Haftanın tarihine bakış

ANKARA - Boğazlar rejimi, İsviçre'nin Montreux kentinde 20 Temmuz 1936'da imzalanan sözleşmeyle Türkiye'nin isteği doğrultusunda değiştirildi ve İstanbul ile Çanakkale Boğazı'nda Türk egemenliği sağlandı.

İsviçre'nin Montreux kentinde 22 Haziran'da başlayan konferans sonunda imzalanan sözleşmeyle İstanbul ve Çanakkale Boğazlarını askersiz bölge kabul etmiş olan Lozan Antlaşması'nda değişikliğe gidildi.

Konferansın toplanması, Türkiye'nin 10 Nisan günü Lozan Antlaşması'nı imzalamış olan devletlere birer nota göndererek, Boğazlar statüsünün yeniden düzenlenmesini istemesi üzerine gerçekleşti.

Boğazlar üzerinde Türk egemenliği kurulan konferansta, Türkiye'yi Dışişleri Bakanı Dr. Tevfik Rüştü Aras temsil etti. Sözleşmeyi Bulgaristan, Fransa, Japonya, İngiltere, Romanya, Sovyet Rusya, Yunanistan, Yugoslavya ile Türkiye imzaladı. Sözleşme, TBMM'de 31 Temmuz 1936'da onaylandı.

"Montreux Boğazlar Sözleşmesi", sorunların barışçı yoldan çözümüne örnek gösterildi. Diplomatlar, "Montreux politikası" deyimini, ortak barış politikası anlamına kullanmak alışkanlığı edindi.

Gazeteler, sözleşmenin imzalanışını, Anadolu Ajansıın Montreux'deki "hususi muhabiri"nin haberlerinden izledi. 21 Temmuz 1936 tarihli Ulus gazetesinin "Fevkalade sayı"sında yer alan "İmzadan Önce Montöpalas'ta" başlıklı haberde, AA muhabiri, otelin biraz sonra imza töreni yapılacak büyük salonundan izlenimlerini şöyle anlatıyordu:

"Montrö, 20 (Anadolu Ajansının hususi muhabirinden) - Biraz sonra Atatürk Türkiyesinin parlak bir zaferine daha sahne olacak olan Montöpalas Oteli'nin büyük salonundayım. Saat 22 de yapılacak imza merasimine daha zaman var.

Tarihi bir hadisenin geçmek üzere olduğu bu salon henüz bomboş. Bütün murahhas heyetler şu dakikada Dışişleri Bakanımızın diğer bir salonda vermekte olduğu büyük ziyafette bulunuyorlar. Bir başka salonda da matbuat namına gazeteler mümessillerine bir ziyafet veriliyor.

Ortadaki büyük avizenin yüzlerce ampulü altında bütün salon bir ziya tufanı içinde yüzüyor. Salonun yarısı murahhasların oturacakları yeşil masalara verilmiş, bir at nalını andıran bu masaların ortası Reis Brüs'ün yeridir. Sağında ve solundaki masalarda da ikinci reislerle genel sekreter yer alacak. Heyeti murahhaslar da alfabe sırası ile Bulgaristan'dan başlayarak Yugoslavya'da bitecek surette oturacaklar. Salonun diğer yarısı ise gazetecilerle davetlilere ayrılmış bulunuyor."

-Belli başlı öteki olaylar

15 Temmuz

1099- Haçlılar Kudüs'ü işgal etti.

1683- Osmanlı Ordusunun Viyana taarruzu başladı.

1795- Fransız şair Rougel de Lislie'nin yazıp bestelediği "Marseillaise" Fransa'nın ulusal marşı ilan edildi.

1840- Osmanlı devleti ile İngiltere, Prusya, Avusturya ve Rusya arasında, "Londra Mukavelesi" imzalandı. Osmanlılar, Mısır'ı veraset, Suriye'yi kaydı hayat şartıyla Mehmet Ali Paşa'ya verdi.

1904- Modern kısa öykünün en önemli ustalarından Rus yazar Anton Çehov öldü.

1908- Fransız biyolog Dr. Alexis Carrel, hayvandan hayvana ilk organ naklini yaptı.

1928- İskoç Dr. Alexander Fleming penisilini buldu.

1932- Kültür ve sanat dergisi "Varlık"ın ilk sayısı çıktı.

1956- Kurtuluş Savaşı komutanlarından Orgeneral Cemil Cahit Toydemir öldü.

