Derneklerde yıllık beyanname verilmesinde dikkat edilecek hususlar

Kurumlar ve gelir vergisi mükellefleri yılın belli zamanlarında Maliye Bakanlığına beyannamelerini vermekle mükellef oldukları gibi, derneklerde yıl sonu itibariyle faaliyetlerini, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl nisan ayı sonuna kadar mülki idare amirliğine vermekle yükümlüdürler. 5253/19 kanun hükmüne göre yasa koyucu, derneklerin faaliyet, gelir ve gider işlemlerini belirlenen süre içinde beyan etmeleri kuralını getirmiştir. Dernekler beyannamelerini Dernekler Dairesi Başkanlığı'na bağlı dernekler il müdürlüğüne her yılın nisan ayının 30'una kadar vermek zorundadırlar.

5253 sayılı Dernekler Kanunu'nun 19. maddesi ve dernekler yönetmeliğinin 83 ve 84'üncü maddesi uyarınca her yılın nisan ayı sonuna kadar dernek ve birliklerin yönetim kurulu başkanları (dernekler yönetmeliği ek 21 de gösterilen şekli ile) tarafından doldurularak derneğin bulunduğu yer deki dernekler il müdürlüğünden önceden alınması zorunlu olan "e" dernekler şifresi ile dernekler, www.dernekler.gov.tr http://www.dernekler.gov.tr elektronik ileti adresinden göndereceklerdir. Dernek beyannamesinin kamuya yararlı dernekler için elektronik ortamda verilme zorunluluğu olduğu halde diğer dernekler için ise bu zorunluluk olmayıp, tavsiye niteliğindedir. İl merkezlerinde ve Büyükşehir Belediyesi sınırları içinde kalan ilçelerde bulunan dernekler beyannamelerini bir adet, diğer ilçe merkezlerinde bulunanlar ise iki adet olarak, ayrıca kâğıt ortamına dökülmüş şekli ile vermeleri gerekmektedir. Şube olan dernekler, mülki idare amirliğine verecekleri beyannamelerin birer örneğini bağlı bulundukları derneğin genel merkezine de vermekle yükümlüdürler.

 İlçelerde verilen yıllık beyannamelerin bir adedi alıkonularak, diğer sureti il dernekler müdürlüğüne iadeli taahhütlü olarak gönderilir. Derneklerin, beyannamenin bir suretini de dosyalarında saklamaları gerekmektedir. Derneklerin ayrıca bilânçolarını, gelir tablolarını veya işletme hesabı hülasalarını dernekler il müdürlüklerine vermelerine gerek yoktur. Şube olan dernekler ise bilanço, gelir tablosu veya işletme hesabı hülasalarını dernek genel merkezlerine bilgi olarak göndermelerini tavsiye ediyoruz.

 Birlik şeklinde teşkilatlanmış dernekler de yukarıda sayılan hükümlere aynen uymakla yükümlüdürler.

STK'lar, dernek beyannamesini dernekler il müdürlüklerine vermeden önce yönetim kurulu tarafından beyannamedeki bilgilerin doğru olduğunu onaylayan karar almaları ve bu karar tarih ve sayısını da beyannamenin -Bölüm : X- son kısmına yazmaları gerekmektedir.

Önemli uyarı; Dernekler www.dernekler.gov.tr http://www.dernekler.gov.tr adresinden gönderecekleri dernek beyannamesinin bir adet bilgisayar çıktısı dernekler il müdürlüğüne ayrıca elden verilecektir.

I- Beyanname verilmemesinin cezası

Yasada belirtilen süre içinde (30.04.2009) tarihine kadar beyannamelerini vermeyen dernekler, Dernekler Kanunu'nun 32. maddesinin (L) bendine göre idari para cezası ile 500.-YTL beyannameleri bilerek gerçeğe aykırı olarak verenler, Dernekler Kanunu'nun 32. maddesinin (J) bendine göre ağır para cezasıyla (10.000.-YTL'ye kadar) cezalandırılır. 100 gün/adli para cezasından az olmamak üzere (adli para cezaları 20.-YTL ile 100.-YTL arasında hakimin vereceği karara göre değişmektedir. 08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 5728 sayılı kanunla değişik şekli ile ) mahkemelerce tespit edilir. Not: bu tutarlar 2008 yılı için yeniden değerleme oranı olan yüzde 12 oranında artırılarak uygulanır.

