Çin'de 'ucuz mal' devri bitiyor

Evrim KÜÇÜK

İSTANBUL - Dünyanın fabrikası Çin'de işçilerin daha iyi çalışma koşulları ve daha fazla maaş talep etmesi ucuz Çin mallarının sonunu getiriyor. Bugüne kadar düşük işgücü maliyeti sayesinde Asya'daki rakiplerine göre büyük bir avantaj sağlayarak dünyayı 'Made in China' damgasına boğan ülkede, emtia fiyatlarının maliyetleri artırmasının da etkisiyle, tekstilden elektroniğe kadar pek çok ürünün fiyatı yükseliyor.

Önde gelen giyim markaları ve perakende satış zincirleri için alım yapan dünyanın en büyük tedarikçilerinden Li Fung, Apple gibi dünya devleri için elektronik üretimi yapan Foxconn gibi şirketler 'Çin'de ucuz mal döneminin sonuna gelindi' uyarısı yapıyor. Benzer sıkıntılar nedeniyle Çin denim kumaş imparatorluğunun da yakında çökebileceği yorumları yapılıyor.

Çin, işgücü maliyeti avantajını artık kaybediyor gibi gözüküyor. Yapılan birçok araştırmada, yakın gelecekte yeni iş gücü olarak değerlendirilen 10-19 yaş grubundaki nüfusun son yıllarda hızlı bir düşüş gösterdiği, rakamın ülke nüfusuna oranla yüzde 19.9'lardan yüzde 13.5'lere düştüğü dikkati çekiyor.

İşgücü sıkıntısına ve daha fazla gelir talebine bağlı olarak 2008 yılından bu yana işçi ücretleri yılda ortalama yüzde 15 artıyor; arazi, su, enerji, nakliye masrafları yükseliyor. Birçok şirket, üretimlerini kıyı şehirlerinden maaşların daha düşük olduğu iç kesimlere ya da diğer gelişmekte olan ülkelere kaydırarak karlılıklarını korumaya çalışıyor.

Üretim komşu ülkelere kayıyor

Hatta bazıları Batı'daki üretimlerini yeniden canlandırmaya başladı. 2010 yılında Alix Partners tarafından yayınlanan bir rapora göre, tüm giderlere bakıldığında Çin; Meksika, Hindistan, Vietnam, Rusya ve Romanya'dan daha pahalı hale geldi. Oyuncak ve incik boncuk üreticileri, Noel ağacı imalatçıları ve ayakkabı üreticilerinin binlercesi ya iflas etti ya da Vietnam, Kamboçya, Endonezya'ya gitti. Ancak, son aylarda sağlanan ücret artışlarına karşın Çinli işçilerin geliri halen Batı'daki bir işçinin küçük bir bölümüne denk geldiğinin altını çizmek gerek.

Ünlü markaların tedarikçisi Li Fung uyardı

Hong Kong merkezli tedarik ve lojistik şirketi Li Fung, 'üreticilerin, hammadde fiyatlarındaki ve işgücü maliyetlerindeki artışı tüketicilere yansıtmaya başlamasıyla Çin'de yüksek fiyat dönemi' başladığı uyarısı yaptı. Perakende zinciri Wal Mart, Amerikan giyim devi Gap, İngiliz Debenhams gibi şirketler için Çin'de alım yapan Li Fung'un Başkanı Bruce Rockowitz, herkesin yüksek fiyatların kalıcı olduğu konusunda hem fikir olduğunu söylerken, grubun idari müdürü William Fung, bu yıl ücretlerde meydana gelen yüzde 20 artışın dünya ekonomisinde Çin kaynaklı deflasyonu da sona erdireceğini ifade etti.

Artan işgücü maliyeti Li Fung'un, konfeksiyon gibi emek yoğun ürün alımlarını, maaşların daha düşük olduğu Bangladeş, Vietnam, Endonezya gibi ülkelere kaydırmasına neden oldu. Şirketin açıklamasına göre şu an, Li Fung alımlarının yüzde 25'ini Çin'den yaparken, giyim alımlarında Bangladeş ve Vietnam'ın payları giderek artıyor.

Elektronik üreticisi Foxconn maaşları artırınca zarar etti

iPhone gibi en popüler elektronik aygıtları üreten Foxconn International da, artan fiyatlar yüzünden yatırımcısını üzmeye başladı. Şirketin, artan işgücü maliyetinin etkisiyle 2010 yılında, 218 milyon dolarla beklentinin üzerinde kayba uğraması sonrasında hisseleri yüzde 6 civarında değer kaybetti.