1963- Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunu ile Sendikalar Kanunu kabul edildi.

1968- Bir yıl sonra yeniden İstanbul'a gelen ABD 6. Filosu, üniversite öğrencilerince protesto edildi.

1969- Türk havacılığının kurucularından Vecihi Hürkuş 80 yaşında İstanbul'da öldü.

1974- Kıbrıs'ta Yunanlı subayların yönetimindeki Ulusal Muhafız Örgütü,  Cumhurbaşkanı Makarios'u devirdi ve EOKA-B Lideri Nikos Sampson'u Cumhurbaşkanı ilan etti.

1975- Junko Tabel, Everest'in zirvesine çıkan ilk kadın dağcı oldu.

1980- CHP İstanbul Milletvekili Abdurrahman Köksaloğlu öldürüldü.

1983- Ermeni terör örgütü ASALA'nın Paris Orly Havaalanı'nda düzenlediği bombalı saldırıda ikisi Türk altı kişi öldü, 63 kişi yaralandı.

1997- Modacı Gianni Versace evinde ölü bulundu.

2005- Eski Basın Yayın ve Enformasyon genel müdürlerinden, gazeteci yazar Ömer Tarkan vefat etti.

2010- Osmanlı padişahlarından 2. Abdülhamit'in torunu Osman Nami Osmanoğlu, 93 yaşında yaşamını yitirdi.

2012-  Oscar ödüllü Amerikalı aktris Celeste Holm, Los Angeles'ta 95 yaşında hayatını kaybetti

16 Temmuz

622- Hazreti Muhammed ve beraberindeki ilk Müslümanlar, hicretlerini tamamlayıp Medine'ye vardı. Bu tarih "Hicri Takvim"in başlangıcı kabul ediliyor.

1683- Viyana'ya taarruz eden Osmanlı ordusu, Avusturya ordusunu mağlup etti. Böylelikle Viyana kuşatması sürdürüldü.

1918- Rus Çarı Nikola ve Romanof hanedanının öteki üyeleri, Bolşevikler tarafından, Urallar'daki Yekaterinburg kasabasında öldürüldü.

1922- Gazi Mustafa Kemal, Anadolu ve Müdafaa-i Hukuk Grubu Toplantısı'nda doğal başkan, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa ise Grup Başkanı oldu. "Misakı Milli" temel ilke kabul edildi.

1926- İlk renkli sualtı çekimleri National Geographic dergisinde yayımlandı.

1945- ABD'de Robert Oppenheimer'ın geliştirdiği ilk atom bombası, New Mexico yakınlarında, çölde patlatıldı.

1955- Söke'de 7.0 büyüklüğündeki depremde 23 kişi öldü.

1964- Kurtuluş Savaşı kahramanlarından, eski başbakan Hüseyin Rauf Orbay öldü.

1974- Türkiye, Kıbrıs'taki darbeye karşılık, İngiltere'ye iki garantör devlet olarak Kıbrıs'a müdahale önerdi. Londra'ya giden Başbakan Bülent Ecevit'in, İngiltere Başbakanı Wilson'a yaptığı öneri kabul görmedi. Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Meclisi olağanüstü toplantıya çağırdı.

1975- Atatürk'ün silah arkadaşlarından emekli general Fahri Belen öldü.

1979- Saddam Hüseyin Irak Devlet Başkanı oldu.

1994- "Shoemaker Levy" adlı kuyruklu yıldız Jüpiter'e çarptı: NASA çarpışmayı naklen yayımladı.

1998- 12 Eylül 1980 askeri harekatını gerçekleştirenlerden eski Jandarma Genel Komutanı emekli Orgeneral Sedat Celasun, Çanakkale'de kalp krizi sonucu öldü.

17 Temmuz

1929- Hükümeti devirme iddiasıyla yargılanan komünistlerin davası sonuçlandı: Dr. Hikmet (Kıvılcımlı), Hüsamettin (Özdoğu) ve Laz İsmail Beyler, 4'er yıl 6'şar ay hapse mahkum edildi. 24 sanık çeşitli hapis cezalarına çarptırıldı.

1936- İspanya'da, solcu "Halk Cephesi"nin seçimleri kazanması üzerine Falanj Partisinin hazırladığı askeri ayaklanma patlak verdi. İspanyol Fası'nda, General Francisco Franco önderliğinde başlayan ayaklanma, kısa sürede yarımadaya yayıldı ve iç savaşa dönüştü.