II- Beyannamede hata olması veya yanlış verilmesi

Beyannameler dernekler il müdürlüklerince veya İçişleri Bakanlığı'nca incelenir. Beyannamelerde eksiklik veya yanlışlıklar görülmesi halinde ek bilgi ve belgelerin tamamlatılması istenebilir. Beyannamelerde istenen ek bilgi ve belgelerin verilmemesi, eksik verilmesi veya verilen sürede tamamlanmaması hallerinde ilgili dernekler denetime tabi tutulabilirler.

III- Beyannamenin incelemesi ve sonuçları

Beyannamelerin dernekler il müdürlüğünce incelenmesi esnasında suç oluşturan hususların tespit edilmesi halinde, (örneğin yurtdışından alınan nakdi yardımların bankadan, ayni yardımların ise gümrüklerden çekilmeden önce dernekler il müdürlüğüne bildirilmemesi hali) ilgili mülki idare amirliğince durum cumhuriyet savcılığına bildirilir. Beyannameler ile ilgili olarak haklarında adli ve idari işlem yapılan dernekler ilgili Bakanlığa da bildirilir.

IV- Beyannamelerden çıkarılan istatistiksel bilgiler

Devlet AB üyelik aşamasında STK'lara ayrı bir önem ve düzenlemeler getirmeye devam ediyor. Ancak devlet de STK'ların ve verecekleri beyannamelerden bazı istatistikî bilgiler elde edip bu verileri AB görüşmelerinde ve diğer dış ülkeler ile yapılan değerlendirmelerde veri olarak kullanmaktadır. Bu veriler; tüm Türkiye de STK sayısının tespit edilmesi, STK faaliyetlerinde yardım hacmi ayni-nakdi, STK'ların yurtdışına yapmış oldukları ayni ve nakdi yardım tutarları, STK'ların yurtdışından almış oldukları ayni ve nakdi yardım tutarları, STK'ların hangi ülkeye yardım ettikleri ve hangi ülkeden dış yardım aldıkları, Toplam nüfusun yüzde kaçının hangi çeşit STK'lara üye olduğu, STK faaliyetleri ve sınıflandırılması, STK'ların hangi ilde ne kadar ve hangi tür de bulunduğu, STK'ların yurtiçi ve yurtdışında şube/temsilcilik şeklinde faaliyet sayısı, STK'lardan federasyon ve konfederasyon olma yüzdesi ve bu birliklere bağlı olan derneklerin sayısı, uluslararası kuruluşlarla ilişkisi olan veya üyeliği olan derneklerin sayısı, derneklerin hedef kitlelerinin tespiti, dernek organlarından ücret alanların sayısı, yayın sayısı ve tiraj durumlarının tespiti, kâr amacı olmayan tesis ve eklentileri, STK'lardan kamuya yararlı dernek statüsü alanların sayısı, STK'ların kamu yükünü ne ölçüde azalttıkları, mali bilançolardan çıkacak diğer istatistiki mali bilgiler vs. olabilir.

V-STK'ların uluslararası faaliyet ve ilişkilerinde bağımsız denetimin rolü

STK'lar uluslararası statü kazanmaları ve birleşmiş milletlere akredite olabilmeleri için yıllık hesaplarını mutlaka bağımsız denetimden geçirmeleri gerekmektedir. Bağımsız denetim bu gün artık uluslararasında güvenirliğin bir nevi belgesi hükmüne geçmiştir. Hesaplarının şeffaf olduğunu ilan ve beyan eden her kurumun bağımsız denetimden geçmiş olan hesaplarını her an hazır bulundurmaları ve istenilen uluslararası kurum veya enjyo örgütlerine vermeleri gerekmektedir. Bağımsız denetimi yapabilecek şirketler SPK sitesinde yayınlanmış olmakla birlikte ayrıca bu denetim şirketlerinin uluslararası bir denetim kuruluşunun da üyesi olmaları gerekmektedir. Uluslararası üyeliği olmayan bağımsız denetim kuruluşlarının raporları uluslararası piyasalarda, uluslararası kurum ve kuruluşlarda kabul edilmemektedir. Hesaplarını bağımsız denetimden geçirmiş bir STK'nın tüm hesaplarının da yasal ölçüler içinde olduğu ve devletçe incelenmeyeceği anlamına gelmemektedir. Çünkü bağımsız denetim kuruluşuna verilen, belgeye dayanan bilgilerin doğruluğundan ilgili STK'lar sorumludur. (Not: Yardım amaçlı olarak faaliyet gösteren dernekler için gelecek yazımızda önemli uyarılarımız olacaktır. Bundan dolayı da gazetemizi almayı ve yazılarımızı takip etmeyi tavsiye ediyoruz.)