Şirketin Şenzen'deki kompleksinde geçen yıl yaşanan intihar vakalarından sonra Foxconn, maaşlara zam yapacağını duyurmuş ve yüzlerce kişinin yattığı, çalıştığı, alışveriş yaptığı ve yemek yediği fabrika-kenti modelini kaldıracağını açıklamıştı. Ancak her iki girişimi de şirketin masraflarını artırırken, diğer yandan emtia fiyatları da şirketin geliri üzerinde baskı oluşturdu.

Fiyatlardaki bu artış trendini uzun zamandır bekleyen Foxconn, ülkenin iç kısımlarına doğru ilerleme sürecini yıllar önce başlattı ve şu an ücretlerin daha düşük olduğu Siçuan ile Henan'da büyük tesisler inşa ediyor. Şenzen'de ise otomasyon ile üretim yapmayı planlıyor. Ancak işçilerin yerini robotların alması kısa vadede şirketin kar marjı üzerinde olumsuz etki yaratabilir.

Denim imparatorluğunun günleri sayılı

Çin'de artan işgücü maliyeti, ülkenin en büyük üretici olduğu denim kumaşında da tehlike çanlarının çalmasına yol açtı. Ülkenin denim imparatorluğunun sayılı günleri kaldığı konuşuluyor. Çin'de üretilen denim kumaşlar uzun yıllar boyunca ünlü alışveriş merkezlerinde bile 15 dolara kot pantolonlar, 5 dolara tişörtler satılmasını sağladı ve Zara, H&M, Topshop gibi şirketlerin dünya moda devine dönüşmelerine yardımcı oldu. Ancak artık bu sistem çökmüş görünüyor ve Çin'deki denim üreticileri krize doğru sürükleniyor.

Denim üreticisi Wei Xiaofeng, Daily Telegraph gazetesine yaptığı açıklamada, yurtdışından hala sipariş aldıklarını ancak yabancı şirketlerin kendileri için makul bir fiyat ödememeleri nedeniyle iki yıldır kar edemediklerini anlattı. Wei ve eşi Tian Yi'nin kurdukları denim şirketi, dünyanın denim başkenti kabul edilen Xintang'da.

Şehirde 1 milyon fabrika işçisi yılda 260 milyon çift jean pantolon üretiyor. Bu, dünyadaki arzın üçte biri. Bölgedeki Calvin Klein, Levi's, Lee ve Wrangler gibi büyük markaların fabrikaları günde 60 bin kot pantolon üretme kapasitesine sahip. Teknolojileri dünya standartlarında ve daha önceden sadece İtalya ve Japonya'da üretim yapan Diesel, Evisu, True Religion gibi üst segmentteki markalara üretim yapacak düzeyde.

Ayda 750 doları kabul etmiyorlar

Ancak bu şehirdeki fabrikalar duvara toslamış durumda. Eskiden ayda yaklaşık 50 dolara çalışmaya razı olan işçiler artık bunun 10-15 kat fazlasını istiyor. Hubei'deki bir fabrika patronu, kentte 10 yıldır üretim yaptığını ve genellikle 30-40 çalıştırdığını söylüyor. Ancak bu yıl ayda yaklaşık 750 dolar verdiği halde çalışacak 20 kişi bulursa kendini şanslı sayacağını dile getiriyor.

Pamuk fiyatları da denim üreticilerini vurdu. Önce Pakistan ve Avustralya'da yaşanan seller, sonrasında Hindistan'ın pamuk ihracatına getirdiği yasak ve sonrasında Ortadoğu'da yaşanan gerilim pamuk fiyatları Çinli denim üreticisinin belini büktü. Denim işinde karlar iyice düşmüş durumda. İşlerin parlak olduğu dönemde üreticiler her bir kot pantolonda 16 sent-32 sent kar elde ederken, şanslı olanlar artık 8 sentten fazla kar edemiyor. Yerel Denim Birliği Başkanı Zhan Xueju'nun verdiği bilgiye göre birçok fabrika kapısına kilit vurdu ve sadece güçlü olanlar ayakta kalacak. Onlarda daha üst segmente hitap edip ucuz üretimi bitirmek zorunda kalacak.

Pamuk ve işgücü maliyeti büyük firmalara yansımaya başladı bile. İsviçreli hazır giyim firması H&M 2010'da giysilerinde kar marjının 'çöktüğünü' bildirdi. Next ve Primax da ürünlerine zam yapmak zorunda kalacağı uyarısında bulundu.