1945- ABD Başkanı Harry Truman, Sovyetler Birliği lideri Josef Stalin ve İngiltere Başbakanı Winston Churchill, Almanya'nın Potsdam kasabasında bir araya gelerek II. Dünya Savaşı'ndan sonra dünyanın bölüşümünü belirlediler.

1955- Dünyanın en ünlü eğlence parkı Disneyland, Kaliforniya'da açıldı. Yaklaşık 30 hektarlık bir alanı kaplayan Disneyland'de, belirli temalara göre düzenlenmiş çeşitli bölümler vardı. Disney Company, 1971'de de Florida'da Disneyworld'u açtı.

1961- Anıtkabir'in mimarlarından Prof. Emin Onat 53 yaşında öldü.

1963- Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) kuruldu.

1975- ABD uzay aracı Apollo, Sovyet uzay aracı Soyuz 19 ile kenetlendi. Astronotlar, iki gün boyunca ortak deneyler yaptı.

1992- Slovak Parlamentosu bağımsızlık ilan etti. Çekoslovakya, Çek ve Slovak cumhuriyetleri adlarıyla iki devlet oldu.

2006- "Güzin Abla" olarak bilinen, gazeteci Fatma Güzin Sayar 85 yaşında vefat etti.

2006- Endonezya açıklarında denizin dibinde meydana gelen Richter ölçeğine göre 7,7 büyüklüğündeki depremin ardından gelen tsunami, Java Adası'nda 620 kişinin ölümüne yol açtı.

2010- Fransız aktör Bernard Giraudeau 63 yaşında öldü.

2011- Halk ayaklanması sonucu devrilen eski Mısır Devlet Başkanı Mübarek, felç geçirerek komaya girdi.

2012- CHP'nin 34. Olağan Kurultayı'nda Kemal Kılıçdaroğlu yeniden genel başkan seçildi.

18 Temmuz

1904- Rusya-Japonya Savaşı başladı.

1920- Büyük Millet Meclisinde milletvekilleri, Misakı Milli üzerine yemin etti.

1925- Adolf Hitler "Kavgam" adlı kitabını yayımladı.

1930- Ankara Etnografya Müzesi halka açıldı.

1932- Türkiye, Milletler Cemiyeti’ne 56. üye olarak girdi.

1932- Ezanın Türkçe okunacağı açıklandı. Uygulamaya kısa süre sonra geçildi.

1955- Almanya'nın geleceğinin görüşüldüğü "Dört Büyükler Konferansı" Cenevre'de başladı.

1965- Yazar Refik Halit Karay 77 yaşında İstanbul'da öldü.

1974- Kıbrıs'ta Türkiye ve Rum kesimlerini ayıran Yeşil Hat'ta hava gerginleşti. TBMM, olağanüstü toplantısında Kıbrıs'ta darbeyle ortaya çıkan durumu görüştü. ABD Dışişleri Bakanı Henry Kissinger'in özel temsilcisi Joseph Sisco Ankara'ya geldi. Sisco'nun Atina nezdindeki girişimlerinden sonuç alınamayacağı anlaşıldı. Bunun üzerine Türk Deniz Kuvvetlerine ait bir filo, 19 Temmuzda çıkarma gemileriyle Akdeniz'e açıldı.

1976- Sovyetler Birliği'nin ilk uçak gemisi Kiev, Boğazlar'dan geçti.

1982- Her yıl 24 Kasım Öğretmenler Günü'nün kutlanması amacıyla bir yönetmelik yayımlandı.

1998- İnsanlık ve savaş suçu işleyenlerin yargılanabilmeleri için uluslararası mahkeme kurulmasını öngören sözleşme, Roma'da imzalandı.

2002- Gazeteci yazar Metin Toker, Ankara'da öldü.

2004- II. Dünya Savaşı sonunda, tarihte savaş amaçlı kullanılmış ikinci ve son atom bombasını Japonya'nın Nagasaki kentine bırakan Amerikalı pilot Charles W. Sweeney 84 yaşında öldü.

2012- Anayasa Mahkemesi, hekimlerin muayenehane açmasını yasaklayan 650 sayılı KHK'nın, devlet, üniversite hastaneleri, TSK, GATA gibi değişik kurumlarda çalışan hekimlere çalışma yasakları getiren maddelerini "Yetki Kanunu kapsamına girmediğinden" iptal etti.

