, "Bunda sonra uzun boylulara başka, kısa boylulara başka çek ayrımına kadar gidilecek. Ekonomi bitti, deniz görüldü. Çek, kredi kartı gibi kabul görmüyor. Esnaf çek kabul etmiyor, kredi kartı istiyor. Çünkü banka ödüyor. Çekler tefecilerin eline düştü" dedi.

CHP Zonguldak Milletvekili Ali İhsan Köktürk, "çekte muteberlik sıralaması yapıldığını" savunarak, bunun doğru olmadığını söyledi. Düzenlemeye TESK ve TOBB temsilcileri de karşı çıktı. 

Adalet Bakanı Sadullah Ergin, konuyla ilgili eleştirilere, çekte ayırım yapılmasının amacının statü farklılığı yaratmak olmadığını belirterek, çeke güveni artırmak ve daha fonksiyonel hale getirilmesinin hedeflendiğini ifade etti.

Ergin, 2008 yılında 23 milyon çekin takasa ibraz edildiğini, bunun rakamsal tutarının 234 milyar lira olduğunu kaydederek, bunun 1,5 milyon adedinin karşılıksız çek olduğunu, tutarının ise yaklaşık 15 milyar lira olduğunu söyledi. Ergin, en çok keşide edilen çekleri küçük işletme sahiplerinin işini çevirmek amacıyla kullandığına işaret ederek, yapılacak düzenlemelerin buna zarar vermemesi gereğini vurguladı. 

Tasarının görüşmeleri yarın 4. madde üzerinde devam edecek.