“Geçici vergi kaldırılmalı”
Nazmi KARYAĞDI / Gelir İdaresi Strateji Geliştirme E. D.Bşk. / [email protected]
Geçtiğimiz günlerde DÜNYA Gazetesi'ndeki Küresel Bakış Köşesi'nde Murat Yülek, yüksek enflasyonlu dönemin mirası olan geçici vergi uygulamasının kaldırılması gerektiği önerisinde bulundu. Yülek, yazısında üstü kapalı olarak işletmelerin dönem sonlarında amortisman yoluyla vergi planlaması yapmak amacıyla, ihtiyaçları olmadığı halde yabancı menşeli araç almak durumunda kaldıklarını, tahakkuk etmesine rağmen tahsil edemedikleri gelirleri nedeniyle de bankadan kredi almak suretiyle vergilerini ödediklerini belirtiyordu.
Peşin (geçici) vergi nasıl başladı?
İlk olarak ihtilal döneminde, 1980’de, yıllık enflasyon %107.2 iken Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen bir düzenleme ile ticari kazanç sahiplerine ve serbest meslek erbabına cari yılın kazancına mahsup edilmek üzere, bir önceki yılın gelir vergisi ile birlikte normal taksit süreleri içinde üç eşit taksitte ödenmek üzere peşin ödenen gelir vergisi getirildi. Düzenleme uyarınca mükellefler 1’den 6’ya kadar derecelendirilerek 50 binden 600 bin liraya kadar peşin vergi ödüyorlardı.
Sonraki yıllarda peşin vergi matrahının belirlenmesi yöntemi değişiyor ve 2 yıl sonra “geçen süre içinde beklenen vergi emniyetini ve fiskal amacı yeterince sağlamadığı” gerekçesiyle peşin vergi kaldırılarak yerine Hayat Standardı Esası getiriliyordu.
1986’da başlayıp 1989’a kadar geçen sürede ise peşin verginin matrahı katma değer vergisi (KDV) haline geliyor ve dahili tevkifat olarak adlandırılıyordu. Yeni peşin verginin mükellefleri genişliyor, önceki mükelleflere zirai kazanç sahipleri, adi ortaklıklar, kollektif şirketler, adi komandit şirketler ve kurumlar vergisi mükellefleri de ekleniyordu.
1989’da ise dahili tevkifat kaldırılarak şimdiki adıyla “geçici vergi” sisteme giriyordu. 1993’te yapılan düzenlemede ise cari yılın üçer aylık dönemleri itibariyle hesaplanan kazancın %25’ini ödeyebilme seçeneği getiriliyordu.
1999’da son kez yapılan değişiklikle üçer aylık cari kazanç üzerinden geçici vergi beyan ederek ödeme yöntemi getirilmiş ve halen de uygulanmaktadır (Kaynak: Erdal Sönmez, Garip Ayaz, Geçici Vergi Uygulamaları, TÜRMOB Yayınları, 1999).
Bizce de geçici vergi kaldırılmalı
Yaklaşık 35 yıldır farklı isim ve yöntemler altında vergi sistemimizde yer alan peşin ya da geçici vergi, enflasyonun tek haneli rakamlara inmiş olması nedeniyle, yıllık vergi gelirlerinin ertesi yıl beyan edilerek aşındırıldığı gerekçesini sarfı nazar edilebilir düzeye getirdi. Bu nedenle bize göre de KOBİ’ler açısından geçici verginin kaldırılması gündeme getirilebilir.
Yapılan araştırmalara göre işletmelerin kayıt dışı kalmalarının en temel nedenlerinden biri olan “finansal kaynak bulma sıkıntısına” da destek olabilecek bu değişiklik sayesinde işletmeler hukuken değil fiilen elde ettikleri kazancın vergisini vermiş olacaklar. Ayrıca üç ayda bir beyanname verme yükümlülüğünün kalkmasıyla uyum maliyeti de azalmış olacaktır.
Devlete maliyeti ne olur?
Tablodan da görüleceği üzere gelir vergisi mükelleflerinden tahsil edilen geçici vergi 2013 ve 2014 yıllarında bütçenin %0,4’lük kısmına karşılık gelmekte olup yaklaşık 1 milyar 700 milyon TL civarındadır. Büyük çoğunluğu KOBİ statüsünde olan gelir vergisi mükelleflerinde geçici verginin kaldırılmasının devlete maliyeti, 2015 bütçesindeki tahmine göre, 1 milyar 949 milyon liranın bir yıl ötelenmesi olacaktır.
Geçmişte Gelir İdaresi'nde Strateji Geliştirme Daire Başkanı iken yaptığımız araştırmada, 2007-2008 yıllarında kurum geçici vergisinin %70-75’inin ilk 1.800 mükellef tarafından ödendiğini tespit etmiştik.
Bu konuda yayınlanmış güncel bir veri olmaması, vergi oranlarında ve vergi paylarında dramatik bir değişiklik olmaması nedenleriyle; geçici verginin gelir vergisi mükelleflerinde tamamen, kurumlar vergisinde de KOBİ statüsündekiler için kaldırılmasının ekonomik büyüme, vergide gönüllü uyumun artırılması, kayıt dışılığın azaltılması üzerinde olumlu etki yapacağını ve mali disipline de minimum düzeyde olumsuz etki yapacağını düşünmekteyiz.