2012-Suriye'nin başkenti Şam'da Ulusal Güvenlik Kurulu'na yönelik düzenlenen intihar saldırısında Devlet Başkanı Beşşar Esed'in özel temsilcisi Hasan Türkmani, Savunma Bakanı Davud Racha ve Genelkurmay Başkan Yardımcısı Asıf Şevket öldü. Saldırıyı, Özgür Suriye Ordusu üstlendi.

19 Temmuz

1670- Şarap içilmesi yasaklanan İstanbul'da bütün meyhaneler yıktırıldı.

1929- İtalyan ressam Fausto Zonaro 75 yaşında San Remo'da öldü.

1933- Denizli Çivril'deki 5.7 büyüklüğündeki depremde 20 kişi can verdi.

1948- Gizli oy, açık sayım sistemini getiren yeni Seçim Kanunu kabul edildi.

1954- Elvis Presley, ilk albümü "That's All Right Mama"yı çıkardı.

1966- Besteci Suphi Ziya Özbekkan öldü.

1974- İspanya'da Franco, sağlık gerekçesiyle yönetimi Kral Juan Carlos'a devretti.

1979- Sandinistalar, Nikaragua'da Managua'ya girdi.

1980- 12 Mart dönemi başbakanı Nihat Erim, İstanbul'da öldürüldü.

1987- Mehmet Terzi, San Francisco Maratonu'nu kazandı.

1990- "Karun Hazinesi"nin Türkiye'ye iadesi için açılan davada, New York Federal Mahkemesi Türkiye lehine karar verdi. Metropolitan Museum of Art yetkililerinin 363 parçalık hazineyi Türkiye'ye iade etmek istemesi üzerine anlaşmaya varıldı ve hazine Ekim 1993'te Ankara'ya getirildi.

1993- İstanbul Su ve Kanalizasyon İşletmesi Genel Müdürü Ergun Göknel, yolsuzluk iddiasıyla görevden alındı.

1998- 1980'lerin ünlü bankerlerinden Yalçın Doğan, Ankara'da uğradığı silahlı saldırıda öldü.

2002- Eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Güngör Özden, Cumhuriyetçi Demokrasi Partisini (CDP) kurdu.

2009- Kapsamı genişletilen sigara yasağı yürürlüğe girdi.

2010- Uçaklardaki "kara kutu"nun mucidi Avustralyalı David Warren, 85 yaşında öldü.

2010- İstanbul 10. Ağır Ceza Mahkemesi, "Balyoz Eylem Planı" iddianamesini kabul etti. Emekli Orgeneral Çetin Doğan, Emekli Orgeneral İbrahim Fırtına ve Emekli Oramiral Özden Örnek de şüpheliler arasında yer aldı.

20 Temmuz

1402- Yıldırım Bayezid’in komutasındaki Osmanlı ordusu, Ankara Meydan Muharebesi'nde Timur'un ordularına yenildi.

1922- Mustafa Kemal'in Başkomutanlığı, süresiz olarak uzatıldı. (Bu dördüncü ve son uzatma oldu.)

1936- Boğazlar'ın Türkiye egemenliğine geçişini sağlayan Montreux Boğazlar Antlaşması imzalandı.

1947- Tiyatro sanatçısı yazar Burhanettin Tepsi 65 yaşında öldü.

1948- Mareşal Fevzi Çakmak'ın fahri başkanlığını yaptığı Millet Partisi kuruldu.

1948- Rock şarkıcısı Carlos Santana doğdu.

1951- Ürdün Kralı Abdullah, Kudüs'te öldürüldü.

1959- Oyun yazarı Müsahipzade Celal 91 yaşında öldü.

1965- AP'nin yeni amblemi "Kırat" oldu.

1967- Ressam Fikret Mualla 64 yaşında Paris'te öldü.

1972- Kuruluş yasası 4 Temmuz 1972'de çıkarılan Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkanlığı kuruldu.

1973- Çinli dövüş sanatları ustası ve sinema oyuncusu Bruce Lee öldü.

1974- "Kıbrıs Barış Harekatı" başladı. Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı hava, deniz ve kara birlikleri, Kıbrıs'a indirme ve çıkarma yaptı, belirli hedeflere doğru ilerledi. Girne'den Lefkoşa'ya kadar uzanan yolu tamamen kontrol altına aldı. Rum ulusal muhafızlarının Lefkoşa'daki üsleri bombalandı. Türk birlikleri Yeşil Hat'a dayandı.

1975- Ege Ordusu kuruldu ve komutanlığına Orgeneral Turgut Sunalp getirildi.

1976- Kıbrıs Barış Harekatı'nın 2. yıl dönümü, Kıbrıs Türk Federe Devleti'nde "Barış ve Özgürlük Bayramı" olarak kutlandı.

1997- Avrupa Birliğinin Rum kesimiyle tam üyelik görüşmelerine karşılık; Türkiye ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti arasında ortak savunma doktrini oluşturulacağı yönünde ortak deklarasyon yayımlandı.

2001- Türk atleti Ebru Kavaklıoğlu, atletizmde Grand Prix'in Monaco ayağında bayanlar 5000 metrede ikinci olarak bu yarışmada ilk üçe giren ilk Türk sporcusu oldu.

2005- Londra'daki bombalı saldırılarda ölen Gamze Günoral İstanbul'da toprağa verildi.

2007- Arnavutluk'ta, iktidardaki Demokratik Parti Başkan Yardımcısı ve Demokratik Parti Parlamento Grup Başkanı Bamir Topi cumhurbaşkanı seçildi.

2007- Satürn'ün 60. uydusu keşfedildi.

2009- "Ergenekon" soruşturması kapsamında hazırlanan ikinci iddianameyle haklarında dava açılan emekli orgeneraller Şener Eruygur ile Hurşit Tolon'un da aralarında bulunduğu 56 sanığın yargılanmasına başlandı.

2012- ABD'nin Colorado eyaletinde "Batman" filminin galasında silahlı bir saldırganın seyircilerin üzerine ateş açması sonucu 12 kişi öldü, 58 kişi yaralandı.

2012- İstanbul'da koşulan at yarışlarında jokey Halis Karataş, 7 koşuyu da kazanarak tarihe geçti. Karataş, her koşuda farklı atlarla yarıştı.

21 Temmuz

1899- ABD'li yazar Ernest Hemingway doğdu.

1940- Litvanya, Letonya ve Estonya, Sovyetler Birliği'ne katılma kararı aldı.

1946- Türkiye'de ilk çok partili seçim yapıldı.

1969- Apollo 11 uzay aracı, dört gün sonra Ay'a ulaştı. Neil Armstrong, Türkiye saati ile 04.56'da Ay'a ayak basan ilk insan oldu.

1974- Türk jet uçakları Yunan gemisinin Baf'a personel ve malzeme götürdüğünü belirleyerek, dönmeleri için ihtarda bulundu. Yunan gemileri deniz ve havadan yapılan ihtara uymayarak, Türk donanmasına ateş etti. Kocatepe Muhribi, yanlışlıkla Türk uçaklarınca batırıldı.

1982- Türkiye'nin Rotterdam Başkonsolosu Kemalettin Demirer'e suikast girişiminde bulunuldu. Saldırganlardan biri yaralı ele geçirildi.

1992- Tiyatro ve sinema sanatçısı Yavuzer Çetinkaya 44 yaşında öldü.

1996- Grekoromende Hamza Yerlikaya, Atlanta Olimpiyatları'nda altın madalya kazandı.

1999- MİT, terör örgütü PKK'nın üçüncü adamı olarak bilinen Cevat Soysal'ı 18 Temmuzda Moldova'da yakaladıktan sonra Türkiye'ye getirdi.

2000- Çeşme'deki Dünya Lazer Radyal Gençler Şampiyonası'nda Güray Zümbül, altın madalya kazanarak Türkiye'ye bu daldaki ilk Dünya şampiyonluğunu getirdi.

2005- Yönetmen, müzik yapımcısı, besteci Hulki Saner 84 yaşında vefat etti.

2008- Savaş suçlusu Sırp lider Radovan Karadziç, Sırbistan'ın başkenti Belgrad'da sahte kimlikle yakalandı. BM'nin Uluslararası Yugoslavya Ağır Ceza Mahkemesine teslim edilen Karadziç hakkında, başta soykırım olmak üzere 11 ayrı dava bulunuyor.

2011- Milli Eğitim Bakanlığı, okul kantinlerinde gazlı-kolalı içecekler ve cips satışını yasakladı.